Πως θα μπορούσε να είναι ο κόσμος μας χωρίς πετρέλαιο; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό και από την μεγάλη πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του ’70 απασχολεί διαρκώς τους ηγέτες του κόσμου και τις εταιρίες ενέργειας. Οι υδρογονάνθρακες αποτελούν σήμερα την κυριότερη πηγή ενέργειας του πλανήτη αλλά έχει πλέον γίνει κατανοητό ότι η ενεργειακή οικονομία που για δεκαετίας βασίστηκε στο τρίδυμο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακας οδεύει προς το τέλος της. Στα επόμενα χρόνια κι αν όχι εμείς σίγουρα τα παιδιά μας, θα ζήσουμε το τέλος της εποχής του πετρελαίου και την ανατολή μιας νέας ενεργειακής οικονομίας που θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τους συσσωρευτές, το υδρογόνο και τα πυρηνικά καύσιμα.
Σήμερα το πετρέλαιο είναι ο κάτοχος του 40% της ενεργειακής αγοράς. Το 26% της ενέργειάς μας προέρχεται από το κάρβουνο, το φθηνό και άφθονο ορυκτό που χρησιμοποιείται για να δώσει τις μεγαλύτερες ποσότητες ηλεκτρισμού και το 24% προέρχεται από το φυσικό αέριο, μια πολλαπλά χρήσιμη πηγή ενέργειας που σύντομα θα ξεπεράσει το κάρβουνο στη χρήση παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού. Το κοινό που έχουν οι δύο προαναφερόμενες πηγές ενέργειας είναι ότι προκαλούν σοβαρά προβλήματα. Το μεν κάρβουνο προκαλεί σοβαρή περιβαλλοντική επιβάρυνση ενώ το φυσικό αέριο μεταφέρεται δύσκολα και προκαλεί γεωπολιτικές εντάσεις όπως συχνά έχουμε διαπιστώσει στην περιοχή της Ευρώπης και της υπερκαυκασίας.
Το πετρέλαιο εξακολουθεί να είναι η κύρια πηγή ενέργειας, η οποία όμως γίνεται όλο και πιο ακριβή καθώς απαιτεί μεγάλες επενδύσεις στις τεχνολογίες εξόρυξης, ελέγχεται από καρτέλ και συχνά η πολιτικές πιέσεις για τον έλεγχό του, καταλήγουν σε πολέμους, βλέπε Ιράκ και Αφγανιστάν.
 
Ακόμη και αν υποτεθεί όμως ότι εξασφαλίζουμε τον απρόσκοπτο εφοδιασμό μας με πετρέλαιο για πόσο καιρό ακόμη ο πλανήτης θα μπορεί να μας τροφοδοτεί;
Στην περυσινή της έκθεση η BP εκτιμούσε ότι τα αποθέματα πετρελαίου επαρκούν για 40 περίπου χρόνια.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό δημοσιογράφο, Πολ Ρόμπερτς, ειδικό σε θέματα πετρελαίου και συγγραφέα του μπεστ σέλερ, "Το τέλος του πετρελαίου" το 2035 ο κόσμος θα χρησιμοποιεί υπερδιπλάσια ενέργεια από τη σημερινή. Η ζήτηση για πετρέλαιο θα εκτιναχθεί από τα 80 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα στα 140 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα ενώ μεγαλύτερη θα είναι η ζήτηση για φυσικό αέριο που σχετίζεται άμεσα με τη κοιτάσματα πετρελαίου.
Η ζήτηση θα είναι ιδιαίτερα αυξημένη στις ανερχόμενες οικονομίες του πλανήτη όπως της Κίνας και της Ινδίας των οποίων οι ηγέτες αντιμετωπίζουν την κατανάλωση ενέργειας σαν μέσο για την βιομηχανική επικράτηση. Η δημιουργία όμως μια τόσο μεγάλης παραγωγικής ικανότητας απαιτεί σύμφωνα με τον Ρόμπερτς πρόσθετη δαπάνη για την εξόρυξη πετρελαίου, ύψους ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων και από τις εταιρίες την ανάπτυξη δραστηριοτήτων σε περιοχές του πλανήτη όπως η Αρκτική όπου η εκμετάλλευση καθίσταται πανάκριβη.
Τα διαπιστωμένα αποθέματα αργού πετρελαίου του πλανήτη ανέερχονται σήμερα σε 1,23 δισεκατομμύρια βαρέλια ενώ καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη η ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων. Γι αυτό και οι περισσότερες εταιρίες στρέφουν την προσοχή τους στα υπεράκτια κοιτάσματα.
Την ίδια στιγμή η κατανάλωση στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ παρουσιάζει ελαφρά υποχώρηση που δεν είναι όμως αρκετή για να καλύψει την αύξηση της ζήτησης από αναπτυσσόμενες χώρες. Για παράδειγμα η ζήτηση για πετρέλαιο από την Κίνα εμφανίζει αύξηση 15%.
Η σημαντικότερη όμως συνέπεια του τέλους της εποχής του πετρελαίου είναι ότι μαζί της τελειώνει και η εποχή της ενεργειακής διπλωματίας που βασίστηκε στον μαύρο χρυσό. Επί ένα και πλέον αιώνα οι συνεχείς προσπάθειες των ΗΠΑ και τις Ευρώπης να εξασφαλίσουν πρόσβαση στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολή συνέβαλαν στη δημιουργία μια συνεχούς κατάστασης πολιτικής αστάθειας. Σύμφωνα με τον Ρόμπερτς η ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων και η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι μόνο το ένα σκέλος του τί πρέπει να γίνει. Μια νέα στέρεη ενεργειακή οικονομία απαιτεί νέες συμφωνίες και συμβιβασμούς και μάλιστα με μεγάλο πολιτικό και οικονομικό ρίσκο. Η τρέχουσα ενεργειακή οικονομία, με τις πετρελαιοπηγές της, τα διυλιστήρια και τα πετρελαιοφόρα της, αποτελεί ένα τεράστιο κεφάλαιο αξίας 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το οποίο κανένα κράτος και πολύ περισσότερο οι ΗΠΑ δεν έχει τη δύναμη να διαγράψουν.

