Κάθε κρίση και μία ευκαιρία, λέει ένα ρητό αλλά, συνήθως, η ευκαιρία για κάποιον δημιουργείται σε βάρος κάποιου άλλου. Ο τεράστιος αριθμός προσφύγων που πέρασε από την Ελλάδα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο προκάλεσε ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα -από άποψη διαχείρισης- και έφερε την κυβέρνηση στα όριά της.
Ταυτόχρονα όμως, για κάποιους έγινε ευκαιρία να βγάλουν λεφτά.
Ορισμένοι μάλιστα το επιχείρησαν και κατά παράβαση όχι μόνο των αρχών διαφάνειας αλλά και των ηθικών αρχών, τις οποίες εκφράζει -όπως διατρανώνουν- ο πολιτικός χώρος τον οποίο υπηρετούν, και αναφερόμαστε φυσικά στις πρόσφατες καταγγελίες της βουλευτού Σερρών του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Αφροδίτης Σταμπουλή, για την υπόθεση του διαγωνισμού για τη σίτιση προσφύγων σε κέντρο φιλοξενίας στις Σέρρες.
Με “συντροφικό μαχαίρι”
Υπενθυμίζουμε ότι η κυρία Σταμπουλή κατήγγειλε το μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής Σερρών Δημήτρη Τάπα για συμμετοχή στο διαγωνισμό του συγκεκριμένου Κέντρου Φιλοξενίας, κόστους 29.000 ευρώ. Συντονίστρια μάλιστα στο Κέντρο φιλοξενίας των Σερρών είναι η κόρη του κυρίου Τάπα, γεγονός, που όπως είπε η κυρία Σταμπουλή, δημιουργεί και ένα επιπλέον ηθικό ζήτημα.
Το θέμα έφτασε μέχρι τη Βουλή με ερωτήσεις βουλευτών της αντιπολίτευσης και προκλήθηκε μεγάλη αναστάτωση στη Νομαρχιακή Επιτροπή, με την παραίτηση του κ. Τάπα. Στην επιστολή παραίτησής του ο κ. Τάπας αναφέρει ότι παραιτείται για “λόγους προσωπικής ευθιξίας και ότι ο θόρυβος που προκλήθηκε ήταν αδικαιολόγητος”. Επίσης μιλώντας σε μέσα ενημέρωσης των Σερρών υποστήριξε ότι η τιμή που πρόσφερε για τη σίτιση των προσφύγων ήταν πολύ χαμηλή και ότι αν γίνει κανονικός διαγωνισμός και κατακυρωθεί κάτω από την τιμή που προσέφερε αυτός τότε θα αναγνωρίσει ότι υπάρχει ηθικό ζήτημα. Να τονίσουμε ότι ο κ. Τάπας αποσύρθηκε και η σίτιση των προσφύγων για μέχρι το τέλος Αυγούστου ανατέθηκε σε άλλη εταιρία, ενώ ο ο διαγωνισμός για τον Σεπτέμβριο δεν έγινε τελικά, γιατί, εντωμεταξύ, όπως αναφέρει και το ΓΕΣ σε ανακοίνωσή του, άλλαξε ο νόμος για τις συμβάσεις προμηθειών. Η Νομαρχιακή Επιτροπή άφησε ακάλυπτο τον κ. Τάπα αλλά επιχείρησε να υποβιβάσει το θέμα κάνοντας λόγο για “τερατολογίες” αναφορικά με το ύψος του έργου και κατήγγειλε προσπάθειες πολιτικής εκμετάλλευσης από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Πέρα, όμως, από την οσμή “συντροφικών μαχαιρωμάτων” που μπορεί να έχει η υπόθεση, το ασυμβίβαστο είναι προφανές.
