Υπάρχει μια χαρακτηριστική φράση, γνωστή μεταξύ των ταξιδιωτών ή υποψήφιων ταξιδιωτών, προς την Κούβα: «Να πάω στην Κούβα πριν πεθάνει ο Κάστρο»... Προφανώς και οι ταξιδιώτες δεν ενδιαφέρονται για το αν πεθάνει ο Κάστρο αλλά για το να προλάβουν να ζήσουν την εμπειρία του υπαρκτού σοσιαλισμού με τροπικό χρώμα, υπό τους ρυθμούς μουσικής σάλσα.

Έχουν περάσει δεκαετίες από τότε που άκουσα για πρώτη φορά αυτή την φράση - πριν αρχίσω να τη λέω και γω - ο Κάστρο ζει ακόμη (και οι δύο Κάστρο) και η Κούβα παραμένει ο ίδιος «σοσιαλιστικός παράδεισος» με λίγη εσάνς από ελεύθερη αγορά.
Ίσως τελικά να μην χρειάζεται να πεθάνει ο Κάστρο για να γίνει η μεγάλη αλλαγή στο νησί. Η βούληση για εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Αβάνας και Ουάσιγκτον όπως εκφράστηκε αυτή την εβδομάδα από τους ηγέτες των δύο χωρών δείχνει ότι αργά ή γρήγορα θα δούμε τα δύο οικονομικά μοντέλα να έρχονται σε επαφή, με τους δικούς τους στόχους, το καθένα.

Η Κούβα που γνώρισα είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση χώρας. Και αυτό δεν έχει να κάνει με το οικονομικό μοντέλο, αλλά με τον παράγοντα άνθρωπο και τον ρόλο που έπαιξε στην διαμόρφωσή του σύγχρονου Κουβανού πολίτη το οικονομικό μοντέλο που προανέφερα.
Η πρώτη μου εμπειρία από την Κούβα ήταν χαρακτηριστική. Κλείνω κατάλυμα τηλεφωνικά για να μείνω το πρώτο βράδυ της άφιξής μου και φτάνοντας εκεί περασμένα μεσάνυχτα δεν υπάρχει κανένας στο σπίτι. Ανήκουστο για τα δυτικά μας ήθη. Όταν λοιπόν θα έρθει μετά από ώρα η ιδιοκτήτρια με ενημερώνει ότι το δωμάτιο το έδωσε αλλά δεν υπάρχει πρόβλημα, θα μείνω στον γείτονα....
Το να πάρεις κάποιον που κάνει autostop στον δρόμο δεν είναι υποχρεωτικό από τον νόμο. Είναι όμως υποχρεωτικό ηθικά, σε μία χώρα που τα καύσιμα δεν επαρκούν για όλους και τα οχήματα είναι λιγοστά. Όπως επίσης είναι ηθική υποχρέωση να σε βοηθήσει ας πούμε ένας περαστικός να αλλάξεις το λάστιχο του αυτοκινήτου που σου έσκασε. (Το λέω από ίδια πείρα).
Στην Κούβα που γνώρισα τα πράγματα γίνονται απλά αρκεί να μην χρειαστεί να μπλέξεις με το κράτος.
Δεν χρειάζεται να έχεις παρέα για να βγεις έξω. Θα βρεις παρέα εκεί που θα επιλέξεις να πας. Και ναι μπορεί κάποιοι να θέλουν να επωφεληθούν από το γεγονός ότι στην τσέπη σου έχεις δολάρια ή ευρώ αλλά ΟΚ, στην Κούβα είσαι, το συνηθίζεις.
Αν αρρωστήσεις χτύπα ξύλο, δεν χρειάζεται να ανησυχείς γιατί βρίσκεσαι σε χώρα με ένα από τα καλύτερα υγειονομικά συστήματα στον κόσμο και όλα είναι δωρεάν.
Ναι, οι άνθρωποι δεν έχουν τη δυνατότατα να έχουν το ψυγείο τους πάντα γεμάτο αλλά κανένας δεν πεινάει, κανένας δεν είναι άστεγος, κανένας δεν είναι άνεργος αν θέλει να δουλέψει.
Δεν ξέρω αν το εναρκτήριο λάκτισμα της εξομάλυνσης των αμερικανοκουβανικών σχέσεων θα σημάνει κάπου στο μέλλον την απόλυτη κυριαρχία του καπιταλισμού στο νησί στην αλλοτρίωση των Κουβανών και στην επικράτηση του καταναλωτισμού. Το παράδειγμα των πρώην ανατολικών κρατών της Ευρώπης δεν είναι επαρκές.
Και αυτό γιατί ο σοσιαλισμός στην Κούβα ήταν και είναι κάτι πολύ διαφορετικός από αυτό που επιβλήθηκε στο ανατολικό μπλοκ. Είναι «χαλαρός τροπικός σοσιαλισμός», σε ένα νησί, στο οποίο η κουλτούρα και η φυσική ομορφιά σε κάνει να μην θες πολλά για να είσαι ευτυχισμένος.
Ένα περιστατικό που μου διηγήθηκε κάποτε η καθηγήτριά μου των Ισπανικών λέει πολλά για την κουλτούρα της χώρας και για το γιατί δεν έγινε ποτέ όπως οι πρώην κομουνιστικές χώρες της Ευρώπης.
Ήταν λέει στην παραλία, μια παρέα από κορίτσια και από μακριά τις φλέρταρε μια παρέα από Κουβανούς. Όταν ένα αγόρι ρώτησε τα κορίτσια από πού είναι η μία που δεν είχε όρεξη για έρωτες, σηκώθηκε και να τους είπε ότι είναι από τη Σοβιετική Ένωση. Χωρίς πολλά πολλά η αντροπαρέα τα μάζεψε κι έφυγε.
Για τους ίδιους λόγους που προανέφερα λοιπόν, πιστεύω η Κούβα δεν θα έχει ίδιο μέλλον με αυτό των πρώην ανατολικών χωρών. Η επανάσταση και τα 66 χρόνια τροπικού σοσιαλισμού έχτισαν συνειδήσεις που θα αντέξουν στον χρόνο και στην καπιταλιστική εισβολή.