Η επικοινωνία των διαζευγμένων γονιών με τα παιδιά τους δεν ήταν πάντα μια εύκολη υπόθεση, ειδικότερα αν το διαζύγιο μεταξύ των γονέων ήταν συγκρουσιακό. Η συζήτηση για τη συνεπιμέλεια έχει ανοίξει και εδώ πολύ καιρό και η πρόταση νόμου για την αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου στη χώρα μας βρίσκεται προ των πυλών της Βουλής.Από τη στιγμή που έγινε γνωστό ότι προωθείται η συνεπιμέλεια άρχισαν οι διαξιφισμοί μεταξύ οργανώσεων, επιστημόνων, συντονισμένα ή μεμονωμένα, για το αν και ποιόν ευνοεί η αναθεώρηση και για το κατά πόσο δίκαιη και εφαρμόσιμη στην ελληνική πραγματικότητα είναι αυτή.
Ο Δημήτρης Καλαποθαράκος γραμματέας του ΓΟΝ.ΙΣ., φορέα για την γονεϊκή ισότητα στην Ελλάδα που παλεύει χρόνια την κοινή επιμέλεια μίλησε στο CNN Greece για τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η εφαρμογή τη νόμου μέχρι σήμερα και για την ανάγκη της θεσμοθέτησης της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας.
- Κύριε Καλαποθαράκο, διαχωρίστε μας –για αυτούς που δεν το έχουν ακόμη ξεκάθαρο- τους όρους γονική μέριμνα, κηδεμονία, επιμέλεια και πείτε μας γιατί τάσσεστε υπέρ της κοινής επιμέλειας;
Η γονική μέριμνα είναι αυτό που λέμε η γονεϊκή ευθύνη, γιατί έχουμε λίγο μπερδέψει τους όρους με την γονική μέριμνα, την κηδεμονία και την επιμέλεια. Είναι αυτό που λέμε με απλά λόγια, «η ιδιότητα του γονιού» την οποία την αποκτάς όταν κάνεις παιδί.
Όταν έχουμε γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης, η επιμέλεια εντάσσεται μέσα στην γονική μέριμνα και έχει να κάνει με όλα αυτά τα οποία αφορούν ζητήματα υγείας, εκπαίδευσης, ασφαλείας, φροντίδας.
Η γονική μέριμνα είναι υπερκείμενος όρος και περιλαμβάνει επίσης και τη διαχείριση της περιουσίας και την εκπροσώπηση σε δημόσιες αρχές. Όσο υπάρχει γάμος αυτές οι λειτουργίες ασκούνται και από τους δύο γονείς. Στην περίπτωση διαζυγίου και αν αυτό δεν είναι συναινετικό και οι σύζυγοι δεν συμφωνήσουν στην κοινή επιμέλεια των παιδιών τους, ο δικαστής μέχρι τώρα αφαιρεί αυτό το δικαίωμα από τον ένα γονιό και το αναθέτει στον άλλο.
Σε πρακτικό επίπεδο, είναι πάρα πολλά τα προβλήματα που δημιουργεί κάτι τέτοιο παρά το γεγονός ότι είναι αθέατα. Στην πραγματικότητα, έτσι αφαιρούμε από τον ένα γονιό την ιδιότητα του γονιού όταν τον μετατρέπουμε σε έναν μακρινό συγγενή ή σε έναν επισκέπτη του Σαββατοκύριακου.
Κατ' αρχάς αυτό δημιουργεί μία ανισορροπία στο παιδί μέσα στην καθημερινότητα του. Δεν έχει τα υλικά για να χτίσει την προσωπικότητα του που χρειάζεται και από τις δύο πλευρές. Επίσης, ο ένας γονέας που αναλαμβάνει την επιμέλεια υπερφορτώνεται με υποχρεώσεις και ταυτόχρονα για τον άλλον δημιουργείται μία απόσταση η οποία δεν είναι ευχάριστη.
- Γιατί ο παρόν νόμος δεν μπορεί να λύσει αυτό το πρόβλημα και χρειάζεται κατά τη γνώμη σας αναθεώρηση;
Η αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου του 1983 ήταν μία πολύ μεγάλη τομή και σωστά έγινε. Σαράντα χρόνια μετά έχουμε φτάσει σ’ ένα πολύ καλό επίπεδο όσον αφορά τα ζητήματα ισότητας. Αυτό που δεν έγινε τότε όμως, ήταν το να βρεθεί μία λύση για την επιμέλεια των παιδιών.
Ο νόμος σήμερα ορίζει ότι σε περίπτωση διαζυγίου, η επιμέλεια ανατίθεται από το δικαστήριο όταν οι γονείς δεν συμφωνούν, σε έναν από τους δύο. Αυτό που έχει επικρατήσει νομολογιακά είναι να ανατίθεται στον καταλληλότερο και νομολογιακά πάλι ο καταλληλότερος θεωρείται ότι είναι η μητέρα και σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις έχει ανατεθεί η επιμέλεια και στον πατέρα.
