Για τον περισσότερο κόσμο ο όρος δίαιτα είναι συνώνυμο του περιορισμού, της πείνας, της τιμωρίας, κάτι σαν αναγκαίο κακό, που επιβάλουν κάποιες φορές  λόγοι υγείας και άλλοτε τα πρότυπα που μας σερβίρει η βιομηχανία του life style. Όλοι αυτοί μάλλον δεν έχουν ακούσει για τη μεσογειακή δίαιτα που περιλαμβάνει μια πληθώρα τροφών, και γεύσεων που αφθονούν στις χώρες τις μεσογειακής λεκάνης και που η ευεργετικές τις ιδιότητες δεν αμφισβητούνται πια από κανένα.
Λαχανικά όσπρια, φρούτα,  ελαιόλαδο, ψάρι, περιορισμένες ποσότητες κρέατος και γαλακτοκομικών, κρασί –ότι δηλαδή έτρωγαν και οι παππούδες μας - εγγυώνται καλή υγεία και μακροζωία. Ίσως έτσι και να εξηγείται το γεγονός ότι στην Ελλάδα έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα προσδόκιμα επιβίωσης στην Ευρώπη, παρόλο που τρώμε όλο και περισσότερο fast food, που καπνίζουμε και που περνάμε ατέλειωτες ώρες στην καφετέρια.

Έχει περάσει περισσότερο από μισός αιώνας από τη στιγμή που ερευνητές επιδημιολόγοι και διατροφολόγοι συνέδεσαν το θέμα της διατροφής με τις καρδιακές παθήσεις και τη χοληστερόλη με τη στεφανιαία νόσο. Η περίφημη έρευνα των Επτά Χωρών αποκάλυψε για πρώτη φορά ότι οι διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων στην μεσόγειο αποτελούν σημαντικό παράγοντα αποτροπής καρδιαγγειακών νοσημάτων και κακοηθειών και άνοιξε το δρόμο για περαιτέρω έρευνες που συνεχίζονται μέχρι σήμερα με εκπληκτικά αποτελέσματα.
Ο Αμερικανός καθηγητής Άνσελ Κίς ξεκίνησε το 1947 τις πρώτες έρευνες στις ΗΠΑ και σταδιακά περιελήφθησαν η Ιταλία, η Ολλανδία, η τότε Γιουγκοσλαβία, η Φινλανδία, η Ιαπωνία και η Ελλάδα.
Αρχικά επιλέχθηκε ένα δείγμα 620 ατόμων στην Κρήτη και αργότερα ένα δεύτερο δείγμα στην Κέρκυρα. Η μεγάλη κατανάλωση ελαιόλαδου σε συνδυασμό με τη σωματική εργασία αποδείχθηκε ο καθοριστικός παράγοντας της μακροζωίας των Κρητών και του χαμηλού ποσοστού καρδιαγγειακών παθήσεων. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο εντυπωσιακό που οι επιστήμονες έκαναν λόγο για το «φαινόμενο της Κρήτης». Αρκεί να πούμε ότι από τα 620 άτομα που περιελήφθησαν στο πρώτο δείγμα στη δεκαετία του πενήντα μέχρι πριν λίγα χρόνια ζούσαν περισσότερα από 150.

Χοληστερόλη

Στη δεκαετία του ’60 εισήχθη για πρώτη φορά ο όρος του παράγοντα κινδύνου, ή προδιαθετικού παράγοντα, συμπέρασμα που προέκυψε τόσο από την έρευνα ων επτά χωρών όσο και από την έρευνα του Φράμινγχαμ, τη δεύτερη διαχρονική επιδημιολογική έρευνα που ακολούθησε και στην οποία στο δείγμα περιελήφθησαν και γυναίκες. Σύμφωνα με τις έρευνες αυτές οι βασικοί παράγοντες για την εμφάνιση στεφανιαίας νόσου είναι η υπέρταση, η παχυσαρκία, η υψηλή χοληστερόλη, το κάπνισμα, η έλλειψη σωματικής άσκησης και ο διαβήτης. Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι η ύπαρξη ενός  μόνο από αυτούς του παράγοντες δεν είναι τόσο επιβαρυντικός για την υγεία, αλλά τη ζημιά κάνει ο συνδυασμός τους. Κάθε συνδυασμός έχει διαφορετικό βαθμό επικινδυνότητας και χειρότερος απ' όλους είναι το τρίπτυχο υψηλή χοληστερόλη, κάπνισμα, υπέρταση.Οι δύο κύριοι φορείς τη χοληστερόλης είναι δύο λιποπρωτείνες, η HDL και η LDL. H LDL μεταφέρει τη χοληστερόλη στους ιστούς, αυτή εναποτίθεται στα τοιχώματα των αρτηριών με αποτέλεσμα τη στένωσή τους και τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η LDL στη φυσική της κατάσταση δεν είναι επιβλαβής. Γίνεται όμως μέσω μιας διεργασίας που ονομάζεται οξείδωση και αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την φραγή των αρτηριών.

