Ύστερα από δεκαετίες πολέμου, ταραχών και ένα αποτυχημένο μοντέλο σοσιαλισμού που άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς και μια χώρα κατεστραμμένη η Καμπότζη επέστρεψε στον παγκόσμιο χάρτη. Ο πόλεμος τελείωσε επίσημα το 1999 αλλά πρακτικά συνεχίζεται μερικά εκατοστά κάτω απ τη γη…
« Το όνομά μου είναι Άκι Ρα. Κατάγομαι από το Σιέμ Ριπ της Καμπότζης και όνειρο της ζωής μου είναι να δω τη χώρα μου να ξαναγίνεται ασφαλής και να προοδεύει.
Πολέμησα για χρόνια, με όλους και κόντρα σε όλoυς τους στρατούς που πέρασαν από τη χώρα μου. Τώρα σκοπός τις ζωής μου έχει γίνει να καθαρίσω τα «λιβάδια του θανάτου» από τα εκατομμύρια ναρκών, απομεινάρια μιας ανατριχιαστικής εποχής…»
Αυτά είναι τα λόγια ενός πρώην ερυθρού Χμερ που το όνομά του έχει γίνει συνώνυμο της προσπάθειας να καθαρίσει η Καμπότζη από τις νάρκες που άφησαν πίσω τους είκοσι χρόνια πολέμου.
Στην πραγματικότητα, τα «λιβάδια του θανάτου» έμειναν στην ιστορία σαν οι χώροι μαζικών εκτελέσεων και ομαδικών ταφών στην περίοδο της κυριαρχίας των ερυθρών Χμερ στην Καμπότζη. Σήμερα όμως, κάποια «λιβάδια» εξακολουθούν να σκορπίζουν τρόμο και θάνατο σε ολόκληρη τη χώρα.
Η κατάληψη της χώρας από τους ερυθρούς Χμερ βύθισε την Καμπότζη για τέσσερα χρόνια στην απομόνωση και τον τρόμο. Ακολούθησε ο πόλεμος με το Βιετνάμ και άλλα δέκα χρόνια ανταρτοπόλεμου, πάντα με την ανάμειξη του Βιετνάμ, γεγονός που της άφησε μια κακή κληρονομιά αφού δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί όπως θα μπορούσε το Άνκορ Βατ, το μεγαλύτερο θρησκευτικό μνημείο στον κόσμο, και τον σημαντικότερο ίσως αρχαιολογικό τόπο της Ασίας, που είναι πόλος έλξης για χιλιάδες τουρίστες και τον οποίο ελέγχει πετρελαϊκή Βιετναμέζικη εταιρία.
Σήμερα η Καμπότζη προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της επενδύοντας στον τουρισμό και στην κλωστοϋφαντουργία. Είναι φυσικό όμως ακόμη να μην μπορεί να εκμεταλλευθεί το ανθρώπινο δυναμικό της και όσα θα μπορούσε να προσφέρει στους τουρίστες της. Τα εξωτικά νησιά της και τα απομακρυσμένα παρθένα φυσικά πάρκα της δεν είναι εύκολα προσβάσιμα . Για υποδομές ούτε κουβέντα. Διεθνή μεγάλα ταξιδιωτικά γραφεία όμως έχουν ανακαλύψει τις τεράστιες δυνατότητες αυτής τις χώρας επενδύοντας διαρκώς , περιμένοντας τη στιγμή που η Καμπότζη θα απολαμβάνει τον ίδιο αριθμό τουριστών με τη γείτονά της Ταϊλάνδη. Είναι εντυπωσιακό ότι κάθε χρόνο η αύξηση των αφίξεων τουριστών είναι από 20 έως 30%.
Το πρόβλημα είναι ότι το νομοθετικό πλαίσιο δεν προστατεύει τους πολίτες οι οποίοι πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από τις ξένες εταιρίες, δουλεύοντας για μισθούς πείνας, κάτω από άθλιες συνθήκες πολλές φορές. Είναι γνωστή η ιστορία με μεγάλη εταιρία ρούχων που φόρτωνε ένα καράβι εργάτες, έβγαινε σε διεθνή ύδατα και εκεί τους έβαζε να δουλεύουν , πληρώνοντας ότι ήθελε και όπως ήθελε. Και φυσικά το μεγάλο αγκάθι, τη βιομηχανία σεξοτουρισμού με θύματα ανήλικα παιδία που έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις.
