Στην Ελλάδα η οικονομική κρίση της Αργεντινής που κατέληξε στη χρεοκοπία του 2001 έχει συζητηθεί πάρα πολύ. Είναι μάλιστα ένας από τους λόγους που κάνει τους Έλληνες να νιώθουν πιο κοντά στους Αργεντινούς και το αντίστροφο. Στο δημόσιο λόγο της Ελλάδας, η κρίση της Αργεντινής “κακοποιήθηκε” όσο λίγα διεθνή θέματα από πολιτικούς και δημοσιογράφους, που είτε είχαν άγνοια για τις πραγματικές αιτίες της κρίσης, είτε χρησιμοποίησαν εσκεμμένα την κρίση της Αργεντινής για δημιουργία πολιτικών εντυπώσεων.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων μνημονίων και καθώς οι αντιδράσεις του κόσμου στην Ελλάδα κλιμακώνονταν, η Αργεντινή παρουσιαζόταν ως ο “μπαμπούλας”, ως αυτό που θα έπρεπε να αποφύγουμε να πάθουμε και για να το επιτύχουμε θα πρέπει να ακολουθήσουμε τις επιταγές του ΔΝΤ της ΕΕ και της ΕΚΤ.
Ουδεμία σύγκριση βεβαίως μπορούσε να γίνει στις δύο περιπτώσεις αλλά αυτό ελάχιστα ενδιέφερε τους δημοσιολόγους. Οι οποίοι φυσικά ποτέ δεν τόλμησαν -ίσως γιατί δεν ήξεραν – ότι η Αργεντινή οδηγήθηκε στην καταστροφή εξαιτίας των πολιτικών του ΔΝΤ.
Αργότερα όταν ο ΣΥΡΙΖΑ πλησίαζε στο να κερδίσει τις εκλογές και έλεγε ότι θα βγάλει τη χώρα από τα μνημόνια ή μιλούσε για στάση πληρωμών, οι παραπάνω δημοσιολόγοι άλλαξαν τροπάριο, αντέστρεψαν την πραγματικότητα και ξαναπαρουσίαζαν την Αργενινή ως τον μπαμπούλα με το μότο: “Αν κάνουμε στάση πληρωμών θα καταλήξουμε σαν την Αργεντινή”, ενώ τα τηλεοπτικά κανάλια έδειχναν εικόνες με επιθέσεις σε σούπερ μάρκετ κτλ.
Θύμα της ελληνικής δημοσιογραφίας
Δεν είχε καμία σημασία αν αυτή η αναστάτωση που έδειχναν τα κανάλια ήταν από την εποχή της οικονομικής καταστροφής ενώ στην πραγματικότητα η στάση πληρωμών που κήρυξε η κυβέρνηση Κίρχνερ ένα χρόνο αργότερα οδήγησε στην ανάκαμψη, στο ξεπέρασμα της κρίσης και στην ανάπτυξη με ετήσιους ρυθμούς κοντά στο 8%.
Η πραγματικότητα δεν εξυπηρετούσε το εδώ επικοινωνιακό αφήγημα. Τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα λοιπόν.
Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν θα ξανασκύψουμε πολλές φορές στο παράδειγμα της Αργεντινής και θα πάρουμε χρήσιμα συμπεράσματα με βάση τα πραγματικά γεγονότα.
Σχεδόν 17 χρόνια μετά την καταστροφή του 2001, η Αργεντινή, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Νοτίου Αμερικής και μέλος του G20, ετοιμάζεται να χτυπήσει ξανά την πόρτα του ΔΝΤ. Θα λέγαμε ότι πρόκειται για μία ακόμη προσπάθεια αντιστροφής των πολιτικών της τελευταίας δεκαπενταετίας που βλέπουμε σε όλη τη Λατινική Αμερική με στόχο να εγκαταλειφθεί ο δρόμος της αυτόνομης ανάπτυξης και της περιφερειακής συνεργασίας και να ξαναδεθούν οι χώρες αυτές στο άρμα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Το ΔΝΤ έχει ένα μεγάλο ρόλο να παίξει σε αυτό γιατί όπως καλά γνωρίζουμε και στην Ελλάδα, το ζήτημα για το ΔΝΤ δεν είναι τα χρήματα που θα δανείσει αλλά τα θεσμικά. Οι διαρθρωτικές αλλαγές, οι ιδιωτικοποιήσεις, οι περικοπές κτλ.
Η Αργεντινή 17 χρόνια μετά την καταστροφή θέλει με πρωτοβουλία της κυβέρνησής της να ξαναμπεί στο δρόμο που την είχε οδηγήσει στην καταστροφή. Αυτή τη φορά όμως η χώρα είναι πολύ διαφορετική. Οι παλιότεροι δεν μπορούν να ξεχάσουν τι σημαίνει ΔΝΤ και οι νεότεροι μεγάλωσαν μετά το 2001 γνωρίζοντας πως η λέξη ΔΝΤ είναι σχεδόν βρισιά.
