Την περασμένη εβδομάδα συνέβη η σημαντικότερη ίσως εξέλιξη στη διεθνή σκακιέρα και ειδικότερα στην Μέση Ανατολή την τελευταία χρόνια. Εξίσου σημαντική με την Αραβική Άνοιξη.
Οι Αμερικανοί φαίνεται πως βρήκαν τελικά ένα «modus viventi» με το Ιράν, το οποίο ξεκινά με μία συμφωνία μεταξύ Τεχεράνης και των έξι ισχυρών κρατών της Δύσης (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία και Γερμανία), η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει σε τελική συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα μετά από έξι μήνες, αν όλα εξελιχτούν ομαλά.

Η ουσία της συμφωνίας συμπυκνώνεται σε δύο συμπεράσματα: α)Καθίσταται δύσκολο έως ακατόρθωτο για το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και β) το Ιράν μπορεί να αναπτύξει πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς.
Βάσει της συμφωνίας, το Ιράν θα εξακολουθήσει να εμπλουτίζει ουράνιο αλλά σε χαμηλότερα ποσοστά από αυτά που χρειάζεται η κατασκευή πυρηνικού όπλου. Παράλληλα θα εξουδετερωθεί το στοκ εμπλουτισμένου ουρανίου σε ποσοστό 20% που διαθέτει και δεν θα χρησιμοποιήσει τον αντιδραστήρα βαρέως νερού που διαθέτει στις εγκαταστάσεις του Αράκ από τον οποίο μπορεί να παραχθεί πλουτώνιο.
Η Τεχεράνη συμφώνησε να παράσχει στη διεθνή κοινότητα καθημερινή πρόσβαση στις υπόγειες εγκαταστάσεις της Νατάντζ και της Φορντόου κάτι που όπως παραδέχονται δυτικοί αξιωματούχοι παρέχει μεγαλύτερη διαφάνεια για το τί εργασίες γίνονται εκεί. Η συμφωνία εκμηδενίζει τις πιθανότητες το Ιράν να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα χωρίς αυτό να γίνει αντιληπτό από τη διεθνή κοινότητα, εκτιμούν ειδικοί αναλυτές. Διπλωμάτες τονίζουν ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ιράν έχει κρυφές εγκαταστάσεις για τον εμπλουτισμό Ουρανίου.
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι η όλη διαπραγμάτευση -Αμερικανοί και Ιρανοί αξιωματούχοι συναντώνται εδώ και μήνες κρυφά - κατέληξε σε μία συμφωνία "win win" όπως αποκαλείται στην γλώσσα της διπλωματίας. Η μεν Δύση κερδίζει τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος και μια αγορά που εδώ και χρόνια ήταν κλειστή και το Ιράν κέρδισε την αναγνώριση του δικαιώματός του στην πυρηνική ενέργεια και την προοπτική, εν ευθέτω χρόνω, να απαλλαγεί από τις κυρώσεις που του προκαλούν μεγάλη οικονομική αιμορραγία.

Με τη συμφωνία χαλαρώνουν μια σειρά κυρώσεων όπως η αποδέσμευση κάποιων χρημάτων από ξένες τράπεζες, και η δυνατότητα εισαγωγών για έξι μήνες, όχι όμως και ο περιορισμός στις εξαγωγές πετρελαίου.
Παρόλα αυτά η συμφωνία θα αποφέρει στο Ιράν για την περίοδο του εξαμήνου περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια.
Με το πέρας του εξαμήνου οι δύο πλευρές θα διαπραγματευτούν την οριστική λύση για την οποία όπως φαίνεται υπάρχει πρόθεση να βρεθεί.
Στον απόηχο της συμφωνίας υπήρξε σχεδόν άμεση πτώση της τιμής του πετρελαίου ενώ κάποιες ευρωπαϊκές εταιρίες άρχισαν να ονειρεύονται επιστροφή στην Τεχεράνη και άνοιγμα μια μεγάλης αγοράς.

Το Ιράν είναι μια από τις μεγαλύτερες παραγωγούς πετρελαίου χώρες και τρίτη μεγαλύτερη σε αποθέματα φυσικού αερίου.
Η απελευθέρωση της αγοράς πετρελαίου του Ιράν, που οι εξαγωγές του σήμερα λόγω των κυρώσεων βρίσκονται περίπου στο ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, θα φέρει ανακατατάξεις στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Αυτός είναι και ένας από τους σοβαρότερους λόγους που η Σαουδική Αραβία αντέδρασε στην συμφωνία. Αν το ιρανικό πετρέλαιο πέσει στην αγορά αναμένεται σε πρώτο επίπεδο πτώση των τιμών και απαξίωση νέων κοιτασμάτων τα οποία δεν θα υπάρχει λόγος να βγουν στην επιφάνεια για τα επόμενα χρόνια. Το τελευταίο προφανώς αφορά κάθε χώρα που έχει ανακαλύψει κοιτάσματα και σκέφτεται να τα εκμεταλλευτεί, και προφανώς και τη χώρα μας.
Ευρωπαϊκές εταιρίες έχουν αρχίσει ήδη να σκέφτονται την επιστροφή τους στην Τεχεράνη - η γαλλική Peugeot ήδη το δήλωσε - ενώ η άρση του εμπάργκο για τα εξαρτήματα αεροσκαφών θα φέρει στο Ιράν σύντομα τις αεροναυπηγικές.

