Αν και δεν θα τη βρει κανείς στις πρώτες θέσεις των πολυδιαφημιζόμενων προορισμών, οι περισσότεροι από τους Έλληνες που διαλέγουν Κυκλάδες για τις διακοπές τους έχουν πάει τουλάχιστον μία φορά. Η Νάξος έχει αυτό το χαρακτηριστικό. Δεν είναι νησί που πας μία φορά και ξεμπέρδεψες. Βασικά δεν προλαβαίνεις να τη δεις με μία φορά καθώς και μεγάλη είναι και έχει πάρα πολλά να δεις και κυρίως έχει πολλές εμπειρίες που αξίζει να ζήσεις.
Φωτογραφίες: Γιώργος Αποστολόπουλος, Κώστας Πλιάκος
Δεν είναι τυχαίο επομένως που το νησί έχει πάρα πολλούς «repeaters» όπως αποκαλούνται αυτοί που πάνα ξανά και ξανά. Και ακριβώς λόγω των πολλών και διαφορετικών εμπειριών που προσφέρει θα δει κανείς από οικογένειες και ζευγάρια κάθε ηλικίας, λάτρεις των θαλάσσιων σπορ και των καταδύσεων, παρέες νέων παιδιών, ανδροπαρέες και γυναικοπαρέες. Μπορεί να ικανοποιήσει τους πάντες.
Πόσα να πει κανείς και πόσα να συμπεριλάβει σε ένα άρθρο. Με το CNN Greece βρεθήκαμε στη Νάξο και παρουσιάζουμε τα βασικά που πρέπει να κάνει και να δει αυτός που θα επισκεφθεί ή σκέφτεται να επισκεφθεί για πρώτη φορά το νησί. Όσοι το γνωρίζουν ήδη το νησί και θέλουν να ξαναπάνε μάλλον δεν χρειάζονται υποδείξεις.
Κάστρο
Η μικρή μας περιπλάνηση ξεκινά από τη χώρα της Νάξου, η οποία είναι αρκετά μεγάλη και απλωμένη στην ανατολική πλευρά του νησιού. Η βόλτα στην Πορτάρα, σε ότι έχει δηλαδή απομείνει από τον αρχαίο ναό του Απόλλωνα, καλό είναι να γίνει το απόγευμα που θα πέφτει ο ήλιος για να απολαύσετε και το ηλιοβασίλεμα. Η Χώρα διαθέτει και δύοεξαιρετικά μουσεία αν έχετε χρόνο και διάθεση. Το αρχαιολογικό μουσείο το οποίο διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή κυκλαδίτικων ειδωλίων μετά το μουσείο κυκλαδικής τέχνης, και το βυζαντινό μουσείο. Όλα μέσα στο κάστρο και μάλιστα αυτή την εποχή γίνονται εργασίες αναστήλωσης και ανακαινίσεις. Με μερικά χρόνια, θυμηθείτε το, η Νάξος θα αποτελεί κέντρο πολιτισμού στις Κυκλάδες χάρη σε αυτά τα μουσεία της.
Το κάστρο αναμφίβολα αποτελεί τη μεγάλη ατραξιόν της Χώρας. Μη φέρνεται στο μυαλό σας τα κάστρα που βλέπετε συνήθως στην υπόλοιπη Ελλάδα πχ, Ναύπλιο, Πλαταμώνα, Κυλλήνη κτλ. Είναι κάτι ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Μία συμβουλή: Αν πάτε στη Νάξο και δεν το έχετε διαβάσει, πάρτε μαζί σας για ανάγνωσμα διακοπών τους Εμπόρους των Εθνών, του Παπαδιαμάντη. Διαδραματίζεται στη Νάξο και στις Κυκλάδες στην εποχή της κατάκτησης τους από τον Μάρκο Σανούδο. Θα κάνετε αυτόματα τις συνδέσεις στο μυαλό σας και θα ταυτιστείτε κατά ένα τρόπο με τους ήρωες. Επιπλέον είναι ένα πολύ ωραίο βιβλίο.