Σημασία έχει ότι οφείλουμε ως πολιτεία να κάνουμε το επόμενο βήμα στην μετεξέλιξη του Οικογενειακού Δικαίου, ώστε να έχουμε δύο γονείς για κάθε παιδί. Στο εξωτερικό είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται στα περισσότερα κράτη.
Πλέον έχει αλλάξει και η κοινωνία στην Ελλάδα. Έχουμε πάρα πολλά συμφωνητικά μεταξύ γονέων για κοινή επιμέλεια, γιατί πρέπει να πούμε ότι ο νόμος το προβλέπει αλλά μόνο για την περίπτωση που συμφωνούν οι γονείς. Αυτό όμως θα έπρεπε να είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
- Άρα οι προσπάθειες των οργανώσεων που παλεύουν για τη συνεπιμέλεια όπως ο ΓΟΝ.ΙΣ., μήπως θα έπρεπε είναι περισσότερο στραμμένες στην κοινωνία και λιγότερο στην αλλαγή της νομοθεσίας; Ποια είναι η εμπειρία σας;
Ο ΓΟΝ.ΙΣ αυτό το κάνει εδώ και πολλά χρόνια. Προσπαθεί να μεσολαβήσει στους γονείς ώστε να τους διευκολύνει να φτιάξουν ένα προγραμματισμό.
Η ιδέα της συνεπιμέλειας έχει περάσει στην κοινωνία αλλά όταν φτάνουμε στο διαζύγιο συμβαίνουν τα εξής: Έχει κλονιστεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των γονέων και είναι και οι δυο τους θυμωμένοι. Σε εκείνη τη φάση είναι πολύ δύσκολο να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι να συζητήσουν. Για το λόγο αυτό θα χρειαζόταν ένα θεσμικό πλαίσιο που θα τους έβαζε να συζητήσουν για το παιδί.
Οι τελευταίες κυβερνήσεις συνειδητοποίησαν ότι υπάρχει πρόβλημα με το οικογενειακό δίκαιο και στο παρελθόν υπήρξαν νομοπαρασκευαστικές οι οποίες δεν ολοκλήρωσαν το έργο τους. Οι σοβαρές έρευνες για το θέμα της επίδρασης που έχει στα παιδιά ένα διαζύγιο άρχισαν γίνονται μετά το 2000 και σήμερα η επιστήμη μας έχει δώσει τα υλικά και ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε.
- Τι προβλήματα αντιμετωπίζουν οι γονείς, που δεν έχουν την επιμέλεια, στην επικοινωνία με τα παιδιά τους; Τι περιπτώσεις έχετε καταγράψει όλα αυτά τα χρόνια στον ΓΟΝ.ΙΣ;
Στις περιπτώσεις όπου η επιμέλεια δίνεται στον έναν γονιό, στη μητέρα κατά κύριο λόγο, η επικοινωνία με τον άλλο γονιό γίνεται κατόπιν δικαστικής απόφασης. Αντιμετωπίζουμε λοιπόν χρόνια τώρα το παράδοξο σε πολλές περιπτώσεις οι δικαστικές αποφάσεις επικοινωνίας να μην εφαρμόζονται.
Να υπάρχει άρνηση επικοινωνίας του παιδιού με τον γονέα για διάφορους λόγους και ο μόνος τρόπος να αντιδράσει ο γονέας είναι να καλέσει την αστυνομία, να κάνει καταγγελία. Παρόλα αυτά η επικοινωνία με το παιδί του δεν αποκαθίσταται. Φτάσαμε πέρυσι να έχουμε κοντά στις 5.000 καταγγελίες στην Αττική για παραβίαση δικαστικών αποφάσεων, αριθμός ο οποίος αυξάνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια και τώρα με τον κορωνοϊό οι καταγγελίες είναι ακόμα περισσότερες.
Έχουμε λοιπόν πολλές περιπτώσεις που οι γονείς δεν βλέπουν τα παιδιά τους ούτε αυτό το σαββατοκύριακο που δικαιούνται. Και αυτό όχι γιατί δεν επιθυμούν οι ίδιοι, γιατί αλλιώς δεν θα γίνονταν οι καταγγελίες. Οι ίδιοι καλούν την αστυνομία γιατί επιθυμούν να δουν το παιδί.
Παίρνει λοιπόν ο πατέρας ή μπορεί να είναι και η μητέρα, μία απόφαση δικαστηρίου μετά από δύο χρόνια αγώνα, πάει να δει το παιδί του/της και δεν το βλέπει. Αυτό δημιουργεί θυμό και προς τον άλλο γονέα και προς το νόμο καθώς και μία ταυτόχρονη παράλληλη έλλειψη εμπιστοσύνης προς το κράτος, διότι δεν ικανοποιείται η γονεϊκή του ιδιότητα. Άρα λοιπόν αυτό που λέγαμε εμείς τόσα χρόνια και λέμε, είναι ότι πρέπει να μεταρρυθμιστεί το οικογενειακό δίκαιο ώστε να εξασφαλίζεται η γονεϊκή ιδιότητα και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την θεσμοθέτηση της κοινής επιμέλειας.