Η είσοδος του Αλεξάντερ Λεμπέντεφ στη Βρετανική υψηλή κοινωνία ήταν έκπληξη, για μια χώρα που έχει συνδέσει τους Ρώσους επιχειρηματίες με εκβιασμούς, περίεργες δολοφονίες και υπερπληθωρισμό στην αγορά ποδοσφαίρου.
Ο πρώην πράκτορας τη ΚGB έχει τον τρόπο του να γοητεύει όσους συναναστρέφεται και στα διάσημα πάρτι του παρελαύνουν από τη Ναόμι Κάμπελ και τον Έλτον Τζον μέχρι τον Σαλμάν Ρουσντί και τη Μάργκαρετ Θάτσερ.
Ο Ρώσος μεγιστάνας, αγόρασε νωρίτερα φέτος την ιστορική βρετανική εφημερίδα Evening Standard, έγινε δεκτός από τον Γκόρντον Μπράουν στην Ντάουνινγκ Στριτ, και σκέφτεται να μπει ακόμη πιο βαθειά στα βρετανικά μίντια αγοράζοντας την εφημερίδα Independent.
Ποιός είναι όμως ο Ρώσος ολιγάρχης που έσπασε τα στερεότυπα; Πως έκανε τα λεφτά του και τι ρόλο έπαιξαν, αν έπαιξαν οι διασυνδέσεις του με την KGB; Και τέλος τι σχέση έχει με τον Ρώσο πρωθυπουργό Βλαδιμίρ Πούτιν και τον τρόπο με τον οποίο τελευταίος βλέπει τους ολιγάρχες και τις σχέσεις τους με το ρωσικό κράτος;
Ο Αλεξάντερ Λεμπέντεφ γεννήθηκε το 1959 στη Μόσχα από οικογένεια που ανήκε στην σοβιετική ιντελιγκένσια. Ο πατέρας ήταν καθηγητής οπτικής μηχανικής στο πανεπιστήμιο Μπάουμαν και η μητέρα του δασκάλα, γεγονός που συνέβαλε στο να πάρει από νωρίς ισχυρές βάσεις στην εκπαίδευσή του. Σπούδασε οικονομικά και μετά την αποφοίτηση του δούλεψε το Ινστιτούτο Οικονομικών του Παγκόσμιου Σοσιαλιστικού Συστήματος, όπου έκανε το διδακτορικό του με θέμα, «το πρόβλημα το εξωτερικού χρέους και οι προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης». Τότε δεν μπορούσε να φανταστεί ότι οι σπουδές του θα γίνουν όχημα για να ξεκινήσει δεκαπέντε χρόνια αργότερα να χτίζει την αυτοκρατορία του. Σύντομα μεταπήδησε στην KGB όπου εργάστηκε για ένα διάστημα μέχρι που μετατέθηκε στο γραφείο της Σοβιετικής πρεσβείας στο Λονδίνο. Αν και είχε τον βαθμό του γραμματέα, οι συνάδελφοι του γρήγορα κατάλαβαν ότι ο Λεμπέντεφ ήταν o άνθρωπος της KGB στη Βρετανία. Ο ίδιος σε συνέντευξή του στη βρετανική εφημερίδα Guardian, είχε πει ότι η δουλειά του στο Λονδίνο ήταν να παρακολουθεί την πολιτική σκηνή και να συντάσσει οικονομικές αναλύσεις. Για τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του ο Λεμπέντεφ δεν μετανιώνει και έχει πει ότι η KGB που γνώρισε δεν είχε να κάνει σε τίποτα με την KGB της σταλινικής εποχής.
Μετά ήρθε το ’89 και η πτώση του τείχους.
Το χάος που επικράτησε στην πρώην Σοβιετική Ένωση, δημιούργησε ευκαιρίες ανοίγοντας παράλληλα την πόρτα στη διαφθορά. Ο Λεμπέντεφ έφυγε από την KGB το 1992 υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, ωστόσο η πιο πιθανή εξήγησή ήταν ότι εξαναγκάστηκε σε παραίτηση γιατί είχε ιδρύσει λίγο νωρίτερα την πρώτη του εταιρία. «Ο κόσμος των επιχειρήσεων είναι πολύ πιο συναρπαστικός από αυτόν τον κατασκόπων» θα πει χρόνια μετά. Επιστρέφοντας στη Ρωσία άρχισε να επενδύει σε ομόλογα και χρηματοοικονομικά προϊόντα υψηλού ρίσκου στη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Ήταν από τους λίγους στη Ρωσία εκείνο το διάστημα που μπορούσαν να καταλάβουν τη λειτουργία των συγκεκριμένων αγορών. Αφού συγκέντρωσε το πρώτο του μικρό κεφάλαιο, εν μέσω του γενικότερου χάους που ακολούθησε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και με τη βοήθεια των γνωριμιών του στη KGB, αγόρασε τη National Reserve Bank μια μικρή επενδυτική τράπεζα. Η NRB εξελίχθηκε σε μία από τις πιο ισχυρές τράπεζες της χώρας και μία από τις δύο που επιβίωσαν στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 1998 επί προεδρίας Γιέλτσιν.
Μετά από μια σύντομη πορεία στην πολιτική ως μέλος της Δούμας ο Λεμπέντεφ επέστρεψε στον κόσμο των επιχειρήσεων και άρχισε γρήγορα να επεκτείνεται σε διαφορετικούς κλάδους. Απέκτησε μερίδιο στην αεροπορική εταιρία Aeroflot και στον ενεργειακό κολοσσό Gazprom, μπήκε στo Real Estate, αγόρασε μια μικρή αεροπορική εταιρία στη Γερμανία και σε συνεργασία με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ίδρυσε την εφημερίδα Nόβαγια Γκαζέτα, η οποία θεωρείται σήμερα η πιο ανεξάρτητη φωνή στα ρωσικά μέσα. Στη δημοσιογραφική ομάδα της εφημερίδας ανήκε και η Άννα Πολιτκόφσκαγια, σφοδρή επικρίτρια του Βλαντιμίρ Πούτιν που δολοφονήθηκε τον Οκτώβριο του 2006.
Ο Λέμπέντεφ σήμερα φιγουράρει στη λίστα Forbes με προσωπική περιουσία 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν και τον περισσότερο χρόνο του τον περνά στη Ρωσία, διαθέτει σπίτια σε Βρετανία, Γαλλία και Ιταλία και μετακινείται μόνο με το ιδιωτικό του τζετ. Όσο για τις σχέσεις του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, αυτές βασίζονται μάλλον στις αμοιβαίες εξυπηρετήσεις. Ο Λεμπέντεφ στήριξε τον Πούτιν τα πρώτα χρόνια της εκλογής του και σήμερα είναι ένα από τους ελάχιστους Ρώσους ιδιοκτήτες μέσων που μπορεί να κάνει προσωπικές επιθέσει στον Ρώσο πρωθυπουργό. Πολλοί όμως εκτιμούν ότι ο Λεμπέντεφ αποτελεί κατά κάποιο τρόπο μια διαπιστευμένη από το Κρεμλίνο αντιπολίτευση, η οποία μπορεί να κάνει τη δουλεία της χωρίς να υπερβαίνει την κόκκινη γραμμή.
Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 6-12-2009