Υπεράκτιες εξορύξεις 

Πριν ακριβώς τρεις μήνες η εφημερίδα Washington Post, «πανηγύριζε» για την απόφαση του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα να επιτρέψει την άντληση πετρελαίου σε υπεράκτιες περιοχές των ΗΠΑ, ακόμη και στην ευαίσθητη λόγω του ιδιαίτερου οικοσυστήματος, Αλάσκα.
Η εφημερίδα καλούσε μάλιστα τους περιβαλλοντολόγους να «ξανασκεφτούν τις αντιρρήσεις τους» τονίζοντας ότι «το ρίσκο είναι πολύ χαμηλό και ότι από το 1969 δεν έχει υπάρξει σοβαρό ατύχημα σε αμερικανικά ύδατα».
Τρείς μήνες μετά, ο κ. Ομπάμα θα ευχόταν ίσως να μην είχε βιαστεί να πάρει αυτή την απόφαση και ο δημοσιογράφος της Washington Post να μην είχε γράψει εκείνο το άρθρο.
Ο κ. Ομπάμα, μετά από πολλές παλινδρομήσεις- προφανώς και πιέσεις αφού προεκλογικά τασσόταν κατά της υπεράκτιας εξόρυξης πετρελαίου- πήρε τελικά τη «μεγάλη απόφαση» η οποία εξελίσσεται σε πολιτικό εφιάλτη. Ο Αμερικανός πρόεδρος επιχείρησε να δείξει πυγμή επιβάλλοντας μορατόριουμ στην υπεράκτια εξόρυξη αλλά σκόνταψε πάνω στο πανίσχυρο πετρελαϊκό λόμπι, με το δικαστήριο να ακυρώνει την απόφαση Ομπάμα
Η υπεράκτια εξόρυξη ωστόσο, όσο και αν είναι θέμα ταμπού για τις πολιτικές ηγεσίες αποτελεί μοναδική ίσως λύση για να καλυφθεί η ζήτηση που αυξάνεται διαρκώς και κυρίως από αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία.
Το πρόβλημα δεν όμως μόνο η κάλυψη της ζήτησης. Όπως σημειώνει ο Άντριου Μακ Κίλοκ, πρώην σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε θέματα ενέργειας, οι πέντε μεγάλες πετρελαϊκές (όσες έχουν απομείνει από τις «επτά αδερφές» ) ελέγχουν σήμερα μόνο το 10% των παγκοσμίων αποθεμάτων και το 15% της παγκόσμιας παραγωγής. Την ίδια στιγμή όμως θα πρέπει να εξακολουθήσουν να αποδίδουν μεγάλα μερίσματα στους μετόχους τους, και επίσης, τα εταιρικά τους ομόλογα στα οποία επενδύουν συνταξιοδοτικά προγράμματα κυρίως σε ΗΠΑ και Βρετανία να εξακολουθούν να είναι αξιόπιστα .
Η υπεράκτια εξόρυξη είναι σχεδόν μονόδρομος. Αν και έχει υψηλό κόστος αποτελεί ίσως την έσχατη λύση για να «κρατηθούν στη ζωή» για λίγο καιρό ακόμη. Και λέμε ακόμη, γιατί μακροπρόθεσμα, προς το παρόν, φαίνεται αν όχι αδύνατο, πολύ δύσκολο. Η παγκόσμια ζήτηση αυξάνει με ετήσιο ρυθμό 2%, ενώ αυτή τη στιγμή από το συνολικό πετρέλαιο που καταναλώνουμε μόλις το 2,5% προέρχεται από εξορύξεις σε μεγάλα βαθύ. Συμπέρασμα; Ή θα πρέπει το πετρέλαιο σύντομα να αντικατασαθεί από άλλες πηγές ενέργειας ή θα πρέπει να γεμίσουμε τις θάλασες με πλατφόρμες και γεωτρύπανα, κάτι που είναι πολύ κοστοβόρο.

