Το Βερολίνο, όπως και η υπόλοιπη Γερμανία, τα τελευταία χρόνια δέχεται μεγάλο αριθμό προσφύγων και οικονομικών μεταναστών που αναζητούν τη γη της επαγγελίας, κυνηγημένοι από τους πολέμους και την οικονομική εξαθλίωση. Μια βόλτα να κάνει κανείς σε κάποιο αστικό κέντρο ή και λίγο παραέξω, καταλαβαίνει γιατί.

Η δυναμική της Γερμανίας είναι τέτοια που «έχει ψωμί» για όλους. Η χώρα έχει ανεργία μεταξύ 5% και 6%, ποσοστό που αποτελεί ρεκόρ εδώ και δεκαετίες, και εξαγωγές 110 δισεκατομμύρια ευρώ τον μήνα. Οι εξαγωγές τριών μηνών είναι όσο το χρέος της Ελλάδας...

Αυτή τη στιγμή στη Γερμανία το προσφυγικό είναι σχεδόν το μοναδικό θέμα συζήτησης. Η Ελλάδα, που στο προηγούμενο διάστημα ήταν βασικό θέμα, τώρα είναι εκτός ατζέντας και μόνο ο Σόιμπλε ασχολείται μαζί μας αραιά και που.

Κατόπιν πολλών συζητήσεων και επαφών τις προηγούμενες ημέρες με Γερμανούς αξιωματούχους, βουλευτές, αναλυτές αλλά και απλό κόσμο που είτε έχει μια άμεση εμπλοκή με το προσφυγικό είτε όχι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην παρούσα φάση το προσφυγικό για τη Γερμανία έχει τρείς διαστάσεις.

Στο τι κάνει αυτή τη στιγμή η χώρα για να αντιμετωπίσει το ζήτημα στο εσωτερικό της, στο τι προτίθεται να κάνει επίσης για το εσωτερικό της και τρίτον τι θα κάνει σε διεθνές επίπεδο. Μια προσεκτική ανάλυση των προθέσεων της Γερμανικής κυβέρνησης μπορεί να μας διαφωτίσει ίσως για το πως θα εξελιχθεί το προσφυγικό στην Ευρώπη στο επόμενο διάστημα.

Εργατικά χέρια για τις επόμενες δεκαετίες
Η Γερμανία, ως η χώρα που θα πάρει το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, είναι και αυτή που επιδιώκει να καθορίσει την ευρωπαϊκή ατζέντα. Όπως δείχνουν τα πράγματα προς το παρόν δεν τα καταφέρνει να πείσει την ΕΕ για την ανάγκη ποσοστώσεων στην υποδοχή προσφύγων. Ταυτόχρονα η Άνγκελα Μέρκελ βρίσκεται κάτω από μεγάλη πίεση στο εσωτερικό του κόμματός της για την πολιτική της εισροής προσφύγων χωρίς ανώτατο όριο.

Όπως λέει στο CNN Greece o κ. Παναγιώτης Κουπαράνης, ανταποκριτής της Deutsche Welle στο Βερολίνο, μόνο το 43% των βουλευτών της τη στηρίζει στο προσφυγικό, όμως από την άλλη, το 87% επιθυμεί να παραμείνει στην ηγεσία του κόμματος καθώς αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εναλλακτική και αυτό εξηγεί την αποφασιστικότητα με την οποία στηρίζει την πολιτική των ανοιχτών θυρών. Γιατί όμως η κ. Μέρκελ επιμένει στην υποδοχή προσφύγων;

Η Γερμανίδα καγκελάριος είχε πάντα πολύ καλές σχέσεις με τους βιομηχάνους, και η γερμανική βιομηχανία βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο ζενίθ της.

Με βάση επίσημες μετρήσεις το 2030 θα λείπουν από τη Γερμανία επτά εκατομμύρια εργατικά χέρια.
Για να διατηρηθεί το ασφαλιστικό σύστημα στα σημερινά του επίπεδα (συντάξεις, όρια ηλικίας κ.τ.λ.) οι Γερμανία θα πρέπει να "εισάγει" κάθε χρόνο 500.000 εργάτες.

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Γερμανία αυτή τη στιγμή είναι η υπογεννητικότητα. Ακόμη και η δεύτερη γενιά Τούρκων δεν κάνει παιδιά όπως οι γονείς τους. Ο δείκτης γεννητικότητας είναι πολύ χαμηλός, στο 1,3, ενώ κάθε γενιά για να αναπαραχθεί χρειάζεται τουλάχιστον δείκτη 2,1.


