Είναι πολύ κρίμα που χώρες σαν το Νεπάλ γίνονται θέμα στις εφημερίδες μόνο όταν συμβαίνει ένα τραγικό γεγονός.
Τον υπόλοιπο χρόνο, κακά τα ψέματα, δεν περισσεύει ούτε μονόστηλο. Με το Νεπάλ με συνδέει μια ιδιαίτερη σχέση, καθώς εκτός από το ότι ήταν μια αξέχαστη ταξιδιωτική εμπειρία, το έχω συνδέσει με μια προσωπική επαγγελματική στιγμή, το καλοκαίρι του 2009.

Το μεσημέρι της 22ας Ιουνίου και ενώ βρισκόμουν στην Πόκχαρα στο κεντρικό Νεπάλ, δέχθηκα μια τηλεφωνική κλήση και η φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής με ενημέρωνε ότι ο Ελεύθερος Τύπος, η εφημερίδα για την οποία εργαζόμουν έκλεισε. Ευτυχώς όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια όχι για πολύ...
Κατά αυτή την έννοια το παρόν κείμενο θα μπορούσε να έχει τίτλο. «ένα ρεπορτάζ που δεν γράφτηκε στην ώρα του».

Έξι χρόνια μετά και στην πιο δύσκολη στιγμή για τη χώρα θυμάμαι το Νεπάλ που γνώρισα αρνούμενος να δω (όσο μπορώ τουλάχιστον να το αποφύγω) τις εικόνες καταστροφής που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές ο αριθμός των νεκρών είχε ξεπεράσει τις 5.000 με πρόβλεψη να φτάσει ακόμη και τις 10.000 ενώ έχουν πληγεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο περίπου οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι.

Στριμωγμένο μεταξύ Κίνας και Ινδίας, το Νεπάλ αντιμετωπίζεται από τις δύο οικονομικές υπερδυνάμεις σαν η «πίσω αυλή τους», από την οποία απομυζούν φυσικούς πόρους, εργατικά χέρια και ευκαιρίες για έργα υποδομής με το αζημίωτο φυσικά.
Η πρωτεύουσα Κατμαντού, όπως τουλάχιστον εγώ τη θυμάμαι, ήταν μια γοητευτική, μέσα στο πολεοδομικό της χάος και στον υπερπληθυσμό πόλη, που μπορούσες να βρει τα πάντα, να γνωρίσεις ανθρώπους απ όλο τον κόσμο που έρχονταν εκεί είτε για να γνωρίσουν το Νεπάλ είτε ως πρώτη στάση για το Θιβέτ ή το Μπουτάν. Σε αντίθεση με την Ινδία η χώρα είναι πολύ ανοιχτή στον τουρισμό η βίζα βγαίνει αμέσως και με χαμηλό κόστος και οι άνθρωποι έχουν μάθει να δουλεύουν με τους τουρίστες.
Το γεγονός αυτό προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα που είναι αυτό της σχετικής ασφάλειας.
Το πυκνοκατοικημένο Καντμαντού είχε τη γοητεία άλλων εποχών, με τα στενά δρομάκια, τα ρίκσα (αμαξίδια που σέρνονται από ποδήλατα) να κυκλοφορούν παντού και τη μυρωδιά κάρυ να σε τραβά από τη μύτη όπου κι αν βρεθείς. Η πόλη πλέον δυστυχώς εμφανίζει εικόνα καταστροφής και ο μελλοντικός πολεοδομικός σχεδιασμός αμφιβάλω να θα διατηρήσει την χαοτική μεν, αλλά τόσο ιδιαίτερη ρυμοτομία της.

Το πρώτο που σκέφτηκα όταν άκουσα για τον σεισμό ήταν τι ζημιά θα έχουν πάθει οι αρχαίες πόλεις τις χώρας όπως η Μπαχταπούρ, που είναι μνημείο πολιτιστικής κληρονομίας. Οι αρχαίες πόλεις στο Νεπάλ ποτέ δεν ήταν απλά και μόνο ένα μουσείο.
Ήταν και είναι πόλεις ζωντανές, φτιαγμένες από τούβλο και ξύλο στις οποίες ζουν άνθρωποι που εργάζονται, που παράγουν και που η παρουσία τους σε αυτές βοηθά στο να συντηρούνται και να διατηρούνται σε καλή κατάσταση.
Η Μπαχταπούρ έχει υποστεί τεράστιες καταστροφές και το κέντρο της με τα ιστορικά κτίρια και τους ναούς, έχει μετατραπεί σε ένα σωρό από ερείπια. Ο σεισμός δυστυχώς ισοπέδωσε ότι είχε αφήσει όρθιο ο αντίστοιχα μεγάλος σεισμός του 1934

