Η πτώχευση της Αργεντινής αποτελεί σημείο αναφοράς για την κατάληξη που μπορεί να έχει μια οικονομική κρίση. Μέχρι και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Θ. Πάγκαλος δεν αντιστάθηκε στον πειρασμό να αναφερθεί στη χρεοκοπία της Αργεντινής, στο πλαίσιο της γνωστής του πλέον προπαγάνδας και απόπειρας εκφοβισμού των πολιτών μέσα κι έξω από τη Βουλή. Είπε μάλιστα ότι τις τρείς πρώτες μέρες μετά τη χρεοκοπία  υπήρξαν 42 νεκροί…Δεν μας είπε όμως ότι τη την επόμενη ο κόσμος με τσεκούρια και χατζάρες κυνηγούσε τραπεζίτες, επιχειρηματίες και πολιτικούς. Η περίπτωση της Αργεντινής, αν και παρουσιάζει κάποια κοινά με την Ελλάδα στην πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Τα σημαντικότερα κοινά της χώρας μας με την Αργεντινή του 2000 ήταν η σταθερή ισοτιμία και η παρέμβαση του ΔΝΤ με δάνεια και επιβολή νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Και η κύρια διαφορά, το γεγονός ότι η Αργεντινή ήταν μόνη της απέναντι στην κρίση ενώ η Ελλάδα έχει –θεωρητικά- την στήριξη της Ευρώπης.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η Αργεντινή βρισκόταν εκεί που βρίσκεται σήμερα η χώρα μας. Η πιστωτική συμπίεση την οδηγούσε  σε λήψη μέτρων ακραίας λιτότητας και μετά από λίγο επήλθε τη κατάρρευση.
Καθώς η ελληνική κυβέρνηση ξεκινά την εφαρμογή του μεσοπρόθεσμου κάνουμε σήμερα ένα φλας μπακ στην κρίση της Αργεντινής και θυμόμαστε πως μια χώρα πρότυπο (η 16η πλουσιότερη του πλανήτη) οδηγήθηκε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα στην  εξαθλίωση με πληγές που παραμένουν ανοιχτές μέχρι και σήμερα.

Τα προεόρτια

Η ιστορία ξεκινά με το τέλος της στρατιωτικής χούντας το 1982. Η χώρα βρίσκεται με ένα τεράστιο εξωτερικό χρέος και η κυβέρνηση του Ραούλ Αλφονσίν εισάγει ένα νέο νόμισμα, το αουστράλ, προκειμένου να σταθεροποιήσει τις τιμές. Η προσπάθεια απέτυχε παταγωδώς με τον πληθωρισμό το 1989  να φτάνει το 3000%.
Όπως σημειώνει ο Πολ Κρούγκμαν στο τελευταίο βιβλίο του για την κρίση του 2008  η Αργεντινή είχε την τάση να τυπώνει περισσότερο χρήμα ενώ κυβερνητικές πολιτικές στο έλεγχο του συναλλάγματος και στον περιορισμό των εξαγωγών αποθάρρυνε τους επενδυτές. Την ίδια στιγμή η διόγκωση του κρατικού μηχανισμού και οι εθνικοποιημένες επιχειρήσεις διόγκωναν τα ελλείμματα.

Την 1989 αναλαμβάνει πρόεδρος ο Κάρλος Μένεμ,  και αναθέτει στον Ντομίνγκο Καβάγιο, γκόλντεν μπόι με σπουδές στο Χάρβαρντ να εκπονήσει ένα σχέδιο οικονομικής μεταρρύθμισης. Ο Καβάγιο θα στήσει ένα φιλελεύθερο σχέδιο που περιλάμβανε ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων , άνοιγμα της χώρας στις παγκόσμιες αγορές, και μείωση φορολογίας στα στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων.
Επί προεδρίας Μένεμ ιδιωτικοποιήθηκαν οι εταιρίες πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι κρατικές αερογραμμές και πλήθος άλλων.
Η πιο ριζοσπαστική όμως ιδέα του Καβάγιο είχε να κάνει με τη νομισματική μεταρρύθμιση. Προκειμένου να τιθασεύσει τον πληθωρισμό επανέφερε ως νόμισμα το πέσο και συνέδεσε την ισοτιμία του με το δολάριο. Η αξιοπιστία του νομίσματος έτσι εξασφαλιζόταν και οι Αργεντίνοι είχαν τη δυνατότητα να ανταλλάσουν πέσο με δολάρια. Για να λειτουργήσει το σύστημα θα έπρεπε η κεντρική τράπεζα να είχε απόθεμα σε δολάρια όσο και το κυκλοφορούν χρήμα σε πέσο.