Μαζεύοντας νάρκες με τα …χέρια
Στην πόλη Σιέμ Ριπ, που βρίσκεται στα βορειοδυτικά της χώρας ζει ένας πρώην ερυθρός Χμερ και κατόπιν στρατιώτης με τον Βιετναμέζικο στρατό και τους κυανόκρανους του ΟΗΕ. Το όνομά του είναι Άκι Ρα και η δράση του έχει ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας. Σαν ειδικός στα εκρηκτικά, για όσο καιρό συνεχιζόταν ο πόλεμος και ο εμφύλιος, οργανώνει αποστολές για τον καθαρισμό περιοχών από νάρκες, αλλά πέρα απ’ αυτό έχει πάρει υπό την προστασία του πολλά παιδιά που είτε έμειναν ορφανά γιατί οι γονείς τους σκοτώθηκαν από νάρκες, είτε τα ίδια έπεσαν θύματα και έμειναν ανάπηρα.
Όλα τα παιδιά φιλοξενούνται στο σπίτι του – ένα χώρο που κάθε άλλο παρά σπίτι θυμίζει - το όποιο το έχει μετατρέψει σε μουσείο με τη βοήθεια ευαισθητοποιημένων ξένων που είδαν από κοντά την κατάσταση και τις προσπάθειές του.
Στο σπίτι του μένουν σήμερα 25 παιδιά τα οποία συντηρούνται από δωρεές τουριστών και απλών ανθρώπων απ΄ όλο τον κόσμο.
« …Μπορούμε και δίνουμε ένα σπίτι και μια οικογένεια σ αυτά τα παιδιά χάρη στην προσφορά του κόσμου. Με μόλις πέντε δολάρια ένα παιδί πάει στο σχολείο για δύο εβδομάδες ενώ με 100 δολάρια αγοράζουμε ρύζι που αρκεί να φάνε 20 άνθρωποι για εβδομάδες…»
Όλα τα παιδιά πάνε σχολείο και μαθαίνουν και αγγλικά.
Ο μικρός Νατ δε θα είναι πάνω από δέκα χρονών, ξέρει όμως να μας εξηγήσει στα αγγλικά πως λειτουργούν και τι ζημιά προκαλούν οι ρώσικες νάρκες. Μια σαν αυτές του «πήρε» το δεξί χέρι.
Τα παιδιά εδώ μαθαίνουν επίσης τη λέξη αξιοπρέπεια. Κανένα δεν θα ζητιανέψει ούτε θα ζητήσει τίποτα από τον επισκέπτη. Μαθαίνει να κερδίζει λίγα χρήματα ξεναγώντας και εξηγώντας στον ξένο, τι είναι αυτό που βλέπει στο μουσείο, ή του διηγείται την προσωπική του ιστορία και πάντα χωρίς να ζητήσει αντάλλαγμα.
Μια εικόνα εντελώς διαφορετική από αυτή που θα συναντήσει κανείς στην Πνομ Πενχ και στα περίχωρά της, στα «killing fields» και στα ερείπια του Ανκορ όπου δεκάδες παιδιά , πολλά απ αυτά θύματα ναρκών, ζητιανεύουν ή πουλούν αναμνηστικά για να ζήσουν. Σε μια χώρα όμως χωρίς κοινωνική πρόνοια αυτό είναι το μόνο που μπορούν να κάνουν.
Το επίσημο κράτος δεν συμπαραστάθηκε στην προσπάθειά του Άκι Ρα με το σκεπτικό ότι αμαυρώνει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό. Βέβαια κανείς δεν είπε ότι το σπίτι-μουσείο του Άκι Ρα παίρνει τη «δουλειά» από το κρατικό μουσείο πολέμου της πόλης…
Τα στοιχεία που μας δίνει είναι πραγματικά εντυπωσιακά για το μέγεθος του προβλήματος σε όλη τη χώρα και τις δυσκολίες στην αντιμετώπισή του. Ο αριθμός των ναρκών στην Καμπότζη είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο. Επίσημα στοιχείο μιλούν για περίπου τρία με τέσσερα εκατομμύρια νάρκες, οι περισσότερες στα σύνορα με την Ταϊλάνδη αλλά ο ίδιος ο Άκι Ρα μιλάει για τουλάχιστον έξι εκατομμύρια.