Πέρα όμως από το Κατμαντού και τις αρχαίες πόλεις τις χώρας, σε χειρότερη θέση βρίσκονται ίσως οι επαρχιακές πόλεις και τα εκατοντάδες ορεινά χωριά όπου η πρόσβαση εκεί ήταν έτσι και αλλιώς δύσκολη. Οι εκατοντάδες οικισμοί κατά μήκους των μονοπατιών των ορειβατών έχουν μείνει αβοήθητοι καθώς κανένας δεν ασχολείται προς το παρόν μαζί τους λόγω του ότι οι ανάγκες στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι τεράστιες.

Το Νεπάλ που γνώρισα το 2009 μόλις είχε βγει από έναν δεκαετές πόλεμο και η χώρα προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της. Σε ποσοστό περίπου 30% η οικονομία της βασιζόταν και βασίζεται στην αγροτική παραγωγή και σε ποσοστό άνω του 50% στις υπηρεσίες με τον τουρισμό να παίζει βασικό ρόλο. Σχεδόν έξι χρόνια μετά, η πολιτική ελίτ δεν έχει καταφέρει να φτιάξει ένα νέο σύνταγμα και η οικονομία της χώρας παραμένει στην κόψη του ξυραφιού. Θυμάμαι το 2009 μέσα στο Κατμαντού είχαμε πολύωρες διακοπές ρεύματος. Όπως μαθαίνω ακόμη και πριν το σεισμό η πρωτεύουσα είχε ρεύμα κατά μέσο όρο μόνο 14 ώρες την ημέρα. Και αυτό συμβαίνει σε μια χώρα με τεράστιο υδροηλεκτρικό δυναμικό, «διάσπαρτη» από ποτάμια και λίμνες σε διαφορετικά επίπεδα που δημιουργούν φυσικές δεξαμενές για υδροηλεκτρικά έργα.
Ακόμη και πριν το σεισμό το Νεπάλ είχε όπως είπαμε προβληματική οικονομία. Το 40% των νέων ήταν άνεργοι και σύμφωνα με επίσημα στοιχεία κάθε μέρα εγκατέλειπαν τη χώρα 1500 Νεπαλέζοι, κυρίως νέοι, αναζητώντας την τύχη τους στο εξωτερικό.

Τα επόμενα χρόνια θα είναι πολύ δύσκολα για τη χώρα. Με δεδομένο ότι το βασικό έσοδο προέρχεται από τον τουρισμό, το Νεπάλ ουσιαστικά δεν θα μπορεί να έχει έσοδα. Και όταν λέμε έσοδα δεν εννοούμε έσοδα από τους ορειβάτες των ψηλών βουνοκορφών γιατί αυτοί έτσι και αλλιώς δεν αφήναν λεφτά στις πόλεις και στο λιανικό εμπόριο. Από το αεροδρόμιο του Κατμαντού πετούν κατευθείαν για τα αεροδρόμια στα κοντινά σημεία απ όπου ξεκινούν οι αποστολές ορειβασίας.
Για τους υπόλοιπους τουρίστες που είναι και οι περισσότεροι δεν υπάρχουν πλέον τουριστικές υποδομές για να τους υποδεχθούν. Ακόμη και αν αποκατασταθούν σύντομα κάποιες τουριστικές υποδομές ο σεισμός σίγουρα για το επόμενο διάστημα θα είναι αποτρεπτικός παράγοντας.

Η χώρας χρειάζεται έργα. Ήδη από το 2009 που εγώ την θυμάμαι χρειαζόταν. Αυτό όμως σημαίνει μεγάλες κρατικές δαπάνες και μεγάλο εσωτερικό δανεισμό, σε μία χώρα με εμπορικό έλλειμμα 25% του ΑΕΠ και μια οικονομία που βασίζεται σε ποσοστό περίπου 25% στα εμβάσματα από το εξωτερικό. Με βάση πρώτες εκτιμήσεις για να αποκατασταθούν μόνο οι υποδομές της χώρας χρειάζονται 5 δισεκατομμύρια δολάρια περίπου δηλαδή το 20% του ΑΕΠ της. Είναι προφανές ότι αυτά τα λεφτά ούτε υπάρχουν ούτε μπορεί να βρεθούν άμεσα. Το πιθανότερο και πιο φυσικό η χώρα είναι καταφύγει στον εξωτερικό δανεισμό και ήδη το ΔΝΤ έχει δηλώσει έτοιμο να παράσχει τις «υπηρεσίες του».