-Γιατί το παιχνίδι στην παιδική ηλικία κυρίως, αλλά όχι μόνο, είναι σημαντικό;
-Γιατί μας κοινωνικοποιεί και μας κάνει πιο έξυπνους. Το αντίθετό το παιχνιδιού δεν είναι η δουλειά, είναι η κατάθλιψη, λέει η ο Στιούαρτ Μπράουν και έχει σοβαρούς λόγους να το πιστεύει.Αν ακούσει κανείς στην Ελλάδα ότι στις ΗΠΑ υπάρχει Εθνικό Ινστιτούτο για το Παιχνίδι, θα παραξενευτεί ίσως και να γελάσει ειρωνικά.
Στις χώρες όμως με σοβαρούς κρατικούς μηχανισμούς, ότι έχει να κάνει με την παιδική ηλικία και την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων, γίνεται αντικείμενο σοβαρής και εκτεταμένης έρευνας. Ο Στιούαρτ Μπράουν, ψυχίατρος, πρώην καθηγητής στο Στάνφορντ, αντiπρύτανης στο Μπέιλορ, και ιδρυτής του Εθνικού Ινστιτούτο για το Παιχνίδι, αφιέρωσε τη ζωή του και την καριέρα του στην έρευνα για την επίδραση που έχει το παιχνίδι στη ζωή των ανθρώπων, στην κοινωνικοποίηση και στη συμπεριφορά τους.
Οι πολυετείς έρευνές του κατέληξαν στο ότι το παιχνίδι, ως δραστηριότητα, σχετίζεται με την μετέπειτα επιτυχία του ανθρώπου σε διάφορους τομείς της ζωής του, με την καταστολή των βίαιων ενστίκτων, την ενσωμάτωση στην κοινωνία, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την επιβίωση σε δύσκολες συνθήκες.
Σε συνεργασία με το National Geographic και την Τζέιν Γκούνταλ, έκανε επίσης πολυετή έρευνα για τον ρόλο του παιχνιδιού στην συμπεριφορά των ζώων και το ρόλο του στη προσπάθεια επιβίωσης.
Από τις μελέτες του Στιούαρτ Μπράουν προκύπτει ότι η πρακτική του παιχνιδιού σχετίζεται άμεσα με την συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η συμμετοχή στο παιχνίδι - που θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη σωματική άσκηση ή τον αθλητισμό, μια δημιουργική πρακτική όπως η ζωγραφική ή απλά τη δημιουργική απασχόληση του γονιού με το παιδί του - βελτιώνει τη σωματική και συναισθηματική ευεξία, και βελτιστοποιεί τη μαθησιακή διαδικασία.
To CNN Greece συνάντηση τον Στιούαρτ Μπράουν στο Νταχράν της Σαουδικής Αραβίας όπου στο πλαίσιο του ετήσιου event με τίτλο Tanween έδωσε διάλεξη και μιλήσαμε μαζί του για το παιχνίδι και όσα μπορεί αυτό να μας διδάξει.
Έχετε κάνει πολυετείς έρευνες στο πως το παιχνίδι διαμορφώνει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Γιατί είναι τόσο σημαντικό για τους ανθρώπους;
Αν θα μπορούσατε να φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς παιχνίδι, ή ας πούμε αν ήσασταν ένα παιδί δύο ετών, όπου ολόκληρη η διαδικασία της μάθησης για την ανάπτυξη, περνά μέσα από την επαφή σας με τον κόσμο γύρω σας, το παιχνίδι με τις ιδιότητες που έχει για την εξέλιξη του εγκεφάλου είναι ικανό να καλύψει τις ανθρώπινες ανάγκες γι αυτό που αποκαλούμε σωστή ανάπτυξη.
Χωρίς το κατάλληλο παιχνίδι δεν εμπιστεύεσαι, χωρίς το κατάλληλο παιχνίδι δεν μπορείς να ενσωματωθείς στο περιβάλλον σου και χωρίς το κατάλληλο παιχνίδι δεν αναπτύσσεις ανθεκτικότητα. Δεν έχεις ενσυναίσθηση στην επαφή με τους άλλους ανθρώπους, χωρίς το παιχνίδι δεν αποκτάς την αίσθηση του να ανήκεις κάπου. Υπάρχουν λοιπόν πάρα πολλά στοιχεία που είναι σημαντικά για την κοινωνικότητα των ανθρώπων και με λίγα λόγια το παιχνίδι είναι σημαντικό για την επιβίωσή μας ως άνθρωποι.
