Ο θάνατος του δικτάτορα Χόρχε Ραφαέλ Βιντέλα στο κελί του στην Αργεντινή, στέλνει ένα σημαντικό μήνυμα σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.
Ο Βιντέλα πέθανε λίγες ημέρες μετά την καταδίκη του Εφρέν Ρίος Μοντ - πρώην δικτάτορα της Γουατεμάλας- σε 80 χρόνια φυλακή για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Κάποια πράγματα που πριν από μία δεκαετία θεωρούνταν αδύνατα για την Λατινική Αμερική σήμερα είναι πλέον πραγματικότητα.
Η άλλοτε ξεχασμένη ήπειρος, την τελευταία δεκαετία έχει πάψει πλέον να αποτελεί την πίσω αυλή των ΗΠΑ, χαράζει δική της πολιτική και αναπτύσσεται ραγδαία.
Την τελευταία δεκαετία η Λατινική Αμερική έχει πετύχει σωρευτικά, ανάπτυξη 80% και η φτώχεια έχει μειωθεί κατά 30%. Παράλληλα όμως με τα επιτεύγματα στο πεδίο της οικονομίας και τις διεθνούς διπλωματίας συντελείται μια σημαντική πρόοδος στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η οποία ξεκίνησε με τις πρώτες αποφάσεις του Παναμερικανικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΠΔΑΔ). Όπως σημειώνει ο πρόεδρος του ΠΔΑΔ Ντιέγκο Γκαρσία Σαγιάν στην El Pais, η πρόοδος συντελέσθηκε όχι μόνο γιατί οι αποφάσεις του Δικαστηρίου εφαρμόζονται, αλλά και γιατί αποτελούν στη συνέχεια οδηγό για τις εθνικές νομοθεσίες των χωρών της περιοχής.

Ένα από τα βασικότερα θέματα που απασχόλησε το Δικαστήριο ήταν τί θα πρέπει να γίνει με τα εγκλήματα που είχαν διαπραχθεί κατά τη διάρκεια δικτατοριών σε όλη την ήπειρο. Μετά από πολλές προσπάθειες και συζητήσεις το Δικαστήριο έκρινε ότι ο πολυετής κύκλος του αίματος και της βίας στη Λατινική Αμερική δεν θα έπρεπε να κλείσει απλώς με το γύρισμα της σελίδας της ιστορίας και τις αμνηστίες που οι πρώην δικτάτορες έδιναν στον εαυτό τους.
Κάποιοι από τους δικτάτορες των τελευταίων δεκαετιών δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της θητεία τους ή στην εξορία όπως ο Ραφαέλ Τρουχίγιο της Δομινικανικής Δημοκρατίας και ο Αναστάσιο Σομόζα της Νικαράγουας, ενώ αρκετοί πέθαναν στο εξωτερικό όπως ο Κουβανός Φουλχένσιο Μπατίστα το 1973 και ο Βενεζολάνος Μάρκος Πέρες Χιμένες το 2001 στην Ισπανία ή ο Αλφρέντο Στρέσνερ της Παραγουάης το 2006 ση Βραζιλία. Ο Στρέσνερ δεν τόλμησε ποτέ να επιστρέψει στην Παραγουάη καθώς η κυβέρνηση της χώρας είχε ξεκαθαρίσει ότι θα συλληφθεί και θα οδηγηθεί σε δίκη.
Ο δικτάτορας της Χιλής Αουγκούστο Πινοτσέτ ήταν μια ειδική περίπτωση. Παρά το γεγονός ότι ήταν από τους πλέον σκληρούς και τον βάρυναν καταγγελίες για σωρεία παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δολοφονίες αντιφρονούντων γλίτωσε τη φυλακή. Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στη Χιλή έγινε ομαλά το 1991 με πρωτοβουλία του Πινοτσέτ αφού ο ίδιος κράτησε για τον εαυτό του μια θέση ισόβιου γερουσιαστή. Οι προσπάθειες του Ισπανού δικαστή Μπαλτάσαρ Γκαρθόν να τον καθίσει στο σκαμνί της δικαιοσύνης απέτυχαν και μετά από μια μικρή περίοδο κράτησής του στο Λονδίνο επέστρεψε στη Χιλή και έζησε το υπόλοιπο της ζωή τους χωρίς κανένας να τον ενοχλήσει αλλά ούτε και να αγγίξει το σύνταγμα της χώρας, που ο ίδιος ο Πινοτσέτ είχε συντάξει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του.

Το σημείο καμπής για τη δικαιοσύνη στη Λατινική Αμερική ήταν το 2005 με την υπόθεση Μπάριος Άλτος στο Περού. Στη δίκη στο ΠΔΑΔ κρίθηκαν απαράδεκτες οι αιτιάσεις της περουβιανής δικαιοσύνης που εμπόδιζαν την έρευνα για τη σφαγή 25 πολιτών στην περιοχή Μπάριος Άλτος του Περού. Στη δική αποδείχθηκε ότι τη σφαγή διέπραξαν παραστρατιωτικοί οι οποίοι θεώρησαν τους πολίτες, μέλη της αντάρτικης οργάνωσης «Φωτεινό Μονοπάτι». Οι παραστρατιωτικοί δρούσαν με την σύμφωνη γνώμη της τότε κυβέρνησης του Αλμπέρτο Φουχιμόρι. Η υπόθεση του Μπάριος Άλτος αποτέλεσε δεδικασμένο και για αντίστοιχες υποθέσεις στη Βραζιλία και στην Ουρουγουάη.
Ο Φουχιμόρι σήμερα αν και ήταν δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος, βρίσκεται στη φυλακή εκτείνοντας ποινή 25 ετών για το Μπάριο Άλτο και άλλα εγκλήματα.
Στη Αργεντινή το Μπάριο Άλτο έγινε αφορμή για να ανοίξει ο φάκελος της δικτατορίας του Βιντέλα το 2005. Τότε άρχισαν να έρχονται στο φώς εγκλήματα όπως οι δολοφονίες αντικαθεστωτικών η κλοπή βρεφών τα οποία στη συνέχεια δίνονταν για υιοθεσία σε ζευγάρια στρατιωτικών ή φιλικών, πολιτικά, προς τη χούντα. Ο Βιντέλα και αρκετοί ακόμη πραξικοπηματίες καταδικάστηκαν και οδηγήθηκαν στη φυλακή. Αντίστοιχα στη Χιλή μετά το θάνατο του Πινοτσέτ περιπτώσεις καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περίοδο της δικτατορίας οδηγούνται στη δικαιοσύνη.

Στη Γουατεμάλα ο Εφρέν Ρίος Μοντ καταδικάστηκε σε 80 χρόνια φυλακή για τη σφαγή αυτοχθόνων στη δεκαετία του 80 αν και η φυλάκιση του προς το παρόν εκκρεμεί λόγω ανατροπής της απόφασης από το Συνταγματικό Δικαστήριο. Η υπόθεση ωστόσο έχει πάρει το δρόμο της.
Στην Ουρουγουάη ο δικτάτορας Χουάν Μαρία Μπορνταμπέρι πέθανε στη φυλακή και ο διάδοχός του Γκρεγόριο Άλβαρες εκτίει τη μακρά ποινή του.
Τέλος ο Λουίς Γκαρσία Μέσα, δικτάτορας της Βολιβίας από το 1980 έως το 1981, έζησε εξόριστος μέχρι το 1994 στη Βραζιλία από την οποία εκδόθηκε και σήμερα βρίσκεται στη φυλακή.

Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 26-5-2013