Τα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας με αφορμή την έναρξη των διαδικασιών για την επανακρατικοποίηση της πετρελαϊκής εταιρίας της Αργεντινής YPF επιβεβαιώνει την απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει στο σχεδιασμό της οικονομίας έξω από τις διεθνείς οικονομικές νόρμες, αδιαφορώντας εν μέρει για το αν θα αποχαρακτηρισθεί από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, επιλέγοντας λύσεις που λειτούργησαν θετικά σε άλλες γειτονικές χώρες.
Ο περονισμός σε όλο του το μεγαλείο έγραφαν οι επικριτές της κυρίας Φερνάντες σε διάφορα ξένα μέσα αυτή την εβδομάδα. Το μότο για την υπόθεση της «αρπαγής» των μετοχών της ισπανικής Repsol στην YPF θα μπορούσε να ήταν και «γκρεμίζουμε τον νεοφιλελευθερισμό». Ωστόσο η υπόθεση είναι αρκετά πιο πολύπλοκη και αφορά σύγκρουση τεράστιων επιχειρηματικών συμφερόντων και γεωπολιτικής στρατηγικής.
Η κρατικοποίηση της YPF δίνει έδαφος για ιδεολογικές συγκρούσεις (λύσσαξε αυτή την εβδομάδα ο βρετανικός economist που άφησε κατά μέρος το βρετανικό φλέγμα και με ένα άρθρο γεμάτο απειλές επιχειρεί να χρησιμοποιήσει τη Repsol για την υπόθεση των Φόκλαντς), ωστόσο το ξεδόντιασμα του νεοφιλελευθερισμού μοιάζει λίγο με παράπλευρη απώλεια, στον δρόμο για τη νομή της πετρελαϊκής περιουσίας της Αργεντινής.
Η κυρία Φερνάντες απέστειλε αυτή την εβδομάδα στο κογκρέσο τον νόμο που φέρνει ξανά σε κρατικά χέρια την YPF με ποσοστό 51% χαρακτηρίζοντας τα πετρέλαια στρατηγικό τομέα για την οικονομία της χώρας
Η Μαδρίτη έφτασε στα πρόθυρα νευρικής κρίσης με την κυβέρνηση Ραχόι να δείχνει πλήρως αποσυντονισμένη και να εκτοξεύει απειλές για μελλοντικά αντίποινα και να διατρανώνει ότι «η επίθεση στη Repsol είναι επίθεση στην Ισπανία και στον Ισπανικό λαό»…
Η αντίδραση της Ισπανίας ήταν τέτοια που κάποια ξένα μέσα έφτασαν στο σημείο να της θυμίσουν τη μάχη του Αγιακούτσο (στο σημερινό Περού) το 1824 όπου εκεί ουσιαστικά τελείωσε και η ισπανική αποικιοκρατία στη Νότιο Αμερική, θέλοντας προφανώς να στιγματίσουν τη συμπεριφορά της απέναντι σε μια κυρίαρχη χώρα.
Η ιστορία της ιδιωτικοποίησης της YPF ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 με το κύμα των ιδιωτικοποιήσεων που επέβαλαν οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις του Κάρλος Μένεμ. Το 1998 η εταιρία πωλείται στην Repsol και μετά την χρεοκοπία της χώρας το 2001 ο τότε πρόεδρος Νέστορ Κίρχνερ –σύζυγος της σημερινής προέδρου – στην προσπάθεια «αποφιλελευθεροποίησης» της οικονομίας υποχρέωσε τη Repsol να πάρει τοπικό συνέταιρο και έτσι μπήκε στην YPF με ποσοστό 25% ο όμιλος Petersen της οικογένειας Εκενάζι. Βέβαια ο Κίρχνερ ευνόησε τον Εσκενάζι , σε μια συναλλαγή που χαρακτηρίσθηκε σκάνδαλο, καθώς ο γνωστός επιχειρηματίας δεν έβαλε λεφτά από την τσέπη του αλλά πλήρωσε τη Repsol με μελλοντικά έσοδα από το πετρέλαιο.
Και φτάνουμε στο σήμερα. Μετά από μια σειρά κρατικοποιήσεων μεταξύ αυτών και των αερογραμμών τις οποίες η ισπανική Ιberia άφησε καταχρεωμένες και με τα μισές πτήσεις , επιβολής προστατευτικών μέτρων για το εμπόριο και άλλα τέτοια "σοσιαλιστικά", η Φερνάντες προχώρησε στην κρατικοποίηση της μεγαλύτερης εταιρίας αιτιολογώντας την απόφασή της λέγοντας ότι η παρουσία της Repsol στην Αργεντινή έχει αφήσει τη χώρα χωρίς πετρέλαιο.