Έτσι λοιπόν η Γερμανία μέχρι το τέλος του χρόνου θα πάρει περίπου ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, τους οποίους "μοιράζει" σε όλη τη χώρα ανάλογα με τις δυνατότητες κάθε περιοχής. Για παράδειγμα, το ποσοστό για το Βερολίνο είναι 1,5%. Για τη Βαυαρία 15,3% κ.ο.κ.

Τα στάδια που θα περάσει ένα πρόσφυγας είναι πρώτον της καταγραφής, δεύτερον του να βρεθεί κατάλυμα και στη συνέχεια να κάνει αίτηση ασύλου.

Η καταγραφή γίνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα πλέον. Υπήρξαν σοβαρά προβλήματα και σοβαρές καταγγελίες ακόμη και μηνύσεις από πρόσφυγες για την αργοπορία στην καταγραφή τους στο κέντρο υποδοχής Λανγκέζο, στο Βερολίνο, αλλά το σύστημα σε αυτόν τον τομέα τουλάχιστον λειτουργεί πλέον ικανοποιητικά. Για τα άλλα δύο στάδια υπάρχει πρόβλημα γεγονός που το παραδέχτηκε και κρατικός αξιωματούχος του υπουργείου εσωτερικών με τον οποίο μιλήσαμε και δεν θέλησε να κατονομαστεί.

Τα καταλύματα δεν επαρκούν και οι κρατικοί φορείς κατασκευάζουν διαρκώς νέους ξενώνες, ή χρησιμοποιούν στρατόπεδα ή κτίρια που δεν χρησιμοποιούνται όπως για παράδειγμα το παλιό αεροδρόμιο του Βερολίνου. Για παράδειγμα έξω από το Μόναχο υπάρχει ένα παλιό στρατόπεδο του ΝΑΤΟ το οποίο μπορεί να στεγάσει 4.500 πρόσφυγες και ήδη ξεκίνησε να λειτουργεί.

Εξαιτίας του μεγάλου αριθμού προσφύγων η διαδικασία έχει κολλήσει, όπως μας είπε κρατικός αξιωματούχος. Απ ότι φαίνεται όμως δεν είναι μόνο λόγω της μεγάλης εισροής αλλά και της προέλευσης των προσφύγων. Οι αιτήσεις ασύλου για τους Σύρους αξιολογούνται σχετικά γρήγορα (τρεις με έξι μήνες) ενώ για άλλες εθνικότητες μπορεί να περάσουν χρόνια.

"Αυτοί που έρχονται από τη Συρία, την Ερυθραία, το Ιράν και το Ιράκ παίρνουν άσυλο πάρα πολύ γρήγορα. Υπάρχουν όμως άτομα και γνωρίζω προσωπικά, που έρχονται από το Αφγανιστάν και περιμένουν τρία χρόνια. Περιμένουν για να δώσουν συνέντευξη και μετά τη συνέντευξη ενδέχεται να περιμένουν άλλο ένα χρόνο μέχρι να τους πουν αν εγκρίθηκε η αίτηση ασύλου τους" μας λέει η κ. Ελένη Λένερ, διευθύντρια του τμήματος ξένων γλωσσών στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο του Έρντινγκ και πρώην υπεύθυνη για εκμάθηση γερμανικών σε πρόσφυγες.


Το ίδιο μας επιβεβαιώνει και η κυρία Μόνικα Στάινχοϊζερ, γενική διευθύντρια του Συμβουλίου Προσφύγων του Μονάχου: " Υπάρχουν πρόσφυγες που περιμένουν ένα και δύο χρόνια για τις διαδικασίες ασύλου."

Πώς διαχειρίζεται όλο αυτό τον κόσμο η Γερμανία;
Σε συζητήσεις με κρατικούς παράγοντες για το προσφυγικό, η λέξη που θα ακούσει κανείς περισσότερο, είναι η λέξη "ενσωμάτωση".

