Το ρήγμα της Πάρνηθας το μάθαμε πριν από 20 χρόνια με έναν σεισμό που στιγμάτισε την ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας, καθώς προκάλεσε 143 θύματα, πάρα το γεγονός ότι είχε μέγεθος μόνο 5,9 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ -ένα μέγεθος που θεωρείται μέτριο για την σεισμολογία. Και αυτό συνέβη γιατί η περιοχή είναι πυκνοδομημένη και με μεγάλες οικονομικές δραστηριότητες.
Ο σεισμός εκείνος προκάλεσε, όμως, και το μεγαλύτερο οικονομικό κόστος που έχει προκληθεί ποτέ στην Ελλάδα από σεισμό και ήταν της τάξεως των 3 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Κι αυτό είναι το μετρήσιμο κόστος, γιατί υπάρχει και μη μετρήσιμο κόστος το οποίο δεν μπορούμε να το αποτιμήσουμε.
Είκοσι χρόνια μετά, συγκεκριμένα το καλοκαίρι που μας πέρασε, τη ρήγμα έδωσε έναν ακόμη μέτριο σεισμό πριν από λίγο καιρό ο οποίος, όμως, λόγω του επίκεντρού του που ήταν κάτω από την κατοικημένη περιοχή της Μαγούλας, τρόμαξε τους κατοίκους της Αττικής και προκάλεσε περιορισμένες ζημιές.
Το ρήγμα της Πάρνηθας θα μας συνοδεύει και κατά καιρούς θα μας ταρακουνά για τους επόμενους αιώνες, αλλά κατά πόσο θα πρέπει να μας τρομάζει;
Ο σεισμολόγος και επιστημονικός συνεργάτης της ΕΕ και της UNESCO κ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος οργάνωσε με δική του πρωτοβουλία μερικές ημερήσιες εξορμήσεις στο ρήγμα της Πάρνηθας - το οποίο ίσως πολλοί να μην ξέρουν ότι είναι ορατό σε μεγάλο μέρος του - στις οποίες συμμετείχαν κάτοικοι των περιοχών κάτω από το ρήγμα, φοιτητές και δημοσιογράφοι.
Ρήγμα με ιστορία εκατομμυρίων χρόνων
Ο κ. Παπαδόπουλος μάς ξενάγησε στο ρήγμα και μάς μίλησε για τη μορφολογία του, την ιστορία του και τα αποτελέσματα των μελετών που έχουν γίνει τα τελευταία 20 χρόνια.
Η ιστορία του ρήγματος ειδικότερα, είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, όπως είπε ο κ. Παπαδόπουλος, γιατί μας βοηθά να υπολογίζουμε πότε, εκτός απροόπτου, το ρήγμα μπορεί να δώσει ένα μεγάλο σεισμό και τι μεγέθους.
Γνωρίζουμε από την ιστορία και την αρχαιολογία ότι στο παρελθόν έχουν γίνει κι άλλοι σεισμοί που ενδεχομένως προήλθαν από το ίδιο ρήγμα.
Το 1705, έγινε ένας σεισμός που ίσως προήλθε, κατά τον κ. Παπαδόπουλο, από το ρήγμα αυτό και τον 6ο αιώνα μΧ επίσης όπως δείχνουν κάποια αρχαιολογικά στοιχεία είναι πιθανό να είχαμε έναν μεγάλο σεισμό από την Πάρνηθα.
Ο σεισμός τον Ιούλιο του 2019 επίσης προήλθε από το ρήγμα της Πάρνηθας, ήταν βέβαια μικρότερου μεγέθους 5,2 Ρίχτερ.
Όπως μας εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος, το ρήγμα είναι ενεργό και αυτό σημαίνει ότι και στο μέλλον θα κάνει ισχυρούς σεισμούς. Το ρήγμα της Πάρνηθας λειτουργεί για τουλάχιστον ένα με δύο εκατομμύρια χρόνια.
«Όμως δεν βλέπουμε στη σεισμολογική κοινότητα τη δυνατότητα να επαναλαμβάνεται ένας σεισμός της τάξης των 6 βαθμών, όπως το 1999 στο ορατό μέλλον και ορατό μέλλον σημαίνει τις επόμενες λίγες δεκαετίες. Βέβαια πάντοτε υπάρχει η αβεβαιότητα σε αυτά τα φαινόμενα και στις εκτιμήσεις που κάνουμε γιατί τα φαινόμενα είναι εξαιρετικά πολύπλοκα. Άρα ναι, δεν θα πρέπει να το φοβόμαστε με την έννοια την βραχυχρόνια, όμως στο μέλλον θα πρέπει να ξέρουμε ότι το ρήγμα θα ενεργοποιηθεί και πάλι. Οπότε και εδώ ισχύουν όλα όσα λέμε για τα θέματα των σεισμών. Προετοιμασία και ενημέρωση» θα μας πει ο κ. Παπαδόπουλος.