Και όντως αυτό συνέβη. Από το 1998 έως το 2011 η παραγωγή πετρελαίου στην Αργεντινή μειώθηκε κατά 15,9 εκατομμύρια κυβικά από τα οποία η Repsol ήταν υπεύθυνη για τα 8,6 εκατομμύρια.
Πέρυσι μετά από 17 χρόνια η Αργεντινή υποχρεώθηκε για πρώτη φορά να εισάγει πετρέλαιο καθώς παρουσιάστηκε έλλειψη. Με τον ισχύοντα νόμο οι εταιρίες που παράγουν πετρέλαιο έχουν τον έλεγχο της διάθεσή του. Η κυβέρνηση κατηγορεί τη Repsol ότι δεν έκανε αρκετές επενδύσεις ώστε να αυξηθεί η παράγωγη της αλλά η εταιρία ισχυρίζεται ότι οι χαμηλές τιμές στο πετρέλαιο λόγω του ότι η κυβέρνηση το έχει αποσυνδέσει από τις διεθνείς διακυμάνσεις και οι επιδοτήσεις, καθιστούν τις επενδύσεις μη επικερδείς. (Η βενζίνη στην Αργεντινή είναι η φθηνότερη στη Λ. Αμερική μετά από τη Βενεζουέλα)
Επιπλέον, πέρυσι η κ. Φερνάντες απαγόρευσε στις πετρελαϊκές να βγάζουν εκτός χώρας τα δολάρια που κερδίζουν από τις εξαγωγές και τις υποχρέωσε να τα ανταλλάσουν στην εσωτερική αγορά.
Η Repsol πάντως δεν θα πρέπει να έχει παράπονο για τα όσα εισέπραξε από το 1998 στην Αργεντινή. Σύμφωνα με την κυβέρνηση της χώρας έχει πάρει πίσω και με το παραπάνω τα χρήματα που επένδυσε. Συνολικά έχει πάρει 8,8 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα απ όσα επένδυσε χωρίς να υπολογίζεται η αξία των μετοχών. Η εταιρία από την πλευρά της ισχυρίζεται ότι τα κέρδη ήταν λιγότερα κατά 2 δισεκατομμύρια δολάρια από αυτά που λέει το κράτος. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από το 1998 μέχρι το 2007 τα κέρδη της Repsol αυξήθηκαν κατά 11,97% ενώ οι θέσεις εργασίας αυξήθηκαν κατά 4,84% και ο μέσος μισθός κατά 1,71%. Επιπλέον η Repsol πέρα από τις φοροαπαλλαγές που είχε χρησιμοποιούσε φορολογικούς παράδεισους (κάτι που το παραδέχεται και στην ιστοσελίδα της) για να γλιτώνει ακόμη περισσότερους φόρους.
Περιφερειακή στρατηγική
Η κίνηση Φερνάντες δηλώνει ταυτόχρονα, την αποφασιστική στροφή της Αργεντινής σε μια περιφερειακή οικονομική και ενεργειακή πολιτική καθώς όπως τόνισε επιλέγει για κύριο συνεταίρο της τη Βραζιλία. Στην ομιλία της τόνισε επίσης ότι στόχος είναι η ενεργειακή αυτονομία της Λατινικής Αμερικής και ότι σύντομα θα μπει και η Βενεζουέλα στην Mercosur (Κοινή Αγορά του Νότου που συμμετέχουν προς το παρόν Αργεντινή Βραζιλία, Ουρουγουάη και Παραγουάη), για να κλείσει το «ενεργειακό δαχτυλίδι» της Νοτίου Αμερικής.
