Μπορεί η ιστορία να φωτίσει το μέλλον και αν ναι πως; Σε αυτό το ερώτημα επιχείρησε να απαντήσει ο Αλαίν Μπαντιού μιλώντας την Πέμπτη το βράδυ στο Αθηναϊκό κοινό σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Σε μια κατάμεστη αίθουσα ο Μπαντιού χρησιμοποίησε το παράδειγμα του ελληνικού δημοψηφίσματος το 2015 για να εξηγήσει τις λειτουργίες του “γεγονότος” και του “συμβάντος” μέσα στην ιστορία, και τους όρους του “δυνατού και του αδύνατου”.Ο Μπαντιού, ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους διεθνώς και από τους πιο μεταφρασμένους Γάλλους σύγχρονους φιλοσόφους, ξεδίπλωσε τη σκέψη του γύρω από τους νόμους της ιστορίας οι οποίοι όπως είπε επιτρέπουν μόνο μακροπρόθεσμες προβλέψεις καθώς ναι μεν υπάρχουν νόμοι τις ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και απρόβλεπτες τομές, ή όπως τις αποκαλεί “χρονικές ρήξεις” οι οποίες θίγουν στο χώρο και στο χρόνο ιστορικές ζώνες αλλά δεν υπόκεινται στους γενικότερους νόμους αυτών των ιστορικών ζωνών.
Στην προσπάθειά του ο Αλαίν Μπαντιού να κάνει ένα διαχωρισμό στα ιστορικά γεγονότα, διακρίνει τα φαινόμενα που υπόκεινται στους νόμους της ιστορίας αποκαλώντας τα “συμβάντα” και τις απρόβλεπτες ρήξεις τις οποίες αποκαλεί “γεγονότα”.
Η ιστορία είναι κατά τον Μπαντιού η γνώση της ανάπτυξης μέσα στο χρόνο, κοινωνικών που προέκυψαν μέσα από την νεολιθική επανάσταση που ξεκίνησε πριν από 5.000 με 6.000 χρόνια, ενώ η σύγχρονη ανθρωπότητα είναι μια κοινωνία νεολιθικού τύπου που βασίζεται σε τρεις πυλώνες, την ιδιοκτησία, την οικογένεια και το κράτος που ελέγχει τους πληθυσμούς.
Οι ανισότητες όπως είπε ο Μπαντιού δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία και είναι πολύ μεγαλύτερες σε σχέση με την εποχή των ευγενών και της μοναρχίας.
Το ερώτημα που θέτει ο Μπαντιού για την σύγχρονη κοινωνία και ιστορία είναι αν ο σύγχρονος παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, είναι η τελευταία μορφή νεολιθικής κοινωνίας και αν μπορούμε να περάσουμε από το τρίγωνο της ιδιοκτησίας, της οικογένειας και του κράτους, σε μια κοινωνία που θα είναι πολύ πιο ισότιμη.
Περνώντας από τον Θουκυδίδη και τον Πλάτωνα στον Χέγκελ και στον Μαρξ, ο Γάλλος φιλόσοφος είπε ότι κατά τον Μάρξ ο κομουνισμός είναι η αρχή μιας νέας σχέσης πνευματικής και πρακτική με την ιστορία και θεμελιώνει ένα σύστημα δυνατοτήτων εξόδου από τη νεολιθική εποχή, από αυτό δηλαδή που βιώνει η ανθρωπότητα τα τελευταία 5.000 χρόνια.
Ένα ελληνικό παράδειγα
Το ενδιαφέρον - που έχει να κάνει με την ελληνική κατάσταση – είναι ότι ο Μπαντιού χρησιμοποίησε ως παράδειγμα, το γεγονός του δημοψηφίσματος στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2005, λέγοντας ότι όλη η ανθρωπότητα καταλάβαινε πως κάτι πολύ σημαντικό “παιζόταν” εκείνη τη στιγμή στη χώρα μας.
Η Ελλάδα βρισκόταν μπροστά σε δύο δρόμους. Να ακολουθήσει λίγο ως πολύ το δρόμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του προγράμματος αυστηρής λιτότητας ή να αρνηθεί. Σε αυτή τη δεύτερη περίπτωση θα αναλάμβανε ένα τεράστιο κίνδυνο και θα ετίθετο επικεφαλής μιας παγκόσμιας αντίστασης σε σχέση με τις καπιταλιστικές συνέπειες της κρίσης.