Το ότι δεν διαθέτουμε περισσότερα ιστορικά στοιχεία για το ρήγμα της Πάρνηθας οφείλεται στο γεγονός ότι μετά την ελληνιστική περίοδο, η Αθήνα δεν αποτελεί πια μια σημαντική πόλη ένα σημαντικό αστικό και πολιτικό κέντρο και κατά συνέπεια αν έγιναν κάποιοι σεισμοί στην περιοχή δεν έχουν καταγραφεί.
Η Αθήνα εμφανίζεται ξανά στις πηγές τον 18ο αιώνα. Επομένως δεν γνωρίζουμε αν στους αιώνες που μεσολάβησαν είχαμε ισχυρούς σεισμούς για τους οποίους θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι προέρχονται από την Πάρνηθα.
Μήκος και βάθος 15 χιλιομέτρων
Ο σεισμός της Μαγούλας είχε επίκεντρο περίπου αυτό που είχε και ο σεισμός της Πάρνηθας του 1999. Επίσης ένα άλλο χαρακτηριστικό και των δύο, εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος είναι ότι από τις καταγραφές των σεισμογράφων φάνηκε ότι είχαν και τον ίδιο μηχανισμό, δηλαδή το ρήγμα μετακινήθηκε κατά την ίδια φορά και κατά συνέπεια εκείνο το οποίο έχουμε συμπεράνει είναι ότι και οι δύο αυτοί οι σεισμοί προήρθαν από την ίδια εστία.
«Το ρήγμα κατεβαίνει από την Πάρνηθα και πηγαίνει σε ένα βάθος 15 χιλιομέτρων κάτω από το Θριάσιο πεδίο. Εκεί ακριβώς είναι τα επίκεντρα και των δύο σεισμών».
Οι διαστάσεις του ρήγματος της Πάρνηθας στην επιφάνεια της γης που έχει χαρτογραφηθεί, εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος, είναι περίπου 12 χιλιόμετρα. Ίσως να υπάρχει και ένα τμήμα στο εσωτερικό της γης που να μην φαίνεται, οπότε υπολογίζουμε ότι πρέπει να έχει ένα συνολικό μήκος γύρω στα 15 χιλιόμετρα.
Ξεκινάει από την Πάρνηθα κοντά στην περιοχή της μονής Κλειστών περνάει από την μονή του Αγίου Κυπριανού και μετά κατευθύνεται προς τα άνω Λιόσια και χάνεται στο γεωλογικό υπόβαθρο στην περιοχή του Μενιδίου.
«Από τις διαστάσεις αυτές και το βάθος που είχαν οι εστίες αυτών των σεισμών βγάζουμε το συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο μέγεθος σεισμού που μπορεί να προέλθει από εκεί είναι περίπου 6 βαθμοί, άρα το 1999 μπορούμε να πούμε ότι το ρήγμα έφτασες στα όρια του».
Από το συγκεκριμένο ρήγμα έχουμε σχεδόν καθημερινά μικρούς σεισμούς τους οποίους δεν τους καταλαβαίνουμε.
Μερικοί κάτοικοι, οι οποίοι ζουν ακριβώς πάνω από τα επίκεντρα αυτά, κυρίως στην περιοχή της Ελευσίνας της Μαγούλας και της Μάνδρας, κάποιους σεισμούς μπορεί να τους καταλαβαίνουν.
Όπως εξηγεί ο κ.Παπαδόπουλος:
«Για το σεισμό της Πάρνηθας του 1999 γνωρίζουμε ότι το έδαφος στην Πάρνηθα κατέβηκε οχτώ εκατοστά και έτσι προκλήθηκε ο σεισμός σε μία έκταση πολλών χιλιομέτρων.
Αν ο σεισμός είχε μεγαλύτερο μέγεθος, το έδαφος θα μπορούσε να κατέβει και κατά μισό μέτρο και αυτό που βλέπουμε εμείς σήμερα είναι το αποτέλεσμα πολλών αθροιστικών επαναλήψεων».