«…η μεγάλη πλειοψηφία των ναρκών αυτών είναι ρωσικής και κινεζικής κατασκευής. Πολλές προορίζονταν για τεθωρακισμένα και οχήματα, και άλλες που είναι τελικά και οι χειρότερες, για ανθρώπους οι οποίες αφήνουν τα θύματά τους ανάπηρα, χωρίς χέρια ή πόδια…»
Περίπου 40.000 καμποτζιανοί είναι σήμερα θύματα αυτού του εφιάλτη, περίπου ένας στους 275 κατοίκους αυτής της χώρας, ποσοστό που θεωρείται το υψηλότερο στον κόσμο. Και οι 27.000 απ αυτούς βρίσκονται μόνο στην επαρχία του Σιέμ Ριπ, μια περιοχή που έχει περίπου το μέγεθος της Πελοποννήσου.
«… κάθε μέρα που περνά υπάρχουν και δύο νέα θύματα, στην πλειοψηφία τους παιδιά που παίζουν ανέμελα στα χωράφια , ακόμη και δίπλα από δρόμους, ή σε μέρη που μέχρι σήμερα δεν έχουν καθαριστεί από το στρατό. Και είναι σαφώς μικρότερος ο αριθμός σε σχέση με μια δεκαετία πίσω, όπου είχαμε μέχρι και δέκα θύματα τη μέρα…»
Για να δώσουμε μια ιδέα του πόσο πολύπλοκο είναι το πρόβλημα, αρκεί να πούμε ότι περιοχές που έχουν καθαριστεί και θεωρούνται ασφαλείς κατά την περίοδο που δεν υπάρχουν βροχές, όταν ξεκινούν οι μουσώνες και οι πλημμύρες, οι νάρκες μετακινούνται κάνοντας τις ίδιες περιοχές και πάλι ναρκοπέδια.
«…Πριν από δύο χρόνια βρήκα 17 νάρκες σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από το σπίτι μου. Και φανταστείτε ότι στην περιοχή βρίσκεται το Ανκορ, που συγκεντρώνει χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.
Πέρα από το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, υπάρχει και το οικονομικό κόστος της όλης υπόθεσης αφού έχει υπολογιστεί ότι για την αποκατάσταση κάθε θύματος που έχει χάσει κάποιο μέλος του σώματός του, το κόστος είναι περίπου 3.000 δολάρια. Αν το πολλαπλασιάσετε αυτό με το 40.000 που είναι τα θύματα, φτάνουμε στα 120 εκατομμύρια δολάρια, πόσο που είναι αδύνατο να διαθέσει η Καμπότζη αυτή τη στιγμή. Το τίμημα αυξάνεται αν προστεθεί σε αυτό η ζημιά στην κτηνοτροφία, στον τουρισμό, μιας και ολόκληρες περιοχές είναι απροσπέλαστες, και στην αγροτική οικονομία αφού το μεγαλύτερο μέρος των χωραφιών είναι ναρκοθετημένα.
Ο Άκι Ρα αυτή στιγμή εκπαιδεύει στρατιώτες στην εύρεση και απενεργοποίηση ναρκών και στις προσπάθειές του συμμετέχουν εθελοντικά, οργανώσεις και απλοί άνθρωποι από την Βρετανία, τον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες.
Σήμερα, ειδικές ομάδες ναρκοθηρίας μπορούν να ανιχνεύσουν και να απενεργοποιήσουν μία νάρκη κάθε τρεις ώρες περίπου με κόστος από 300 έως 1000 δολάρια. Ο Άκι Ρα «καθαρίζει» τρεις σε μία ώρα, με κόστος ένα δολάριο για κάθε μία και ελπίζει ότι σε 25 χρόνια, η χώρα του θα είναι και πάλι ασφαλής.
Για περισσότερες πληροφορίες;
www.akiramineaction.com
www.cambodialandminemuseum.org
www.landmine-relief-fund.co
Δημοσιεύθηκε στον Ελεύθερο Τύπο 23-09-2006