Και μία δεύτερη συμβουλή: Στην επίσκεψή σας στο κάστρο είτε να είστε καλά διαβασμένοι, είτε να πάρετε μαζί σας κάποιον πιστοποιημένο ξεναγό (είναι εύκολο να τους βρείτε) για μια δυο ώρες όσο διαρκέσει η βόλτα σας, γιατί θα σας πει καταπληκτικές ιστορίες για την αρχιτεκτονική, την ιστορία, τις παλιές ενετικές οικογένειες, τις σχολές των Ιησουϊτών και των Ουρσουλίνων, θα σας υποδείξει ακόμη και που μπορείτε να δείτε σε τοιχοποιίες, μάρμαρα από το ναό του Απόλλων και πολλές, πολλές ακόμη ιστορίες για το κάστρο και τη Νάξο. Εγώ βρήκα τον Ναξιώτη Αντώνη Ποθητό με τον οποίο γυρίσαμε μαζί το κάστρο για ώρες μέχρι που τελικά καθίσαμε για καφέ στην ταράτσα της σχολής των Ουρσουλίνων και μου είπε καταπληκτικές ιστορίες. Μια από αυτές είναι για τον πήχη στη Βόρεια είσοδο του κάστρου δίπλα από τον πύργο του Γλέζου.
Υπάρχει ένα σημάδι στην πόρτα της πύλης (απόλυτα ορατό) με το οποίο οι φύλακες μετρούσαν το μήκος του υφάσματος που έφερναν οι έμποροι στην πόλη για να πουλήσουν. Αν το ύφασμα δεν είχε το μήκος που υποδείκνυε το σημάδι της πόρτας αυτό σήμανε ότι οι έμποροι είχαν πρόθεση να κλέψουν τους πελάτες τους και δεν τους επέτρεπαν την είσοδο. Τέτοια κι άλλα πολλά θα σας πει κάποιος που ξέρει εκτός κι αν κάτσετε και τα διαβάσετε μόνοι σας.
Το Κάστρο της Νάξου είναι ένα εκπληκτικό σύμπλεγμα. Τα τείχη του είναι στην ουσία η τοιχοποιία των κτισμάτων που το περιβάλλουν. Σπίτια και πύργοι δηλαδή ο ένας κολλητά δίπλα στον άλλο που δημιουργούν ένα ενιαίο ψηλό τείχος που περιβάλει την παλιά πόλη.
Το κάστρο λέγεται ότι χτίστηκε από τον Μάρκο Σανούδο, κατακτητή των Κυκλάδων μετά την τέταρτη σταυροφορία και ήταν πολιτικό και διοικητικό κέντρο των Ενετών. Στο Κέντρο του οικισμού βρίσκεται η πλατεία με την καθολική μητρόπολη και τα ερείπια του πύργου, που ο μύθος ή η παράδοση, θέλουν να είναι το παλάτι του Σανούδου. Δίπλα είναι η σχολή των Ουρσουλίνων, η Καπέλλα Καζάτζα και η Εμπορική σχολή στην οποία φοίτησε για ένα χρόνο και ο Νίκος Καζαντζάκης.
Αρκετά από τα αρχοντικά σπίτια του Κάστρου κατοικούνται σήμερα από καθολικούς, απογόνους των Ενετών. Η σχολή των Ουρσουλίνων ήταν η πρώτη ξένη σχολή στην Ελλάδα και σήμερα μπορεί κανείς να επισκεφθεί τους χώρους της και να πιει τον καφέ του στην ταράτσα με θέα την Πάρο και το ηλιοβασίλεμα.
Χωριά
Καλή η Χώρα αλλά εξίσου καλή και η ενδοχώρα. Τώρα από εκεί και μετά ο καθένας καθορίζει το δρομολόγιό του ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του και το χρόνο που διαθέτει. Σίγουρα θα πάτε στα ορεινά χωριά. Μια καλή διαδρομή που κάναμε και εμείς είναι καταρχάς σε δύο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους. Πρώτον στο Ιερό του Διονύσου στα Ύρια περίπου 10 χιλιόμετρα από τη χώρα. Ο συγκεκριμένος τόπος κατοικείται αδιαλείπτως από των 14ο αιώνα προ Χριστού. Τo ιερό χτίστηκε 4 φορές στη διάρκεια των αιώνων με τελευταία φορά το 5ο αιώνα προ Χριστού. Καταστράφηκε τον 20 αιώνα μΧ και τα κομμάτια του μπορείτε να τα δείτε στον κοντινό ναό του Αγίου Γεωργίου.