Τα αποτελέσματα ήταν θετικά στην αρχή. Χρήμα από το εξωτερικό άρχισε να εισρέει καθώς η χώρα εκμεταλλεύτηκε τη συμφωνία Μπρέιντι για αναχρηματοδότηση του χρέους της και το ΑΕΠ αυξήθηκε σε μόλις τρία χρόνια κατά  25%. Το 1995 η οικονομία της Αργεντινής δέχθηκε τους πρώτους κραδασμούς που απέδειξαν πόσο ευάλωτο ήταν το σύστημα του Καβάγιο  
Η οικονομική κρίση ξεκίνησε από το Μεξικό. Οι πιστωτές κυρίως Αμερικανοί για τους οποίους η Λατινική Αμερική θεωρείτο μία αγορά χωρίς να λαμβάνονται υπόψη και τόσο πολύ οι ιδιαιτερότητές των χωρών άρχισαν να αποσύρουν χρήματα και να κόβουν τις πιστώσεις. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε πιέσεις προς τις επιχειρήσεις της Αργεντινής να αποπληρώσουν τα δάνεια τους και παράλληλα να δημιουργείται στην αργεντίνικη κοινωνία μια ανησυχία για το κατά πόσο είναι ασφαλή τα χρήματά τους στις τράπεζες. Έτσι ξεκινά ένα φαύλος κύκλος πιστωτικής στενότητας και μαζικών αναλήψεων με την κεντρική τράπεζα της χώρας να μην μπορεί να τυπώσει νέο χρήμα εκτός αν το αντάλλασε με δολάρια..
Για καλή της τύχη όμως, η κρίση στο Μεξικό δεν διήρκησε πολύ, η εμπιστοσύνη αποκαταστάθηκε και νέο χρήμα εισέρρευσε σε δολάρια με τη μορφή δανείων προς τις επιχειρήσεις.

Κρίση στη Ρωσία

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η χώρα ήταν μπροστά σε μία νέα κρίση με το πρόβλημα να ξεκινά από την ισοτιμία του πέσο με το δολάριο.
Το αμερικανικό νόμισμα άρχισε να ενισχύεται σημαντικά έναντι του ευρώ ενώ την ίδια στιγμή η Βραζιλία αντιμετώπισε οικονομική κρίση που προήλθε από τη Ρωσία  και υποχρεώθηκε να υποτιμήσει το ρεάλ. Η Αργεντινή στη δεδομένη χρονική στιγμή δεν είχε τη δυνατότητα νομισματικών ελιγμών. Το αργεντίνικο πέσο είχε σταθερή ισοτιμία με το δολάριο, όχι όμως με το βραζιλιάνικο ρεάλ ούτε με το ευρώ. Και λοιπόν; θα αναρωτηθεί κανείς. Βραζιλία και Ευρώπη ήταν οι δύο μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι της Αργεντινής. Ξαφνικά οι εξαγωγές τις χώρας υπέστησαν καθίζηση αφού τα προϊόντα της έγιναν πλέον πανάκριβά.

Η οικονομία άρχισε να βυθίζεται στην ύφεση οι αγορές έχασαν την εμπιστοσύνη τους με αποτέλεσμα μα περιοριστούν οι πιστώσεις. Η κυβέρνηση πήρε σκληρά μέτρα λιτότητας περιορίζοντας τον προϋπολογισμό της ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί το εξωτερικό χρέος..
Η κυβέρνηση Μένεμ είχε παραλύσει και ετοιμαζοταν για την «έξοδο». Πριν την έξοδο όμως σύναψε ένα ακόμη δάνειο ύψους 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων με το ΔΝΤ. Το 1999 ο Μένεμ αποχωρεί και αναλαμβάνει την εξουσία Φερνάντο Ντε λα Ρούα, με μια νεοκεινσινή ατζέντα για την οικονομία. Ωστόσο συνέχισε την πολιτική του προκατόχου του και το 2001 υπό το βάρος του εξωτρικού χρέους παγώνει τις καταθέσεις στις τράπεζες προκαλώντας κύμα αντιδράσεων. Ένα από τα μέτρα που πήρε ήταν ο περίφημο “corralito”, βάση του οποίου οι πολίτες μπορουσαν να σηκώσουν περιορισμένο αριθμό πέσος το μήνα, μέτρο που εξαγρίωσε τους Αργεντίνους. Τελικά η κυβέρνηση δεν άντεξε τις πιέσεις και έσπασε την ισοτιμία 1 προς 1του πέσο με το δολάριο.