Αυτά ωστόσο είναι προς το παρόν, σενάρια που βασίζονται στο ότι θα εξελιχθούν θετικά οι διαπραγματεύσεις για μια τελική συμφωνία. Αυτό που ωστόσο είναι σημαντικό στην παρούσα φάση και να ερευνηθεί το γιατί οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοι τους αποφάσισαν τώρα να βάλουν ένα τέλος σε αύτη τη διαμάχη, τί δυνάμεις απελευθερώνει η συμφωνία και πως αυτές οι δυνάμεις θα επιδράσουν σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Κλειδί στην υπόθεση είναι δύο χώρες που αντέδρασαν. Η Σαουδική Αραβία όπως προαναφέραμε και φυσικά το Ισραήλ που έκανε λόγο για "ιστορικό λάθος".
Και οι δύο χώρες έχουν από την πλευρά τους κάθε λόγο να θεωρούν τη στάση της Ουάσιγκτον ως "προδοσία"
Το Ιράν είναι μία από τις ισχυρότερες πολεμικές μηχανές της Μέσης Ανατολής κάτι που δεν αρέσει καθόλου στην Σαουδική Αραβία. Επίσης το Ιράν είναι σιιτικό σε αντίθεση με την σουνιτική Σαουδική Αραβία η οποία έχει μια μεγάλη σιιτική μειονότητα στο έδαφός της και δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να δει εσωτερικές αναταραχές υποκινούμενες από την Τεχεράνη. Επίσης οι Σαουδάραβες φοβούνται την επιρροή του Ιράν στο Ιράκ.
Για το Ιράν και τις ΗΠΑ τα πράγματα είναι απλά. Οι μεν Αμερικανοί δεν θέλουν το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά και το Ιράν δεν θέλει οι ΗΠΑ να μπλοκάρουν την οικονομική του ανάπτυξη. Αν οι δύο χώρες συμφωνήσουν ευθύς αμέσως προκύπτουν κοινά συμφέρονται σε πολλούς τομείς. Κάθε συμφωνία από τους Αμερικανούς για σεβασμό των συμφερόντων του Ιράν θα προκαλούσε μεγάλο φόβο στη Σαουδική Αραβία.
Από την πλευρά του Ισραήλ, το Ιράν είναι επικίνδυνο για δύο λόγους. α) για το πυρηνικό του πρόγραμμα και β) λόγο της υποστήριξης που παρέχει στη Χαμάς και στη Χεζμπολάχ του Λιβάνου.
Όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει ο Τζόρτζ Φρίντμαν του ιδρύματος Stratfor για τους Ισραηλινούς είναι θέμα χρόνου η επιρροή του Ιράν να αρχίσει να εξαπλώνεται στην Μέση Ανατολή. Το πρόβλημα για το Ισραήλ και τους Σαουδαράβες είναι ότι εξαρτώνται στρατιωτικά από τις ΗΠΑ η οποία είναι ο εγγυητής της ασφάλειας τους εδώ και δεκαετίες. Τώρα λοιπόν αυτός ο εγγυητής τα βρίσκει με τον "εχθρό".
Οι Αμερικανοί δεν έχουν σκοπό να εγκαταλείψουν φυσικά τους Σαουδάραβες και τους Ισραηλινούς. Δεν έχουν όμως σκοπό να εμπλακούν σε άλλη μια σύγκρουση στην περιοχή έχοντας το κακό το παράδειγμα του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Αν οι Αμερικανοί μπορούν να αποτρέψουν την δημιουργία πυρηνικού όπλου από την Τεχεράνη έχουν ξοφλήσει το χρέος τους απέναντι στο Ισραήλ. Όσο για τη Σαουδική Αραβία για την οποία θα είναι δύσκολο να ζήσει με ένα φιλοϊρανικό Ιράκ δίπλα της θα πρέπει να μάθει να αναλαμβάνει περισσότερες πρωτοβουλίες και να στηρίζεται λιγότερο στους Αμερικανούς. Με λίγα λόγια η Σ. Αραβία είναι μεν, αλλά όχι πλέον το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των ΗΠΑ στην περιοχή.
Γιατί όμως οι Αμερικανοί άλλαξαν τώρα τη στάση τους στο ιρανικό; Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ρωσική προσέγγιση για το ζήτημα. Όπως σημειώνει ο Αντρέι Ιλιασένκο στο Russia Beyond the Headlines, το Ιράν έχει δεδομένο ότι ένας τρίτος πόλεμος στην περιοχή δεν είναι επιθυμητός από τον Ομπάμα και άρα η στιγμή είναι ιδανική για μία συμφωνία με εκατέρων υποχωρήσεις. Οι αποτυχίες στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν και η Αραβική Άνοιξη έχουν ισχυροποιήσει σύμφωνα με τον Ιλιασένκο το σουνιτικό Ισλάμ σε μια περιοχή που εκτείνεται από την Τουρκία μέχρι την Τυνησία και που προσπαθεί να σύρει τον Ομπάμα σε ένα νέο πόλεμο (στη Συρία για παράδειγμα) τον οποίο πολύ δύσκολα θα μπορούσε να εξηγήσει στους Αμερικανούς.
Τέλος οι Ρώσοι εκτιμούν ότι η συμφωνία με το Ιράν είναι μέρος ενός σχεδίου για συσσώρευση ισχύος που θα χρειαστεί μελλοντικά κατά της νέας παγκόσμιας δύναμης, της Κίνας ενώ η εξέλιξη της συμφωνίας θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στις Αμερικανικές εκλογές το 2016, όπου ο έλεγχος των Δημοκρατικών θα είναι αμείλικτος.