Εκείνες τις εποχές η ανακύκλωση αρχαίων υλικών ήταν συνήθης πρακτική. Συνεχίζοντας νοτιότερα το δεύτερο σημαντικό αρχαιολογικό σημείο του νησιού είναι ο Ναός της Δήμητρας. Μια στάση επιβάλετε εκεί πριν συνεχίσετε βορειότερα. Στο δρόμο σας προ το Χαλκί, πολύ κοντά στο ναό της Δήμητρας είναι ο Πύργος Μπαζαίου.
Οι πύργοι της Νάξου, είναι επίσης μια από τις ενδιαφέρουσες ατραξιόν. Και πάλι μη φανταστείτε πύργους όπως σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Μιλάμε για μεγάλα, ψηλά κτίρια με μικρά παράθυρα, που έλκουν την καταγωγή τους από τους Ενετούς και την αρχιτεκτονική τους και που μοιάζουν με οχυρά, κάτι πολύ λογικό αν αναλογιστεί κανείς ότι την εποχή που πρωτοκτίστηκαν, οι Κυκλάδες ήταν γεμάτες πειρατές. Ο πύργος Μπαζαίου, ένα υπέροχο οικοδόμημα χτίστηκε περίπου το 1600, αρκετά μετά την έλευση των Ενετών.
Αρχικά λειτούργησε ως μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε εγκαταλείφθηκε από τους τελευταίους μοναχούς και περιήλθε στην ιδιοκτησία του νεοσύστατου τότε Ελληνικού κράτους. Σήμερα είναι χώρος που φιλοξενεί πολιτιστικές δραστηριότητες.
Ανεβαίνοντας προς το Χαλκί κάνετε στάση στο χωρίο Γαβαλάς όπου μπορείτε να δείτε ένα παλιό ελαιοτριβείο από τα δεκάδες που είχε κάποτε το νησί και το εργαστήριο του Μανώλη Λιμπερτά που φτιάχνει παραδοσιακά κεραμικά μεταξύ αυτών και το δημοφιλές «σφούνι» την κανάτα σήμα κατατεθέν της Νάξου. Συνεχίζετε προς το Χαλκί. Πανέμορφο χωριό με δύο επίσης παλιούς πύργους αλλά και το πρώτο ποτοποιίo και εργαστήριο της οικογένειας Βαλινδρά. Εμείς το επισκεφθήκαμε και δοκιμάσαμε το λικέρ κίτρο, για το οποίο φημίζεται το νησί.
Στη Νάξο υπάρχουν δύο οικογένειες που φτιάχνουν αυτό το μοναδικό λικέρ. Του Βαλινδρά και του Προμπονά. Είναι καθαρό απόσταγμα που φτιάχνεται από τα φύλλα του δέντρου και όχι από τον καρπό όπως πιστεύουν πολλοί και έχει μεγάλη ζήτηση. Τόση που όπως μας είπε η κυρία Κατερίνα Φραγουδάκη, που σήμερα είναι η υπεύθυνη της ποτοποιίας Βαλινδρά, η παραγωγή δεν φτάνει.
Γνώμη μου: Πάρτε ένα μπουκάλι για την κάβα σας. Αξίζει. Ή πάρτε ένα για δώρο. Σίγουρα θα το εκτιμήσει αυτός ή αυτή που θα το πάρουν.