 Οι καταθέτες έχασαν τα τρία τέταρτα των χρημάτων τους  αλλά το χειρότερο ήταν ότι οι επιχειρήσεις που είχαν δάνεια σε δολάρια ξαφνικά βρέθηκαν με ένα τεράστιο επιπλέον χρέος. Αποτέλεσμα να κλείνουν η μία μετά την άλλη. Οι πολιτικές λιτότητας (καλή ώρα σαν να λέμε Ελλάδα) πάγωσαν τις οικονομικές δραστηριότητες η ανεργία εκτοξεύτηκε στα ύψη φτάνοντας στο 25% και το ΑΕΠ μειώθηκε από το 1998 μέχρι το 2002 κατά 18%. Η ισοτιμία του πέσο από 1 προς 1 έπεσε σε 4 προς ένα και η χώρα βρέθηκε σε απομόνωση χωρίς πρόσβαση στις αγορές.
Το «οικονομικό θαύμα» όπως το αποκαλούσε η Παγκόσμια Τράπεζα είχε καταρρεύσει. Ο Ντε Λα Ρουα εγκατέλειψε το προεδρικό μέγαρο με ελικόπτερο. Μετά την παραίτηση Ντε Λα Ρούα θα ορκιστούν διαδοχικά άλλοι τρεις πρόεδροι με τελευταίο τον Νέστορ Κίρχνερ.


Το χρέος της Αργεντινής από το 1993 μέχρι το 1998 ανήλθε στο 41% από 29% του ΑΕΠ ενώ όταν επήλθε η χρεοκοπία είχε φτάσει στο 62% του ΑΕΠ, ποσοστό που συγκρινόμενο με το χρεός της Ελλάδας (158%) μοιάζει εύκολα διαχειρίσιμο. Το ύψος του χρέους το 2001 έφτανε στα 102 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει χρέος 340 δισεκατομμύρια δολάρια
Το 1998 η Αργεντινή είχε φτάσει να δανείζεται με 10,5% πάνω από τα αμερικανικά επιτόκια
Στα χρόνια που ακολούθησαν η Αργεντινή γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και σε αυτό συνέβαλε η αναδιαπραγμάτευση του χρέους που κατάφερε ο Νέστορ Κίρχνερ με αρκετούς πιστωτές της χώρας πληρώνοντας περίπου το ένα τρίτο του χρέους. Το χρέος προς το ΔΝΤ πάντως ύψους 9 δισεκατομμυρίων δολαρίων εξοφλήθηκε ολόκληρο.
Για την ιστορία να πούμε ότι η ισοτιμία του πέσο με το δολάριο παραμένει στο 1 προς 4.

Κλαμπ του Παρισιού

 Ακόμη και σήμερα η Αργεντινή είναι εκτός αγορών. Η χώρα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με το «κλαμπ του Παρισιού» (οργανισμό που αποτελείται από επενδυτές από Β. Αμερική Ευρώπη, Ρωσία και Αυστραλία) για την αποπληρωμή δανείου ύψους 6,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο έχει μείνει σε εκκρεμότητα από το 2001. Οι συγκεκριμένοι επενδυτές δεν είχαν δεχθεί τότε την πρόταση του Νέστορ Κίρχνερ, για διαγραφή μέρους του δανείου. Με τους τόκους το ποσό σήμερα έχει φτάσει τα 9,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι δύο πλευρές μέχρι στιγμής διαφωνούν στο χρόνο αποπληρωμής των δανείων. Το κλάμπ θέλει αποπληρωμή σε 18 μήνες ενώ η Αργεντινή ζητά 5 με 6 χρόνια.
Η πρόεδρος της Αργεντινής Κριστίνα Φερνάντεζ θέλει να κλείσει η εκκρεμότητα ώστε η χώρα να επιστρέψει στις αγορές και να βρει κεφάλαια για νέες επενδύσεις.
Επικεφαλής των διαπραγματεύσεων έχει τοποθετηθεί από την κυρία Φερνάντες ο Αρμάντο Μποουντού, υπουργός οικονομικών της χώρας. ο οποίος κατάφερε πέρυσι και έκλεισε συμφωνία για την αποπληρωμή δανείων ύψους 12,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων που επίσης ήταν σε εκκρεμότητα από το 2001.

Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 03-07-2011