Έχοντας μακρά εμπειρία με μετανάστες η Γερμανία επενδύει σε αυτούς καθώς δεν υπάρχει πλέον η λογική του gastarbeiter. Οι πρόσφυγες που πάνε στη Γερμανία, πάνε για να μείνουν και γι αυτό το λόγο θα πρέπει να ενταχθούν το συντομότερο δυνατό στη γερμανική κοινωνία. Παλαιότερα θα έπρεπε να περάσει ένα διάστημα για να ξεκινήσουν να μαθαίνουν γερμανικά και έπαιρναν άδεια εργασίας μετά την αναγνώρισή τους. Τώρα ξεκινούν αμέσως μαθήματα γερμανικών και μετά από τρεις μήνες, έχουν δικαίωμα να εργαστούν.

Σε όλο αυτό το διάστημα επιδοτούνται και για τα μαθήματα, και για τη διαβίωσή τους (το επίδομα είναι 600 ευρώ). Επειδή οι ξενώνες δεν επαρκούν, το κράτος αναλαμβάνει να τους πληρώνει το ενοίκιο του σπιτιού και οι ιδιοκτήτες έχουν θησαυρίσει. Καθώς τα σπίτια δεν επαρκούν, τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και το κράτος αναγκαστικά πληρώνει.

Η αλλαγή στο νόμο για την αγορά εργασίας έγινε τυπικά για να βοηθήσει στη γρηγορότερη ενσωμάτωση, αλλά ουσιαστικά για να γίνει ο "πρόσφυγας" το συντομότερο δυνατό, φορολογούμενος πολίτης και να σταματήσει να επιδοτείται.

Το πρόβλημα της Γερμανίας δεν είναι πως θα διαχειριστεί των αριθμό των προσφύγων. Μια χώρα 80 εκατομμυρίων έχει πάρει μέχρι στιγμής ένα εκατομμύριο. Δεν είναι κάτι που δεν μπορεί να αντέξει. Το πρόβλημα είναι πολιτικό.


Είπαμε για την εσωκομματική αντιπολίτευση στο κυβερνών κόμμα αλλά υπάρχει και η γερμανική κοινωνία που προβληματίζεται και σε αυτό το πεδίο υπάρχει ένας διαρκής διάλογος με την γερμανική κυβέρνηση για να ελαχιστοποιηθούν οι φόβοι. Οι βασικοί φόβοι των Γερμανών είναι, πρώτον ότι το κράτος χάνει τον έλεγχο, δεύτερον η τρομοκρατία, τρίτον ότι θα υπάρξει παρουσία του ισλαμικού στοιχείου και τέλος ότι θα υποστεί απώλειες το κράτος πρόνοιας.

Η γερμανική κυβέρνηση απαντά σε όλα αυτά λέγοντας ότι πρώτον η χώρα έχει το καλύτερο σύστημα ελέγχου απ όλες τις χώρες της ΕΕ, δεύτερον ότι η τρομοκρατία δεν πρέπει να φοβίζει γιατί η εμπειρία έχει δείξει πως τρομοκρατία υπήρξε σε χώρες που η ενσωμάτωση απέτυχε, ενώ στην Γερμανία λειτούργησε και λειτουργεί. Το θέμα του ισλαμικού στοιχείου επίσης δεν πρέπει να απασχολεί καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που έρχονται δεν είναι φανατικοί ενώ για το κράτος πρόνοιας, η εμπειρία έδειξε ότι η χώρα μπορεί να ανταπεξέλθει. Για παράδειγμα με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης στη χώρα εισέρρευσαν 3,5 εκατομμύρια πρώην σοβιετικοί πολίτες και δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα.

Όπως μάλιστα προσθέτει ο κ. Γιόζεφ Γιάννινγκ, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων στο γραφείο του Βερολίνου, "με την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας η Γερμανία πήρε 65.000 Βόσνιους. Και τότε υπήρχε σκεπτικισμός αλλά όλα κύλισαν ομαλά. Τίποτα δεν συνέβη."
Παρόλα αυτά, οι αντιδράσεις υπάρχουν, η ξενοφοβική οργάνωση Pegida διαδηλώνει κάθε Δευτέρα στις μεγάλες πόλεις της Γερμανίας, ενώ δεν λείπουν και οι επιθέσεις σε σπίτια προσφύγων. Στο Μόναχο φέτος μέχρι στιγμής έχουν γίνει 6 επιθέσεις και εμπρησμοί.