Πιστεύετε ότι το παιχνίδι ότι είναι σημαντικό μόνο για την παιδική ηλικία ή σε κάθε ηλικία;
Είναι σημαντικό σε κάθε ηλικία αλλά είναι ιδιαίτερα καθοριστικό στις μικρές ηλικίες.
Έχετε κάνει μεγάλη έρευνα για την επίδραση και τα αποτελέσματα του παιχνιδιού στην ανθρώπινη συμπεριφορά και στον ψυχισμό του ανθρώπου. Ποια από τα ευρήματα σας ήταν αυτά που σας εντυπωσίασαν περισσότερο και γιατί;
Νομίζω είναι δύο στοιχεία: Η παρατεταμένη απουσία παιχνιδιού συνδέεται με την βίαιη συμπεριφορά όπως διαπίστωσα σε έρευνες στις αρχές της καριέρας μου. Παράλληλα όμως ερεύνησα την πρακτική του παιχνιδιού και την εξέλιξη της συμπεριφοράς στο παιχνίδι στα ζώα και προέκυψε το συμπέρασμα ότι το παιχνίδι είναι ένας θεμελιώδης οδηγός για την επιβίωση, για όλα τα θηλαστικά που έχουν μία κοινωνική ζωή.
Έτσι κι εμείς ως θηλαστικά παίζουμε και όπως όλα τα θηλαστικά έχουμε κοινωνική συμπεριφορά.
Όταν εμείς οι άνθρωποι στερηθούμε τον ύπνο, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να συμβεί κάποιο ατύχημα. Όταν στερηθούμε το παιχνίδι όμως, τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο φανερά. Με ρωτάτε όμως τι είναι σημαντικό και νομίζω πως για να είμαστε ικανοί να δούμε το παιχνίδι ως κάτι σημαντικό για τους ανθρώπους και την ανθρώπινη φυσιολογία, όσο σημαντικός είναι ο ύπνος αλλά με διαφορετικό τρόπο, θα πρέπει να αποκτήσουμε μία διαφορετική αντίληψη για την κοινωνία και τον κόσμο, γιατί αυτά αποτελούν μέρος της βιολογικής ζωής μας.
Μιλήσατε για την σύνδεση που υπάρχει μεταξύ της στέρησης ή της περιορισμένης δυνατότητας παιχνιδιού και της εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς. Μπορείτε να μου δώσετε ένα παράδειγμα;
Εάν για παράδειγμα ένα μικρό παιδί ηλικίας τεσσάρων ετών, πριν πάει στο σχολείο δηλαδή, τρέχει, παλεύει με άλλα παιδιά της ηλικίας του, συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια, παίζει κυνηγητό η κρυφτό, αυτό που συμβαίνει είναι ότι αναπτύσσει μία αίσθηση του τι σημαίνει να πονάει όταν κάποιος το χτυπήσει άθελά του και τι θα συμβεί αν χτυπήσει αυτό κάποιον άλλον φίλο του.
Αν λοιπόν έχεις χτυπήσει κάποιον ή έχεις χτυπηθεί από κάποιον σε ένα απλό καθημερινό αυθόρμητο παιχνίδι μεταξύ παιδιών και αναπτύσσεις αυτό που λέμε ενσυναίσθηση, βάζεις τον εαυτό σου σε μία θέση μέσα σε ένα σκληρό η λιγότερο σκληρό παιδικό παιχνίδι.
Τα παιδιά λοιπόν τα οποία δεν έχουν αρκετή από αυτή την εμπειρία μιας κοινωνικοποίησης μέσω του παιχνιδιού, της εμπειρίας να συμμετέχουν, να αποκλείονται από κάποια παρέα, συνθήκες και καταστάσεις οι οποίες είναι φυσιολογικές σε ένα παιχνίδι, καταλήγουν να αντιδρούν βίαια αντί να λειτουργούν στο πλαίσιο του παιχνιδιού. Ή δυσκολεύονται να επιδεικνύουν μία ελαστικότητα όταν θα βρεθούν κάτω από πίεση ή στρες ήβρεθούν μέσα σε μία κατάσταση που θα τους επιβάλει δεσμεύσεις. Το παιχνίδι και η βία συνδέονται λοιπόν.