Ένα μέρος της αντικαπιταλιστικής κοινής γνώμης είχε τα μάτια της στραμμένα στην Ελλάδα εκείνη τη στιγμή.
Ο πρώτος δρόμος ήταν πιο πιθανό να ακολουθηθεί γιατί ήταν πιο κοντά στο σύστημα , δηλαδή είχε μια μια κανονικότητα υπέρ αυτού. Ήταν η πιο πιθανή επιλογή χωρίς όμως να είναι αναγκαία.
Στο σημείο αυτό μπαίνει ο παράγοντας του “γεγονότος”, τονίζει ο Μπαντιού.
“Για να κερδίσει ο δρόμος της αντικαπιταλιστικής αντίστασης χρειάζεται αναγκαστικά να δημιουργηθεί ένα γεγονός μη υπολογίσιμο εκ των προτέρων. Πρέπει να εισαχθεί ένα στοιχείο ρήξης, πρέπει κάτι να δημιουργήσει τομή στην ροή των πραγμάτων.
“Κάθε δημιουργική πολιτική σε αντιπαράθεση με τη διαχειριστική πολιτική, έγκειται πάντοτε στο να αποδεικνύει έμπρακτα τη δυνατότητα του αδύνατου.
Στην περίπτωση της Ελλάδας έγινε η επιλογή του “δυνατού” γιατί στη συγκεκριμένη κατάσταση έχει ένα είδος κανονικότητας καθησυχαστικής έστω και αν κανείς πρέπει να πληρώσει ένα μεγάλο τίμημα.
Ο άλλος δρόμος είναι πάρα πού παρακινδυνευμένος γιατί δεν είναι εύκολο να γίνει δυνατό το αδύνατο.”
Ο Μπαντιού τόνισε ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να αντιστρέψει το “Όχι” του ελληνικού λαού στο όνομα των ιστορικών νόμων του δυνατού, γι αυτό πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική στιγμή γιατί η δυνατότητα του γεγονότος έρχεται σε αντίθεση με την ιστορική αναγκαιότητα.
Η κυβέρνησή αρνήθηκε το γεγονός και το αντιμετώπισε σαν να είναι ένα συμβάν ενώ στην πραγματικότητα ήταν ένα δυνάμει γεγονός, αν το είχε λάβει υπόψη της.
“Η αληθινή καινοτομία είναι πάντα αδύνατη από την άποψη της καθεστηκυίας
τάξεως. Αυτής της τάξης που αποφασίζει τι είναι δυνατό και τι είναι αδύνατο. Γιατί αυτό το δυνατό, ήταν ένα πρόσταγμα από την ευρωπαϊκή ένωση.
Προφανώς ο δεύτερος δρόμος θα ήταν δύσκολος και θα έπρεπε πολλά να επινοηθούν. Η κυβέρνηση μπορεί να σκεφτεί ότι δεν διαθέτει τα μέσα να κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Στην πραγματικότητα όμως αυτό έχουν κάνει όλες οι επαναστάσεις. Και αυτό είναι που χαρακτηρίζει ένα “γεγονός”. Ο Τσίπρας δεν θέλησε να είναι σαν τον Μιραμπώ στην αρχή της Γαλλικής επανάστασης που δεν υπάκουσε στις διαταγές του βασιλιά” και αυτό είναι κατανοητό”.
Από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους φιλοσόφους
Με ένα σημαντικό έργο που καλύπτει πληθώρα πεδίων, όπως την οντολογία των μαθηματικών, καθώς και την πολιτική και το θέατρο, ο φιλόσοφος Αλαίν Μπαντιού, ομότιμος καθηγητής στην École normale supérieure, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της γαλλικής διανόησης.
Το 2017 ολοκλήρωσε το περίφημο ανοιχτό σεμινάριό του που ξεκίνησε το 1966. Ωστόσο το συγγραφικό του έργο είναι πιο πλούσιο από ποτέ. Δύο τόμοι των μαθημάτων του σεμιναρίου του, Vérité et sujet και Changer le monde, κυκλοφόρησαν το 2017 καθώς και δύο έργα με στοχασμούς του πάνω στην πολιτική: Je vous sais si nombreux και οι συζητήσεις του με τη Λόρ Λανσελέν στο βιβλίο Éloge de la politique.
Το Σάββατο 27 Ιανουαρίου στις 19.00', θα μιλήσει στην Α.Σ.Κ.Τ, Πειραιώς 256, Αγ. Ι. Ρέντης (Αμφιθέατρο De Chirico) με θέμα Ο Μάης του ‘68: 50 χρόνια μετά