Κάθε χρόνο, χιλιάδες γυναίκες ανακαλύπτουν ότι η ζωή τους αλλάζει στο άκουσμα της λέξης «καρκίνος». Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι πια μία σπάνια διάγνωση. Είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες και η δεύτερη πιο διαγνωσμένη μορφή καρκίνου συνολικά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2022, καταγράφηκαν περίπου 2,3 εκατομμύρια νέες διαγνώσεις καρκίνου του μαστού και 670.000 θάνατοι παγκοσμίως.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία για τον Καρκίνο του ΠΟΥ, Αν οι τάσεις συνεχιστούν, έως το 2050 ο ετήσιος αριθμός νέων κρουσμάτων αναμένεται να φτάσει τα 3,2 εκατομμύρια και οι θάνατοι τα 1,1 εκατομμύριο.
Πίσω από αυτά τα στατιστικά στοιχεία όμως, κρύβονται ατομικές ιστορίες μάχης. Γυναίκες που παλεύουν για τη ζωή τους, οικογένειες που δοκιμάζονται και μεγάλες ανισότητες. Ανισότητες ανάμεσα σε χώρες, ανάμεσα σε περιοχές εντός της ίδιας χώρας, ανάμεσα σε γυναίκες που έχουν πρόσβαση σε τεχνολογία και θεραπείες και σε αυτές που δεν έχουν.
Η παγκόσμια ανισότητα στην επιβίωση
Στις αναπτυγμένες χώρες, μία στις δώδεκα γυναίκες θα διαγνωστεί κάποια στιγμή στη ζωή της με καρκίνο του μαστού, και μία στις 71 θα χάσει τη μάχη. Αντίθετα, σε χώρες με χαμηλό Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI), η αναλογία διαγνωσμένων είναι χαμηλότερη ( μία στις 27 γυναίκες), όμως η πιθανότητα θανάτου είναι μεγαλύτερη (μία στις 48).
Αυτή η «ανισότητα στην επιβίωση» δεν οφείλεται μόνο στη διαφορά πόρων αλλά σε πρόσβαση στην πρόληψη, στη δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης, στην ποιότητα των θεραπειών, στην υγειονομική υποδομή και στην οικονομική δυνατότητα κάθε ασθενούς.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου 80 % των θανάτων από καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας συμβαίνουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. Η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για τον Καρκίνο του Μαστού (GBCI) του ΠΟΥ βασίζεται σε τρείς πυλώνες: Την έγκαιρη διάγνωση, την ταχεία διάγνωση και έναρξη θεραπείας και την ολοκληρωμένη φροντίδα και ολοκλήρωση της θεραπείας. Για παράδειγμα, μια χώρα πρέπει να στοχεύσει ώστε τουλάχιστον 60 % των περιστατικών να ανιχνεύονται και αντιμετωπίζονται σε πρώιμα στάδια, και 80 % των ασθενών να ολοκληρώνουν τη θεραπευτική πορεία.
Αν αυτοί οι στόχοι υλοποιηθούν, εκτιμάται ότι θα αποτραπούν έως το 2040 περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Η έρευνα, «Το ταξίδι των ασθενών με καρκίνο του μαστού στην Ελλάδα: 10 χρόνια μετά» που πραγματοποίησαν το Εργαστήριο Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας (LabHTA) του Τμήματος Πολιτικών Δημόσιας Υγείας, της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και ο Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής», ρίχνει φως στην καθημερινότητα της διάγνωσης και θεραπείας στην Ελλάδα.
Σε δείγμα 552 γυναικών που νόσησαν στην περίοδο 2019 μέχρι τα μέσα 2023 προέκυψαν ενδιαφέροντα συμπεράσματα:
Πάνω από τις μισές γυναίκες (52 %) δεν είχαν σταθερή παρακολούθηση από γιατρό για έλεγχο μαστού. Το 50,5 % εντόπισε το πρόβλημά της μέσα από προληπτικό έλεγχο (μαστογραφία, υπέρηχο, κλινικό έλεγχο) και το 81,2 % δήλωσε ότι αντέδρασε γρήγορα μόλις είδε κάποιο εύρημα. Μερικά από τα εμπόδια που αντιμετώπισαν όταν απευθύνθηκαν στο σύστημα υγείας ήταν οι μεγάλες αναμονές για ραντεβού, η έλλειψη ειδικότητας στην περιοχή κατοικίας τους και η μεγάλη απόσταση από νοσοκομείο/ιατρείο
Η πρώτη ειδικότητα που επισκέφτηκαν ήταν κυρίως χειρουργός μαστού (56,5 %), και πιο σπάνια γυναικολόγος (19,9 %).