Πιστεύετε ότι σήμερα στις αναπτυγμένες κοινωνίες μας τα παιδιά παίζουν περισσότερο ή λιγότερο σε σχέση με το παρελθόν. Αν όπως λένε πολλοί σήμερα παίζουν λιγότερο, πως αυτό επηρεάζει τη συμπεριφορά τους και πως μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά τους ως ενήλικες αργότερα;
Αυτή είναι μία δύσκολη ερώτηση. Νομίζω ότι στον αναπτυγμένο κόσμο υπάρχουν λιγότερες δυνατότητες για ελεύθερο, αυθόρμητο παιχνίδι και σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει στην μεγάλη Βρετανία, το αυθόρμητο παιχνίδι είναι σήμερα από 40% έως 60% λιγότερο σε σχέση με 20 και πλέον χρόνια παλιότερα.
Το ερώτημα λοιπόν είναι τί σημαίνει αυτό για τους μελλοντικούς ενηλίκους. Δεν ξέρουμε ακριβώς ποιο θα είναι το αποτέλεσμα από την μείωση του χρόνου παιχνιδιού αλλά υπάρχουν στοιχεία για τα αποτελέσματα της στέρησης παιχνιδιού που δείχνουν ότι τα παιδιά που δεν παίζουν αρκετά ή σωστά, δεν κοινωνικοποιούνται σωστά, δεν μπορούν να χειριστούν σωστά τις πολύπλοκες διαπροσωπικές σχέσεις, δεν έχουν αίσθηση της κοινωνίας. Υπάρχουν λοιπόν πολλές συνέπειες από την στέρηση παιχνιδιού που θα πρέπει ακόμα να αποδειχθούν επιστημονικά. Αλλά η έλλειψη παιχνιδιού στις αναπτυγμένες χώρες είναι αύτη στιγμή ένα δεδομένο στη ζωή μας και μάλιστα λυπηρό.
Αυτό σημαίνει ότι θα δούμε κάποια στιγμή στο μέλλον τα αποτελέσματα αυτής της στέρησης;
Οι έρευνες που έχουν γίνει στην συμπεριφορά των ζώων και μάλιστα σε ιδιαίτερα έξυπνα ζώα, τα οποία έχουν στερηθεί το παιχνίδι, δείχνουν ότι οι εκτελεστικές λειτουργίες τους είναι φτωχότερες όσον αφορά την αλληλεπίδραση τους με το περιβάλλον τους . Όταν στα ζώα στερείς το παιχνίδι και μάλιστα σε ζώα των οποίων η φυσιολογία είναι σχετικά κοντά στην ανθρώπινη φυσιολογία - με τη διαφορά ότι εμείς οι άνθρωποι έχουμε πολύ περισσότερες δυνατότητες επικοινωνίας - το αποτέλεσμα είναι όπως είπα ότι οι εκτελεστικές λειτουργίες τους και οι λειτουργίες που έχουν να κάνουνε με την κρίση τους και με άλλα στοιχεία τα οποία βρίσκουμε και στην ανθρώπινη ευφυΐα, επηρεάζονται αρνητικά. Ιδιαίτερα η κοινωνική ευφυΐα , η αίσθηση του να ανήκεις κάπου και οι δυνατότητες διαχείρισης του άγχους.
Θα ήθελα να σας ρωτήσω κάτι που αφορά όλους, αλλά απασχολεί περισσότερο εμάς που είμαστε γονείς. Το παιχνίδι πίσω από μία οθόνη τάμπλετ ή κινητού τηλεφώνου, εξακολουθεί να είναι παιχνίδι;
Το παιχνίδι, ή η ώρα που αφιερώνουμε στο παιχνίδι είναι μια κατάσταση. Είτε λοιπόν είσαι πίσω από μία οθόνη, είτε σκαρφαλώνεις στο βουνό, μπαίνεις σε μια κατάσταση παιχνιδιού και πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικός αυτός ο χρόνος ακόμη κι αν είσαι πίσω από την οθόνη.
Ωστόσο όταν βρίσκεσαι πίσω από μία οθόνη και δεν μπαίνεις σε μια κατάσταση κατά την οποία θα αλληλεπιδράς με έναν άλλον άνθρωπο, αφαιρείς το στοιχείο του να είσαι ένα κοινωνικό ον.
Υπάρχουν λοιπόν συνέπειες από μία μακρά και εθιστική ενασχόληση με το παιχνίδι πίσω από μία οθόνη.