Μετά το Χαλκί ανεβαίνεται σιγά σιγά προς τον Ζα, το ψηλότερο βουνό των Κυκλάδων και συναντάτε το Φιλότι, το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου με έντονη ζωή και δραστηριότητα. Φαγητό ή καφές κάτω από τον πλάτανο της κεντρικής πλατείας επιβάλλεται και κάνοντας μια βόλτα αξίζει να δείτε τον πύργο Μπαρότση και την Παναγία τη Φιλoτίτισσα μια από τις ωραιότερες της Νάξου, με σπάνιες εικόνες, μαρμάρινο τέμπλο και γλυπτό καμπαναριό.
Και μιας και μιλήσαμε για εκκλησία, όλη αυτή η περιοχή της κεντρικής Νάξου είναι ένας μικρός Μυστράς καθώς περιλαμβάνει πάρα πολλές βυζαντινές εκκλησίες, μοναστήρια και μνημεία.
Στο Φιλότι αξίζει να πάτε και βράδυ. Πάρα πολύς κόσμος από τη χώρα πάει το βράδυ στο χωριό για φαγητό ή ποτό καθώς διαθέτει πολλά εστιατόρια ταβέρνες και μπαράκια. Και μετά το Φιλότι λίγο πιο ψηλά, είναι η Απείρανθoς. Αν έχετε κουραστεί, ή έχει περάσει η ώρα, καλύτερα να μην πάτε. Αφήστε την Απείρανθο για άλλη μέρα που θα είστε ξεκούραστοι για να την απολαύσετε και για προλάβετε να πάτε για μπάνιο στην κοντινή παραλία της Μουτσούνας. Καμία σχέση με τις παράλιες της Ανατολικής πλευράς του νησιού. Πιο ήσυχη, με λίγο κόσμο και παρθένα.
Την Απείρανθο την αφήσαμε για την επόμενη μέρα, ή μέρες, καθώς μπορείτε αν θέλετε να επιλέξετε να μείνετε σε αυτή την πλευρά του νησιού. Τη λένε και μαρμάρινο χωριό, λόγο της εκτεταμένης χρήσης μαρμάρου στα σπίτια και στους δρόμους της. Αναπτύχθηκε πολύ στις προηγούμενες δεκαετίες καθώς δίπλα υπήρχαν τα ορυχεία της σμύριδας που όχι μόνο έδιναν δουλειά στους Απεραθήτες αλλά ήταν και μια τεράστια πηγή πλούτου για το νησί και τη χώρα. Η σμύριδα ήταν για χρόνια από τα κύρια εξαγωγικά προϊόντα της Ελλάδας και μάλιστα τα ορυχεία ανήκαν στο ελληνικό δημόσιο. Τόσο μεγάλη σημασία δινόταν στη σμύριδα που έμπαινε μέχρι και εγγύηση για εξωτερικά δάνεια της χώρας. Τώρα πλέον τα ορυχεία δεν λειτουργούν καθώς η σμύριδα έχει αντικατασταθεί από το τεχνητό κορούνδιο. Μαζί με τη σμύριδα, πέθανε μια παράδοση αιώνων αλλά και η οικονομία της Απειράνθου και των υπόλοιπων σμυριδοχωριών της περιοχής δέχθηκαν μεγάλο πλήγμα.
Παρόλα αυτά η Απείρανθος είναι πανέμορφη, είναι αδύνατο να πάτε στη Νάξο και να την αγνοήσετε, είναι επίσης το χωριό του Μανώλη Γλέζου στο οποίο ως δήμαρχος έκανε σημαντικό έργο, διαθέτει τρία μουσεία, υπέροχα σοκάκια για βόλτες, το διάσημο κρασί της περιοχής και θα φάτε και τις καλύτερες τηγανιτές πατάτες Νάξου που όπως έμαθα, πριν τηγανιστούν βράζονται για λίγο.
Γευσιγνωσία
Και μιας και φτάσαμε στις τηγανιτές πατάτες… η Νάξος είναι γνωστή για τη γαστρονομία της και τα προϊόντα της. Ο κάμπος της παράγει σχεδόν τα πάντα τα οποία την ίδια μέρα που μαζεύονται, τα τρώτε το βράδυ στις ταβέρνες και στα εστιατόριά της. Ακούμε συχνά ότι η Νάξος είναι αυτάρκης, με αυτά που παράγει. Αυτό είναι κατά ένα μέρος αληθές. Ναι έχει μεγάλη παραγωγή η οποία αρκεί για τους χειμερινούς μήνες αλλά όταν είναι γεμάτη τουρίστες δεν αρκεί. Παρόλα αυτά, στο νησί θα φάτε στο μεγαλύτερο ποσοστό τοπικά προϊόντα.