Σημαντικό είναι ότι η πλειονότητα (51,3 %) απευθύνθηκε αρχικά σε ιδιώτη γιατρό, έναντι 25,4 % που επέλεξε δημόσιο φορέα.
Η βιοψία πραγματοποιήθηκε σε ιδιωτικό εργαστήριο σε 64,3 % των περιπτώσεων, και μόνο στο 35,5 % σε δημόσιο νοσοκομείο ή διαγνωστικό κέντρο.
Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες χρειάστηκαν να συμβουλευτούν δύο γιατρούς πριν επιτευχθεί η τελική διάγνωση.
Αυτά τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι πολλές γυναίκες, παρά την ικανότητα να εντοπίζουν το πρόβλημα, υπομένουν καθυστερήσεις και εμπόδια πριν λάβουν την κατάλληλη ιατρική αξιολόγηση. Όπως τόνισε στο newsbomb.gr η κυρία Παρασκευή Μιχαλοπούλου, πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο «Άλμα Ζωής»: «Το πιο σημαντικό πρόβλημα που έχουν οι γυναίκες όταν διαγνώσκονται με κάποιο εύρημα, είναι ότι δεν ξέρουν τι να κάνουν. Δυστυχώς το σύστημα υγείας είναι έτσι κατακερματισμένο όπου η γυναίκα ψάχνει μόνη της για να βρει τον χειρουργό ώστε να έχει την σαφή διάγνωση και να κάνει και το χειρουργείο. Ψάχνει μόνη της να βρει τον ογκολόγο, πολλές φορές και στα δημόσια νοσοκομεία δεν υπάρχει διασύνδεση μεταξύ των γιατρών, ώστε ο ένας να καθοδηγεί στον άλλον και να υπάρχει μια συνέχεια στη θεραπεία, ψάχνει μόνη της για ραντεβού, με αποτέλεσμα να χάνεται σε ένα σύστημα υγείας που είναι αρκετά χαοτικό, γεμάτη άγχος και αγωνία ψάχνοτας για ραντεβού και έτσι αντί να καταναλώνει την ενεργεία της, να είναι σε μια καλή ψυχική και σωματική κατάσταση, καταναλώνεται στα διαδικαστικά. Αυτό είναι πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα στο σύστημα μας και ο βασικός λόγος είναι ότι έχουμε έλλειψη πιστοποιημένων κέντρων μιας ολιστικής φροντίδας».
Επιλογές, καθυστερήσεις, οικονομική επιβάρυνση
Όλες οι γυναίκες υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση και το 60,9 % επέλεξε ιδιωτικό νοσοκομείο για την επέμβαση. Η ανακοίνωση των ιστολογικών αποτελεσμάτων έφτανε κατά μέσο όρο 20,8 ημέρες μετά την επέμβαση. Το 76,1 % υποβλήθηκε σε εξετάσεις γενετικού ελέγχου, βιοδεικτών, γονιδιακής υπογραφής και στην πλειονότητα των περιπτώσεων η δαπάνη καλύφθηκε από την ίδια την ασθενή (58,6 %), είτε μερικώς είτε ολικά, παρόλο που ήταν θεμελιώδεις για τη σχεδίαση της θεραπείας. Το 25,5 % των γυναικών ανέφερε ότι δεν μπορούσε να καλύψει το κόστος.Η οικονομική επιβάρυνση είναι σημαντική: οι ιδιωτικές πληρωμές φθάνουν κατά μέσο όρο 4.673 ευρώ ανά ασθενή.
Στην ερώτηση αν η φροντίδα ήταν έγκαιρη κατά όλη την πορεία (από την πρώτη επίσκεψη ως τη λήξη της θεραπείας), το 75,7 % απάντησε θετικά. Το 23,2 % δήλωσε ότι υπήρξαν καθυστερήσεις, κυρίως στο στάδιο της διάγνωσης. Τέλος, ενώ περίπου οι μισές γυναίκες (52,5 %) απευθύνθηκαν σε σύλλογο ασθενών για ενημέρωση μετά τη διάγνωση, λιγότερο από το μισό (40,8 %) αναζήτησαν επαγγελματική ψυχολογική στήριξη, κυρίως ιδιωτικά.