Για το θέμα συζητήσαμε με τον Πέδρο Μπρίγκερ ένας από τους πιο γνωστούς Αργεντινούς δημοσιογράφους που έχει μελετήσει καλά και την περίπτωση της ελληνικής κρίσης.
Στην Ελλάδα το ΔΝΤ έχει ταυτιστεί με ένα πολύ σκληρό πρόγραμμα λιτότητας και πάντα βλέπαμε την Αργεντινή ως το κακό παράδειγμα και ως σημείο αναφοράς, αν και αυτό το παράδειγμα κακοποιήθηκε και διαστρεβλώθηκε αφάνταστα στον πολιτικό λόγο.
Γιατί τώρα η Αργεντινή έχοντας το κακό προηγούμενο με την κρίση του 2002, μετά από τόσα χρόνια χτυπά την πόρτα του ΔΝΤ. Θα λέγαμε χαριτολογώντας Ελλάδα – Αργεντινή δρόμοι παράλληλοι. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η κυβέρνηση του Μαουρίσιο Μάκρι εξέπληξε με την πρόθεσή της να προστρέξει στο ΔΝΤ, καθώς γενικά μια χώρα καταφεύγει στο ΔΝΤ όταν βρίσκεται σε μια κατάσταση απελπισίας. Είναι o τελευταίος πόρος χρημάτων όταν κανένας δεν σε δανείζει.
Ο Μάκρι εξέπληξε καθώς η απόψεις της κυβέρνησης ήταν ότι όλα πάνε καλά, ότι δεν υπάρχουν προβλήματα, και τα πάντα είναι υπό έλεγχο, ότι δεν υπάρχει χρηματοοικονομική κρίση, ότι υπάρχει εξωτερική βοήθεια και ότι θα μπορούσαν να πάρουν και άλλη αν χρειαστεί χωρίς πρόβλημα και ξαφνικά εμφανίστηκε ο πρόεδρος Μάκρι με ένα διάγγελμα δύο λεπτών, λέγοντας ότι θα χτυπήσουν την πόρτα του ΔΝΤ.
Ο υπουργός οικονομικών Νικολάς Ντουχόβνε όταν κλήθηκε να εξηγήσει γιατί η κυβέρνηση της Αργεντινής θα ζητήσει βοήθεια από το ΔΝΤ είπε ότι αυτό το ΔΝΤ είναι πολύ διαφορετικό εκείνο που γνωρίσαμε πριν από 20 χρόνια. Γιατί το είπε αυτό; Γιατί στην Αργεντινή, το ΔΝΤ είναι μια καλή λέξη.
Κι αυτό γιατί ο δεσμός της Αργεντινής με το ΔΝΤ έχει μια μακρά ιστορία, από τη δεκαετία του 50. Δηλαδή ήδη σχεδόν 60 χρόνια έχει μια σχέση με το ΔΝΤ σε διαφορετικές φάσεις.
Πάντα, οι πολιτικές του ΔΝΤ συνεπάγονταν περικοπές για τους πιο φτωχούς, περικοπές μισθών, συντάξεων, αυξήσεις των τιμών και μια γενική δυσφορία.
H τελευταία βοήθεια από το ΔΝΤ που ζήτησε μια κυβέρνηση στην Αργεντινή υπό τον πρόεδρο Φερνάντο Ντε λα Ρούα, ο οποίος έλεγε, με λέξεις παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποίησε ο Μαουρίσιο Μάκρι, ότι αυτό θα βοηθήσει την Αργεντινή, οδήγησε στην καταστροφή του 2001 και στην παραίτηση του Ντε λα Ρούα.
Για τον μέσο Αργεντινό, το ΔΝΤ είναι συνώνυμο της καταστροφής, της κρίσης, της επιδείνωσης της προσωπικής οικονομικής κατάστασης, της περικοπής μισθών, αύξησης των τιμών, του πληθωρισμού. Όλα τα αρνητικά που κάποιος μπορεί να σκεφτεί πάνε μαζί με το ΔΝΤ. Γι αυτό και ο υπουργός οικονομικών, είπε ότι αυτό είναι ένα διαφορετικό ΔΝΤ αλλά η αλήθεια είναι ότι στην Αργεντινή λίγοι το πιστεύουν.
Πολύ περισσότερο όταν έχουμε την εμπειρία της Ελλάδας, για την οποία μιλούν πολλοί στην Αργεντινή, θυμίζοντας τους δείκτες του 2010. Για παράδειγμα ο κατώτατος μισθός ήταν στην Ελλάδα 750 ευρώ και σήμερα 580. Γι αυτό και η εμπειρία του ΔΝΤ μαζί με την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την περίφημη τρόικα, στην Ελλάδα δείχνει σύμφωνα με τα νούμερα ότι ο κόσμος δεν ζει καλύτερα αλλά χειρότερα.