Το 40% θα απελαθεί
Το αμέσως επόμενο ερώτημα που τίθεται είναι τί θα κάνει η Γερμανία στο εσωτερικό της.
Θα πρέπει να είναι αφελής κάποιος αν πιστεύει ότι Η Γερμανία θα κρατήσει όλον αυτόν τον κόσμο. Ναι μεν όλοι έχουν δικαίωμα στην αίτηση ασύλου σύμφωνα με το γερμανικό σύνταγμα, αλλά θα μείνουν αυτοί που προέρχονται από εμπόλεμες περιοχές με κάποιες εξαιρέσεις. Θα μείνουν σίγουρα οι πρόσφυγες από Συρία, Ερυθραία, Ιράκ και κατ' επιλογή Αφγανιστάν. Οι υπόλοιποι θα εξεταστούν κατά περίπτωση.

Αξιωματούχος της γερμανικής κυβέρνησης είπε στο CNN Greece ότι υπολογίζεται πως το 40% όσων έχουν μπει στη χώρα θα απελαθούν. Αυτοί που δεν έχουν σχεδόν καμία ελπίδα να μείνουν είναι όσοι προέρχονται από την πρώην Γιουγκοσλαβία, Κόσσοβο και Βοσνία. Θα εξαιρεθούν οι άρρωστοι και όσοι έχουν παιδιά.

Τώρα πώς θα απελάσεις τόσο κόσμο είναι ένα ερώτημα και η γερμανική κυβέρνηση σκοπεύει να εφαρμόσει το ίδιο σύστημα που εφάρμοσε και στην περίπτωση μεταναστών από τα Βαλκάνια στο παρελθόν. Να τους δώσει κίνητρα, με λίγα λόγια δηλαδή, χρήματα. Επιπλέον, οι πρακτικές της γερμανικής αστυνομίας έχουν αλλάξει. Δεν ειδοποιούν πρώτα τους μετανάστες που πρόκειται να απελαθούν καθώς όταν αυτοί το ξέρουν εξαφανίζονται. Μπορεί επίσημα να λέγεται ότι στη Γερμανία κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς χαρτιά, στην πραγματικότητα όμως αυτό γίνεται συστηματικά.

Ρόλος-κλειδί στην Τουρκία
Η Γερμανία ενδιαφέρεται όπως και κάθε άλλη χώρα της ΕΕ να ελεγχθούν οι προσφυγικές ροές. Στο πλαίσιο αυτό ήταν και η πρόσφατη συμφωνία με την Τουρκία με αντάλλαγμα 3 δισεκατομμύρια ευρώ και κατάργηση της βίζας από τον Οκτώβριο του 2016. Παράλληλα όπως μας είπε η κ. Ντόρις Μπαρνέτ, μέλος του SPD και μέλος τη επιτροπής ελληνογερμανικής φιλίας της γερμανικής βουλής, η Γερμανία ασκεί μια πολυεπίπεδη πολιτική για το προσφυγικό, με άξονες τη συνεργασία με τις γειτονικές χώρες της Συρίας, τη στήριξη των χωρών που υποδέχονται πρόσφυγες αλλά και με έμμεση εμπλοκή στον πόλεμο της Συρίας, δίνοντας όπλα στους Πεσμεργκά.

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η Γερμανία θέλει να αφήσει την Τουρκία να κάνει τη "βρώμικη δουλειά" με τους πρόσφυγες. Δηλαδή να τους κρατήσει με κάθε τρόπο στο έδαφός της ή να σφραγίσει τα σύνορά της. Από μια άποψη είναι λίγο υποκριτική αυτή η στάση της ΕΕ η οποία μπορεί μεν να αποποιείται τις ευθύνες των πνιγμών στο Αιγαίο αλλά από την άλλη δίνει στην Τουρκία το δικαίωμα να κάνει ότι θέλει με τους πρόσφυγες. Και ξέρουμε ότι η Τουρκία δεν φημίζεται και πολύ για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων...

Αναφορικά με την Ελλάδα, η κυρία Ανέτε Γκρόθ, βουλευτής της Αριστεράς και μέλος της επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία μάλιστα πρόσφατα είχε κάνει μια έκθεση καταπέλτη για τη χώρα μας, μας είπε χαρακτηριστικά ότι "στην παρούσα φάση δεν βλέπω ποια είναι η πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης στο προσφυγικό. Επισκέφτηκα την Κω και η κυβέρνηση ήταν απούσα". Δηλώσεις που θα μπορούσε κανείς να τις δει στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πιέσεων -που κορυφώθηκαν με τη φημολογία περί εξόδου από τη Σένγκεν- για να δεχθεί η Ελλάδα ευρύτερη συνεργασία για τον έλεγχο των συνόρων, ή κοινές περιπολίες.