Η ισπανική κυβέρνηση δήλωσε ότι θα διεκδικήσει ότι προβλέπεται από το διεθνές δίκαιο βάση του οποίου το κράτος της Αργεντινής έπρεπε να κάνει δημόσια προσφορά για το 100% των μετοχών της Repsol στην YPF. Ως εκ τούτου απαιτεί από την Αργεντινή 8 δισεκατομμύρια ευρώ για τη συμμετοχή της στην YPF (με βάση την τιμή της μετοχής της που βρίσκεται κοντά στα 45 δολάρια). Η απάντηση του Μπουένος Άιρες ήταν ότι, αυτά τα χρήματα αποκλείεται να τα πάρει η εταιρία θυμίζοντας την απάντηση την οποία είχε δώσει ο Κίρχνερ στους διεθνείς τοκογλύφους μετά την εκλογή του αρνούμενος να πληρώσει το χρέος: "Κάντε μας μήνυση"
Μερίδα του ισπανικού τύπου ήταν ιδιαίτερα καυστική την εκτόξευση απειλών των ισπανών αξιωματούχων που φάνηκαν ότι δεν είχαν ένα σχέδιο Β΄ για την αντιμετώπισης της κατάστασης και γελοιοποιήθηκαν ανακοινώνοντας αντίποινα που θα …ανακοινωθούν μελλοντικά.
Την πλευρά της Ισπανίας πήρε η κυβέρνηση του Μεξικού (αφού άλλωστε η κρατική πετρελαϊκή τους Μεξικού Pemex είναι ο μεγαλομέτοχος της Repsol) ενώ χλιαρή ήταν η αντίδραση της Ουάσιγκτον η οποία είπε ότι η Αργεντινή θα πρέπει να αιτιολογήσει την απόφασή της. Αναμενόμενη η αντίδραση αφού η κ. Φερνάντες φρόντισε να βάλει χέρι μόνο στο ποσοστό της Repsol και όχι στους υπόλοιπους –μεταξύ αυτών και αμερικανικές εταιρίες – επενδυτές. Αυτό είναι ίσως το σημείο κλειδί για να περάσει τελικά ο νόμος με το λιγότερο κόστος για την Αργεντινή σε διεθνές επίπεδο αλλά εξηγεί και το γιατί έγινε τώρα αυτή η κίνηση. Η Φερνάντες πήρε μόνο το μερίδιο της Repsol και όχι του Εσκενάζι και εταιριών όπως Shell, Petrobrasm Total και Εxxon γιατί πολύ σύντομα θα χρειαστεί τη βοήθειά τους.
Vaca Muerta
Η εκδίωξη της Repsol έχει παρασκήνιο που δύσκολα γίνεται ορατό με την πρώτη ματιά . Γίνεται μερικούς μήνες μετά την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή Vaca Muerta που μπορούν να καταστήσουν τη Αργεντινή τρίτη χώρα παγκοσμίως σε κοιτάσματα αερίου. Το πρόβλημα είναι ότι τα κοιτάσματα βρίσκονται σε βραχώδες έδαφος και η εξόρυξή τους είναι δύσκολη και κοστοβόρα. Η Repsol με το καθεστώς που επικρατεί στην Αργεντινή δεν ήθελε να επενδύσει σε αυτό το σχέδιο και θα έπρεπε να το κάνει κάποιος άλλος. Σε αυτό το σημείο μπαίνουν στο παιχνίδι οι Κινέζοι οι οποίοι διαπραγματεύονται εδώ και πέντε χρόνια την εξαγορά μεριδίου της Repsol στην YPF. Η κίνηση της Φερνάντες τινάζει στον αέρα αυτές τις διαπραγματεύσεις Repsol και Sinopec (η οποία φέρεται να ήταν διαθετημένη να πληρώσει 15 δισεκατομμύρια δολάρια για το ποσοστό της Repsol), καθώς το πιθανότεροo τώρα είναι η κινέζικη εταιρία να αποτραβηχτεί. Μάλιστα σε μια αποστροφή του λόγου του και ο διευθύνων σύμβουλος της Repsol Αντόνιο Μπρουφάου είπε χαρακτηριστικά "Οι Κινέζοι δεν είναι βλάκες" εννοώντας προφανώς ότι δεν θα αναμειχθούν σε μια υπόθεση χωρίς να είναι σίγουροι ότι δεν θα τους προκύψει στο μέλλον ανάλογη παρέμβαση από την αργεντίνικη κυβέρνηση.
Προς το παρόν λοιπόν οι Κινέζοι μπαίνουν σε "λίστα αναμονής" για να μην πούμε ότι βγαίνουν τελείως από το παιχνίδι. Τα κοιτάσματα στη Vaca Muerta όμως είναι εκεί και περιμένουν τα γεωτρύπανα. Ίσως έτσι να εξηγείται και η χλιαρή αντίδραση των ΗΠΑ.
Δημοσιεύθηκε 21-04-12 στον Τύπο της Κυριακής