Όπως λέει η κυρία Μιχαλοπούλου: «Στην Ελλάδα υπάρχει μία εσωτερική μετανάστευση που αφορά την υγεία. Μια γυναίκα η οποία είναι σε ένα νησί, σε ένα χωριό, σε περιοχές που δεν υπάρχουν κλινικές και κέντρα μαστού ή εξειδικευμένοι γιατροί. Αυτή η θα πρέπει να μετακινηθεί σε μία μεγάλη πόλη, όπου υπάρχει κλινική μαστού, κέντρο μαστού, σε ένα μεγάλο νοσοκομείο. Αναρωτιέμαι αυτοί άνθρωποι πραγματικά πώς τα βγάζουν πέρα δεδομένου ότι θα πρέπει να φύγουν από το σπίτι τους, να φιλοξενηθούν ή να μείνουν άπου αλλού. Όλο αυτό δημιουργεί μία απίστευτη δυσκολία σ' αυτές τις οικογένειες. Όλα ανατρέπονται. Οπότε καταλαβαίνετε ότι οι γυναίκες που δεν έχουν τα οικονομικά δεδομένα είναι σαφώς σε πολύ δυσκολότερη κατάσταση. Και βεβαίως να αναφέρω και μια σημείωση να πω ότι αν χρειαστεί να κάνει και εξετάσεις οι οποίες δεν αποζημιώνονται από το σύστημα υγείας, εκεί θα δυσκολευτεί ακόμα περισσότερο. Θα θεραπευτεί, αλλά με πάρα πολύ κόπο, προσωπικό, οικογενειακό με μεγάλο αντίκτυπο στην προσωπική τη ζωή».
Νέες τεχνολογίες & καινοτομίες
Σε πολλές περιοχές του κόσμου, η σημαντική καθυστέρηση στη διάγνωση οφείλεται στην έλλειψη ειδικευμένων παθολόγων και την υψηλή φόρτιση εργασίας. Σε ορισμένες χώρες, η καθυστέρηση μπορεί να φτάσει έως 15 μήνες.Έρευνες επιδεικνύουν αξιοσημείωτη πρόοδο στην ανάλυση μαστογραφιών, υπερηχογραφημάτων και εικόνων παθολογίας. Εργαλεία που μπορούν να εντοπίζουν μικρές αλλοιώσεις με μεγάλη ακρίβεια υπόσχονται να συνδράμουν ιδιαίτερα σε συστήματα με περιορισμένους πόρους.Παράδειγμα είναι το πρωτότυπο Breamy, μια εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας (AR) που βοηθά ασθενείς να οπτικοποιήσουν χειρουργικές επιλογές και να συμμετάσχουν στη λήψη αποφάσεων. Σε χώρες με περιορισμένους πόρους, αυτή η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τους γιατρούς.
Η πρόκληση του εθνικού σχεδιασμού
Η Ελλάδα έχει ήδη κάνει βήματα στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα εθνικής προληπτικής μαστογραφίας που ξεκίνησε το 2022 για γυναίκες 50–69 ετών. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει 308.036 μαστογραφίες και έχουν εντοπιστεί πάνω από 20.330 περιστατικά, ως επί το πλείστον σε πρώιμο στάδιο.
Το πρόγραμμα επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει τις ηλικίες 45–49 και 70–74, καλύπτοντας πλέον 566.494 γυναίκες.
Ωστόσο, ο ΟΟΣΑ σε έκθεσή του για το 2025 επισημαίνει ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου γενικά, όπως υψηλά ποσοστά ιδιωτικών δαπανών, δυσκολία στην ισότιμη πρόσβαση σε απομακρυσμένες περιοχές, ελλείψεις προσωπικού, και έλλειψη συνολικού εθνικού καρκινικού σχεδίου με σαφείς δείκτες και αξιολόγηση.
Αντί επιλόγου
Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι πλέον μια συνηθισμένη αρρώστια , είναι κοινωνική, οικονομική και πολιτική πρόκληση. Η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες χώρες, έχει τις δυνατότητες, τις γνώσεις και τον εξοπλισμό, αλλά χρειάζεται ισχυρή πολιτική βούληση, συντονισμό και βιώσιμη χρηματοδότηση. To πρόγραμμα εθνικής προληπτικής μαστογραφίας έχει συμβάλει αποφασιστικά στην πρόωρη διάγνωση της νόσου σε χιλιάδες γυναίκες, αποτρέποντας πιθανότατα πολλούς θανάτους. Το στοίχημα για τα επόμενα χρόνια είναι να μειωθούν οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού και να γίνει συνείδηση σε όλες τις γυναίκες να μην αδιαφορούν για πιθανά συμπτώματα και να κάνουν τακτικά τους διαγνωστικούς τους ελέγχους. Η πρόωρη διάγνωση σώζει ζωές.