Τα κυριότερα σημεία υπεράκτιας εξόρυξης σήμερα βρίσκονται στη Βόρεια Θάλασσα, στον Κόλπο του Μεξικού, στις ακτές του Ατλαντικού στη Βραζιλία και στην Αφρική, (σε Νιγηρία και Αγκόλα).
Στις ΗΠΑ (Καλιφόρνια, Κόλπος Μεξικού και Αλάσκα) υπάρχουν κάτω από το βυθό τις θάλασσας πάνω από 10 δισεκατομμύρια βαρέλια ενώ σε όλη τη γη η συνολική ποσότητα υπερβαίνει τα 85 δισεκατομμύρια βαρέλια.
Το μεγαλύτερο μέχρι σήμερα σχέδιο εξόρυξης σε μεγάλα βάθη θα είναι σύντομα τα κοιτάσματα του Τούπι, ανοιχτά του Ρίο Ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία. Υπολογίζεται ότι κρύβουν 8 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο από τα οποία θέλει μερίδιο και ο κ. Ομπάμα. Ο Αμερικανός πρόεδρος συμφώνησε τον περασμένο Αύγουστο να δώσει δάνειο 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη βραζιλιάνικη Petrobras για να ξεκινήσουν οι εργασίας.
Σήμερα η Βραζιλία αντλεί 1,8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και φιλοδοξεί να τα κάνει περισσότερα.
Ένα ακόμη Ελντοράντο του υπεράκτιου πετρελαίου είναι η Αγκόλα. Και από αυτό όμως επωφελούνται πρωτίστως οι ΗΠΑ και ακολούθως η Κίνα, καθώς το 90% της παραγωγής κατευθύνετε σε αυτές τις χώρες. Το πώς θα εξελιχθεί η υπόθεση της υπεράκτιας άντλησης πετρελαίου θα «αποφασιστεί» σύντομα από τα δικαστήρια. Μετά το φιάσκο όμως της ΒP «το πιο σίγουρο χαρτί» για τον κ. Ομπάμα είναι να ξεχάσει τις υπεράκτιες εξορύξεις και να χρηματοδοτεί σχέδια όπως αυτό της Βραζιλίας. Τουλάχιστον έτσι «θα γλιτώσει την γκρίνια» των περιβατολόγων και ελαχιστοποιεί το ρίσκο μιας νέες καταστροφικής πετρελαιοκηλίδας.

Τα μεγαλύτερα ατυχήματα σε υπεράκτιες εγκαταστάσεις άντλησης πετρελαίου

1969
Έκρηξη σε πλατφόρμα κοντά στην Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνια «απελευθερώνει στη θάλασσα 100.000 βαρέλια πετρέλαιο. Το ατύχημα έγινε αφορμή για την δημιουργία της Αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος
1979
Πλατφόρμα της μεξικανικής κρατικής πετρελαϊκής Pemex στον Κόλπο του Μεξικού εκρήγνυται. Τρία εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου χύνονται στη θάλασσα δημιουργώντας την μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα στην ιστορία, στη Βόρειο Αμερική
1980
Η πλατφόρμα «Αλεξάντερ Κίλαντ» ανατρέπεται στη Βόρεια Θάλασσα παρασύροντας στο θάνατο 123 εργάτες
1988
Πλατφόρμα της Occidental Petroleum στη Βόρεια Θάλασσα εκρήγνυται και στη συνέχεια βυθίζεται σκοτώνοντας 167 εργάτες
2005
Φωτιά καταστρέφει πλατφόρμα στην ανατολική ακτή της Ινδίας κοντά στη Βομβάη. Δώδεκα άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους και χύνονται στη θάλασσα 123.000 βαρέλια αργού πετρελαίου, όσο δηλαδή το 15% της ετήσιας εγχώριας παραγωγής της Ινδία 2009
Η πλατφόρμα West Atlas στη θάλασσα του Ανατολικού Τιμόρ παίρνει φωτιά και βυθίζεται μετά από αρκετές ημέρες διαρροής πετρελαίου και αερίου. Η διαρροή συνεχίστηκε για μήνες πριν οι τεχνικοί καταφέρουν να τη σταματήσουν
                                                                                                     Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακης 11-07-2010