Πριν από μερικά χρόνια, όταν φήμες για την υγεία του Φιντέλ Κάστρο οργίαζαν και είχε αναπτυχθεί μια γενικότερη συζήτηση για τη διαδοχή στο «κόκκινο νησί», ο κομαντάντε είχε παρέμβει δημόσια με μια ατάκα που έμεινε στην ιστορία: «Η επανάσταση θα συνεχιστεί, όποιος και αν πεθάνει».Το πνευματικό του παιδί, ο Ούγκο Τσάβες, αν μπορούσε να μιλήσει σήμερα θα έλεγε το ίδιο. Φρόντισε πριν φύγει από τη ζωή να τα αφήσει όλα πίσω του τακτοποιημένα ώστε τίποτα να μην διαταράξει την συνέχεια της μπολιβαριανής επανάστασης –τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα -που ο ίδιος ξεκίνησε 14 χρόνια πριν.
Πρώτη ένδειξη η ηχηρή εμφάνιση του στρατού. Το διάγγελμα του αντιπροέδρου Νικολάς Μαδούρο λίγο πριν την ανακοίνωση του θανάτου του Τσάβες έγινε παρουσία της στρατιωτικής ηγεσίας.
Ο Τσάβες πάντα έλεγε ότι ήταν «ένα απλός στρατιώτης» και αυτό που μπορεί να του αναγνωρίσει κανείς είναι ότι κατάφερε να συμφιλιώσει κοινωνία και στρατό σε μια γεωγραφική περιοχή όπου ο στρατός συνήθως έκανε πραξικοπήματα. Ο στρατός στην Βενεζουέλα ήταν τα τελευταία χρόνια κομμάτι της μπολιβαριανής επανάστασης την οποία ο Τσάβες αποκαλούσε «ειρηνική, αλλά οπλισμένη». Λίγα λεπτά μετά την ανακοίνωση του θανάτου με δηλώσεις τους ο υπουργός άμυνας Μολέρο και ο στρατηγός Μπαριέντος με δηλώσεις τους έστειλαν μήνυμα σε όσους θα μπορούσαν να σκεφτούν αποσταθεροποίηση λέγοντας στην ουσία ότι η κυβέρνηση έχει στο πλευρό της το στρατό.
Με τον θάνατο του Τσάβες κλείνει ένας πρώτος κύκλος στην πορεία χειραφέτησης της Λατινικής Αμερικής από τον Βόρειο μεγάλο γείτονά της. Επί δεκατέσσερα χρόνια οι ΗΠΑ είχαν απέναντι τους μια εμβληματική φιγούρα η οποία κατάφερε να δημιουργήσει πολιτική σχολή –αν και με παραλλαγές – στη Νότιο Αμερική και να την βάλει στην τροχιά της πολιτικής ωριμότητας. Το παράδειγμά του ακολούθησαν οι ηγέτες της Βολιβίας και του Εκουαδόρ ενώ η Αργεντινή και η Βραζιλία ως ατμομηχανές της οικονομίας της Λατινικής Αμερικής ακολούθησαν ανάλογη –αν και πιο μετριοπαθή πολιτική – και συνεργάστηκαν μαζί του. Παρά τα όσα λέγονται για τις κόντρες με τις ΗΠΑ ο Τσάβες δεν έκοψε ποτέ την παροχή πετρελαίου και ούτε έδιωξε τις ξένες πετρελαϊκές εταιρίες. Κρατικοποίησε ωστόσο τα πετρέλαια ώστε το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων να πηγαίνει στα κρατικά ταμεία.
Το πετρέλαιο ήταν καθοριστικός παράγοντας για να μπορέσει να κάνει κοινωνική πολιτική. Από το 1999 μέχρι το 2010 οι επενδύσεις για το κοινωνικό κράτος σωρευτικά έφτασαν τα 330 δισεκατομμύρια δολάρια, περίπου 20% του ΑΕΠ, ενώ την προηγούμενη δεκαετία μόλις που άγγιξαν το 8%.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα το ποσοστό των πολιτών που ζούσαν στα όρια της φτώχειας μειώθηκε από 70% το 1996 σε 23,9% το 2009, και των πολιτών που ζουν σε ακραία φτώχεια από 40% σε 5,9%.
Η ανεργία βρίσκεται στο 7% ενώ έχει τριπλασιασθεί ο αριθμός των πολιτών που έχουν ενταχθεί στο συνταξιοδοτικό σύστημα.
Στο θέμα των πιστώσεων, το 2011 οι κρατικές τράπεζες αύξησαν κατά 50% τα δάνεια στις επιχειρήσεις. Πέρυσι μόνο κτίστηκαν τέσσερα καινούργια νοσοκομεία, εννέα μαιευτήρια, και αυξήθηκε κατά 21,1% ο αριθμός των νοσοκομειακών κλινών.
Ωστόσο το οικονομικό μοντέλο του Τσάβες που βασίστηκε στα έσοδα από το πετρέλαιο είναι εύθραυστο και ήδη έχει δείξει τα πρώτα σημάδια κόπωσης
Ο επόμενος πρόεδρος που εκτός απροόπτου θα είναι ο εκλεκτός του εκλιπόντος, Νικολάς Μαδούρο, θα πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του πληθωρισμού που παραμένει μόνιμα μεταξύ 20% και 30%, τη μειωμένης παραγωγής και τη έλλειψης επενδύσεων. Η υποτίμηση του νομίσματος τα τελευταία 14 χρόνια κατά 90% υποχρεώνει την κυβέρνηση να πριμοδοτεί διαρκώς τα προϊόντα πρώτης ανάγκης μιας και οι εισαγωγές είναι έχουν γίνει πανάκριβες. Ο μόνος τομέας που δεν έχει επηρεαστεί είναι ο πετρελαϊκός καθώς συναλλάσσεται απευθείας με δολάρια.
Ο Μαδούρο, αν τελικά επικρατήσει του Ενρίκε Καπρίλες στις εκλογές που θα γίνουν μέσα στον επόμενο μήνα, έχει να αντιμετωπίσει πέραν της οικονομίας τρεις ακόμη σοβαρές προκλήσεις. Την εγκληματικότητα που είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο, τον επανακαθορισμό των διεθνώς σχέσεων και συμμαχιών και τέλος να διατηρήσει τη συνοχή του κόμματος του.
Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 10-3-2013