Θα μπορούσες να πεις ότι αυτή η απόφαση για προσφυγή στο ΔΝΤ, είναι ένας τρόπος για να μπει ένα οριστικό τέλος στις πολιτικές των προηγούμενων κυβερνήσεων των Κίρχνερ, και να ανοίξει μια νέα αποχή που θα συνδέσει την Αργεντινή στο παγκόσμιο οικονομικό νεοφιλελεύθερο σύστημα;
Ναι είναι ένας καλός ορισμός. Οι κυβερνήσεις των Κίρχνερ δεν απομακρύνθηκαν από τον φιλελευθερισμό σε πολλές από τις εκφάνσεις του. Το 2003 ο Νέστορ Κίρχνερ αποφάσισε να πληρώσει αυτό που έπρεπε να πληρώσει στο ΔΝΤ, για να μην έχει την πίεσή του. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το ΔΝΤ διατηρούσε γραφείο στην Αργεντινή , στην Κεντρική Τράπεζά της και είχε μεγάλη επιρροή, και οι διάφοροι εκπρόσωποί του επαινούσαν το μοντέλο της Αργεντινής.
Γιατί θα πρέπει να το έχουμε αυτό υπόψη μας; Το ΔΝΤ επαινούσε τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των προηγούμενων κυβερνήσεων που οδήγησαν στην καταστροφή. Το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις των Κίρχνερ αποστασιοποιήθηκαν από το ΔΝΤ τα τελευταία χρόνια χαρακτήρισε αυτή την απόσταση σε σχέση όμως μόνο με το Ταμείο. Δεν ακολούθησε μια αντικαπιταλιστική πολιτική.
Ο “Κιρχνερισμός” δεν ήταν, ούτε είναι σοσιαλισμός, ούτε ενάντια στον καπιταλισμό. Προσπάθησε να αναπτύξει την εσωτερική αγορά, να εφαρμόσει παραγωγικές πολιτικές και κατάλαβε ότι το ΔΝΤ ήταν ένα εμπόδιο για την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς. Όπως ακριβώς συμβαίνει και τώρα. Το ΔΝΤ δεν έρχεται να για να ενισχύσει την εσωτερική ανάπτυξη, ή την εσωτερική κατανάλωση, ή την εσωτερική αγορά. Κάνει το αντίθετο.
Πιστεύεις ότι η Αργεντινή μπορεί να αποφύγει την προσφυγή στο ΔΝΤ και πως βλέπεις να αντιδρά η αντιπολίτευση και ο απλός κόσμος;
Η αντιπολίτευση που απορρίπτει την παρουσία του ΔΝΤ στην Αργεντινή, ζητά από την κυβέρνηση να φέρει την πρόταση στο Κογκρέσο. Η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αποφύγει μια συζήτηση στο κογκρέσο και θα προσπαθήσει να βρει κάποιο νόμιμο παράθυρο για να το πετύχει, γιατί πιστεύω πως υπάρχει η αντίληψη στην κυβέρνηση ότι αν πάει για ψήφιση στο Κογκρέσο θα χάσει και έτσι δεν θα μπορέσει να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ.
Από την πλευρά της η κυβέρνηση αυτό που λέει είναι “ ΔΝΤ ή χάος” αλλά νομίζω ότι υπάρχει μια πολιτική λειτουργία καινούργια και πολύ ενδιαφέρουσα στην Αργεντινή την οποία η κυβέρνηση ακόμη δεν την έχει κερδίσει.
Ελλάδα -Αργεντινή. Δρόμοι παράλληλοι με μια διαφορά φάσης, αλλά και ασύμμετροι. Βλέπεις διαφορές και ομοιότητες μεταξύ των χωρών μας.
Καλή ερώτηση. Πιστεύω ότι η ασυμμετρία βρίσκεται στη βοήθεια που παίρνει ο καθένας από τους διεθνείς οργανισμούς και στους όρους και προϋποθέσεις που θέτουν αυτοί οι οργανισμοί. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι η Ελλάδα είναι δεμένη στο ευρώ και πιστεύω ότι υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά, ότι δηλαδή η Αργεντινή έρχεται από δώδεκα χρόνια κυβερνήσεων Κίρχνερ και μια οικονομία που ανέκαμψε.
Ο Μαουρίσιο Μάκρι δεν παρέλαβε ένα χρεοκοπημένο κράτος και σε αυτό το σημείο υπάρχει μια μεγάλη διαφορά με τον Αλέξη Τσίπρα, που ανέλαβε ένα κράτος χρεοκοπημένο και μια πολύ βαθειά κοινωνική κρίση. Και πιστεύω ότι η συλλογική συνείδηση του κόσμου σήμερα στην Αργεντινή απορρίπτει το ΔΝΤ. Πιστεύω ότι εκεί υπάρχει μια μεγάλη διαφορά και μια ικανότητα κινητοποίησης που στην Αργεντινή είναι πολύ σημαντική.