Ντόπια κρέατα, τα φημισμένα τυριά της, κηπευτικά κάθε είδος με αποκορύφωμα την φημισμένη πατάτα Νάξου. Ειδικά τα τυριά της είναι εξαιρετικά, ταξιδεύουν σε όλη την Ελλάδα και εξάγονται στο εξωτερικό.
Για τη γαστρονομία της Νάξου θα χρειαζόταν ξεχωριστό άρθρο ή μάλλον άρθρα ή καλύτερα ένα ολόκληρο site αλλά για να μη σας ζαλίζουμε δοκιμάστε: Καλόγηρο (μελιτζάνα με κοκκινιστό μοσχάρι και τυριά από πάνω), χοιρινό στην κατσαρόλα σκορδοκρασάτο ή με γλυκοπατάτες , ντόπιο κατσικάκι στο φούρνο, γαρδούμια (που όμως μπορείτε να φανταστείτε συγγενεύουν με τις γαρδούμπες) όλα τα τυριά που θα βρεθούν μπροστά σας και φυσικά πολλές τηγανιτές πατάτες.
Παραλίες
Και τι έμεινε; Φυσικά οι παραλίες. Το νησί διαθέτει τα πάντα και για όλα τα γούστα. Κοσμοπολίτικες, κοσμικές, με ή χωρίς ομπρέλες, ήσυχες, απόμερες, φασαριόζικες με beach bar. Οι παραλίες κοντά στη Χώρα συγκεντρώνουν το περισσότερο κόσμο αν και είναι τόσο μεγάλες που υπάρχει χώρος για όλους. Ο Άγιος Προκόπης και η Αγία Άννα είναι δίπλα διπλα, έχουν ταβέρνες εστιατόρια, beach bar, θαλάσια σπόρ και μπορείτε να πάτε και με ένα ποδήλατο από τη χώρα. Αν είστε λίγο καλύτερα γυμνασμένοι και με τα πόδια. Πολλοί πάνε και στον Άγιο Γεώργιο που είναι δίπλα στη Χώρα.
Λίγο νοτιότερα είναι η μικρή βίγλα που την προτιμούν οι «σερφάδες» και όσοι κάνουν «παραπέντε» γιατί το πιάνει εκεί ο αέρας και όσο κατεβαίνουμε νοτιότερα τόσο λιγότερο κόσμο βρίσκουμε. Από την άλλη πλευρά του νησιού υπάρχει όπως είπαμε η Μουτσούνα και νοτιότερα η Ψιλή Άμμος και ο Πάνορμος αν δεν έχετε πρόβλημα να οδηγήσετε αρκετά. Από τον Πάνορμο βλέπετε απέναντι τα Κουφονήσια. Βόρεια πάλι μπορείτε να πάτε στον Απόλλωνα. Παραθαλάσσιο χωριουδάκι όπου μπορείτε να το συνδυάσετε με επίσκεψη στον κούρο του Απόλλωνα που βρίσκεται στην περιοχή. Πρόκειται για ένα μισοτελειωμένο ανδρικό άγαλμα ύψους 10 μέτρων περίπου, ξαπλωμένο στο έδαφος. Βρίσκεται σε περιοχή που ήταν λατομείο και χρονολογείται από τον 6ο αιώνα πΧ. Μετά τον κούρο μπορείτε να πάτε για μπάνιο στην παραλία του Απόλλωνα.
Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία και τις ξεναγήσεις τους: Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, Blue Star Ferries, την Ένωση Ξενοδόχων Νάξου, το Σωματείο Μαζικής Εστίασης Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, τον Σύλλογο Ενοικιαστών Οχημάτων Νάξου & Μικρών Κυκλάδων την Naxos Sun Holidays, Αντώνη Ποθητό