Η LDL γίνεται πιο ανθεκτική στην οξείδωση όταν η δίαιτα είναι πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα.
Η HDL αντίθετα μεταφέρει τη χοληστερόλη στους περιφερειακούς ιστούς στο ήπαρ για καταβολισμό και επόμενος τη μείωση των επιπέδων της στο αίμα.
Και εδώ έρχεται η μεσογειακή διατροφή για να δώσει λύσεις και απαντήσεις.
Το ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, που βοηθάει τη διάσπαση της «κακής χοληστερόλης» LDL και τη δέσμευση της χοληστερόλης HDL.
Τα λιπαρά ψάρια περιέχουν ω-3 λιπαρά οξέα τα οποία σύμφωνα με μελέτες έχουν δράση αντιθρομβωτική, αντιυπερτασική και υποτριγλυκεριδαιμική.
Η χαμηλή κατανάλωση ζωικών τροφών σημαίνει χαμηλά επίπεδα κορεσμένων λιπαρών οξέων
Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν πολυσακχαρίτες που βοηθούν στην απομάκρυνση της χοληστερόλης.
τι γίνεται όμως με τον διαβήτη;
Πρόσφατα, τα αποτελέσματα  μιας έρευνας ήρθα να δώσουν νέα στοιχεία για την θετική συμβολή της μεσογειακής διατροφής στην προστασία από τον διαβήτη. Η έρευνα που δημοσιεύτηκε στην Βρετανική Ιατρική Επιθεώρηση καταδεικνύει ότι αυτοί που υιοθετούν σταθερά το μεσογειακό τρόπο διατροφής έχουν 83% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν διαβήτη δεύτερου  τύπου σε σχέση με όσους ακολουθούν διαφορετικό διαιτολόγιο. Το σημαντικό στοιχείο σε αυτή τη νέα μελέτη που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο της Ναβάρας στην Ισπανίας και που ξεκίνησε το 1999, είναι ότι για πρώτη φορά οι ερευνητές παρακολούθησαν τα αποτελέσματα της υιοθέτησης της μεσογειακής δίαιτας και της συχνότητα εμφάνισης του διαβήτη σε άτομα που υπήρξαν αρχικά υγιή.

Πριν από μερικά χρόνια, έρευνα της καθηγήτριας Αντωνίας Τριχοπούλου που δημοσιεύθηκε στο New England Jurnal of Medicine,  πρόσθεσε ένα ακόμη στοιχείο στα ήδη γνωστά. Ότι τα οφέλη για την υγεία προέρχονται από το μεσογειακό διαιτολόγιο ως σύνολο και όχι από κάποιο μεμονωμένο συστατικό του. Η έρευνα έγινε από την Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και από τη σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ και συμμετείχαν 22.000 Έλληνες. Οι εθελοντές συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο με τις διατροφικές τους συνήθειες και  μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των στοιχείων διερευνηθήκαν τα αίτια θανάτου όσων στο μεταξύ είχαν αποβιώσει. Όσο πιο πιστά ένα άτομο ακολουθούσε το μεσογειακό τρόπο διατροφής τόσο λιγότερες πιθανότητες είχε να αποβιώσει από οποιαδήποτε αιτία.
Οι πιστοί στη μεσογειακοί δίαιτα είχαν 33 φορές μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιακό νόσημα και 24 φορές μικρότερη πιθανότητα να προσβληθούν από οποιαδήποτε μορφή καρκίνου.
Τον περασμένο Δεκέμβριο δημοσιεύθηκε στο Archives  of Internal Medicine μεγάλη έρευνα του National Institute of Health –AARP Diet and Health που επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα της κυρίας Τριχοπούλου. Η έρευνα διήρκησε δέκα χρόνια, από το 1995 έως το 2005 και συμμετείχαν 214.284 άντρες και 166.082 γυναίκες. Στο διάστημα αυτό καταγράφηκαν 27.799 θάνατοι. Από αυτούς οι 5.985 από καρκίνο και 3.451 απο καρδιακά νοσήματα. Αποδείχθηκε ότι αυτοί που ακολουθούσαν το μεσογειακό τρόπο διατροφής είχαν 12% μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο και 20% μικρότερες πιθανότητες να πεθάνουν από οποιαδήποτε αιτία.

Τα τελευταια χρόνια έγιναν επίσης προσπάθειες να εξεταστεί ο ρόλος της διατροφής στην εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης παρακολούθησε για τρία χρόνια 2.258 εθελοντές τους οποίους χώρισε σε τρεις ομάδες ανάλογα με το πόσο πιστά ακολουθούσαν τη μεσογειακή δίαιτα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πιστοί της μεσογιακής διατροφής είχαν 40% μικρότερο κίνδυνο προσβολής από τη νόσο Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με αυτούς που είχαν μια τυπική αμερικανική διατροφή. Αντίστοιχα αυτοί ου ακολουθούσαν σε μέτριο βαθμό τη μεσογειακή δίαιτα παρουσίαζαν 20% μικρότερο κίνδυνο.
Θα μπορούσαμε να γεμίσουμε σελ΄δες με συμπεράσματα μελετών πάνω στη μεσογειακή διατροφή. Τα επιστημονικά περιοδηκά είναι γεμάτα έρευνες και συμπεράσματα πάνω στο σύνολο της μεσογειακής δίαιτας αλλά και ειδικότερα σε συγκεκριμένα προιόντα.
Ένας από αυτά τα προιόντα που ερευνήθηκαν πρόσφατα είναι το αυγοτάραχο, χαρακτηριστικό ελληνικό προϊόν, σήμα κατατεθέν του Μεσολογγίου. Σε ημερίδα που πραγματοποιήθηθηκε πρόσφατα στο Μεσσολόγγι παρουσιάστηκαν εντυπωσιακά στοιχεία για τη θρεπτική αξία κα τις ιδιότητες του αβγοτάραχου. Συγκεκριμένα επμπεριέχει υψηλά ποσοστά πρωτείνης και τα λιποειδή του είναι πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα σε σε ω-3.
Τη μελέτη πραγματοποίησε το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και τα συμπεράσματα καταδεικνύουν ότι το βγοτάραχο περιέχει βιταμίνη Ε σε ποσότητες μεγαλύτερες από αυτές που περιέχου ν τα αυγά,

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Τρόφιμα και Ποτά, τον Ιούλιο του 2008