Η αίσθηση που αποκόμισα μιλώντας με Γερμανούς πολιτικούς είναι ότι η Γερμανία και η ΕΕ είναι κατά κάποιο τρόπο παγιδευμένη και εξαρτάται ολοκληρωτικά από την Τουρκία. Χριστιανοδημοκράτης βουλευτής μου είπε ότι "στηρίζουμε την Τουρκία γιατί είναι η πιο σταθερή χώρα στην περιοχή."

Μπορεί όμως να εμπιστευτεί κάποιος την Τουρκία, ότι ακόμη κι έτσι θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της; Και αν δεν τις τηρήσει και οι πρόσφυγες εξακολουθούν να έρχονται στα ελληνικά νησιά και οι μισοί από αυτούς δεν μπορούν να περάσουν τα σύνορα τι γίνεται; Θα ζήσουμε πολλές φορές στο μέλλον την κατάσταση της Ειδομένης ενώ χιλιάδες πρόσφυγες θα συσσωρεύονται σε άθλιες συνθήκες στην Αθήνα ή άλλα αστικά κέντρα.

Με άλλα λόγια, το ερώτημα είναι το εξής: Τι θα συμβεί αν το σχέδιο με την Τουρκία δεν πιάσει; Υπάρχει Ρlan Β;

Η απάντηση Γερμανού Χριστιανοδημοκράτη βουλευτή μάλλον θα απογοήτευε το Μαξίμου και το ελληνικό υπουργείο μεταναστευτικής πολιτικής. "Αν δεν πιάσει το σχέδιο θα γίνει αυτό που είπατε. Θα συσσωρεύεται ο κόσμος στην Ελλάδα. Γι αυτό δεν υπάρχει άλλη λύση από το να αποδώσει το σχέδιο". Δηλαδή Ρlan Β δεν υπάρχει, ή αν υπάρχει, ακόμη δεν το ξέρουμε.


Μιλώντας με ανώτατο στέλεχος του υπουργείου εξωτερικών της Γερμανίας, το οποίο θέλει να κρατήσει την ανωνυμία του, επιβεβαιώθηκαν κατά κάποιο τρόπο οι εκτιμήσεις μου ότι η Γερμανία δεν σκέφτεται προς το παρόν Plan Β. Μου είπε χαρακτηριστικά ότι η Μέρκελ αυτή τη στιγμή ελπίζει πρώτον η Τουρκία να τηρήσει τις δεσμεύσεις της και δεύτερον, να πείσει τις υπόλοιπες χώρες τις Ευρώπης να πάρουν πρόσφυγες.

Ένα ακόμη από τα ζητήματα που μένει να δούμε πως θα εξελιχθεί, είναι τι ρόλο θα αναλάβει η Γερμανία στη Συρία και στη Μέση Ανατολή γενικότερα. Όταν κάποια στιγμή θα φτάσει να έχει ένα εκατομμύριο Σύρους στο έδαφός της, ξαφνικά η Γερμανία θα έχει αποκτήσει και λόγο στη Μέση Ανατολή, μια γεωγραφική περιοχή στην οποία ποτέ δεν είχε επιρροή.

Αυτό προφανώς υπάρχει στο πίσω μέρος του μυαλού της κυρίας Μέρκελ, όμως δεν θα πρέπει να αναμένουμε ενεργή εμπλοκή της Γερμανίας στον πόλεμο της Συρίας. Μπορεί να πουλάει όπλα στους Πεσμεργκά ή να βοηθήσει τη Γαλλία σε επίπεδο υποστήριξης αλλά είναι μεγάλο το ρίσκο για ενεργότερη συμμετοχή.

Και αυτό γιατί στη είναι αδύνατο να κερδίσεις εκλογές στη Γερμανία, όπως έχει δείξει η πρόσφατη ιστορία, με φιλοπολεμική ρητορική. Είναι αδιανόητο οι Γερμανοί πολίτες να δεχθούν από την κυβέρνησή τους, αυτό που κάνει για παράδειγμα η Γαλλία. Χωρίς όμως εμπλοκή, δεν μπορείς να έχεις και παρέμβαση και η κυρία Μέρκελ το ξέρει.