Οι πρόσφυγες περνώντας από την Ελλάδα άφησαν -και συνεχίζουν να αφήνουν- πολύ χρήμα ή για να είμαστε πιο σαφείς, η διαχείριση του προσφυγικού αφήνει πολύ χρήμα σε συγκεκριμένες κατηγορίες ιδιωτών και επιχειρήσεων. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες, πλην εξαιρέσεων, δεν έχουν πλέον και την οικονομική δυνατότητα να αφήσουν χρήμα στις τοπικές οικονομίες. Οι εύποροι Σύροι ήταν αυτοί που έφυγαν πρώτοι από τη χώρα τους και ήδη βρίσκονται σε κάποια χώρα της κεντρικής ή βόρειας Ευρώπης και όσοι πρόσφυγες έχουν μείνει στην Ελλάδα, στη συντριπτική τους πλειονότητα -μετά από πέντε μήνες παραμονής- έχουν ξοδέψει το μεγαλύτερο μέρος από τις οικονομίες τους.
Από τα Ευρωπαϊκά ταμεία έχουν προβλεφθεί για την Ελλάδα μέχρι στιγμής, όπως άλλωστε είπε δημόσια ο αρμόδιος επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος, 845 εκατομμύρια ευρώ, (τα 500 αφορούν την περίοδο 2014-2020 και 345 έχουν διατεθεί για βοήθεια έκτακτης ανάγκης).
50 εκατομμύρια για σίτιση
Τα χρήματα αυτά προορίζονται για τις ανάγκες φιλοξενίας των προσφύγων, από τη σίτιση και τη στέγαση, τις διαδικασίες καταγραφής ή μετεγκατάστασης και την ενσωμάτωσή τους. Από αυτές τις διαδικασίες επωφελούνται αρκετοί και ας ξεκινήσουμε από τις εταιρίες κέτερινγκ. Αρχικά τη σίτιση των προσφύγων είχε αναλάβει στο μεγαλύτερο μέρος ο στρατός. Με τον Ν.4386/16 ο στρατός έχει τη δυνατότητα ως Συντονιστικό Όργανο Διαχείρισης της Προσφυγικής Κρίσης, να συνάπτει συμβάσεις εκτέλεσης έργων για σίτιση, ή κατασκευή των δομών φιλοξενίας. Έτσι, διάφορες συμβάσεις έχουν υπογραφεί μέχρι τώρα και παραλίγο μία από αυτές να ήταν και με τον κ. Τάπα στις Σέρρες.
Το ημερήσιο κόστος για τη σίτιση ενός πρόσφυγα έχει οριστεί έως 5,80 ευρώ που με απλά μαθηματικά και δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα βρίσκονται 55.000 πρόσφυγες το μηνιαίο κόστος είναι λίγο πάνω από τα 8 εκατομμύρια ευρώ. Πέρα από τις εταιρίες κέτερινγκ όμως έχουμε και τα σούπερ μάρκετ. Οι πρόσφυγες που φιλοξενούνται σε ξενοδοχεία ή σπίτια με το πρόγραμμα μετεγκατάστασης, λαμβάνουν διατακτικές για συγκεκριμένα σούπερ μάρκετ τις τάξης των 90 ευρώ το μήνα για τους άντρες και 100 ευρώ για τις γυναίκες. Πάλι με έναν πρόχειρο υπολογισμό διαπιστώνουμε ότι η σίτιση των προσφύγων για ένα χρόνο θα κοστίσει κοντά στα 50 εκατομμύρια ευρώ όσο δηλαδή προέβλεπε το σχέδιο Μουζάλα, τον περασμένο Μάρτιο.
Στέγαση στο νοίκι και σε ξενοδοχεία
Η Ύπατη Αρμοστεία έχει στόχο να δημιουργήσει θέσεις στέγασης για 20.000 ανθρώπους και αυτή τη στιγμή πάνω από 10.000 πρόσφυγες βρίσκονται σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία. Ιδιοκτήτες ακινήτων και ξενοδόχοι επωφελούνται επίσης από το πρόγραμμα μετεγκατάστασης όπως επίσης και ιδιοκτήτες που φιλοξενούν πρόσφυγες. Την υλοποίηση του προγράμματος έχουν αναλάβει αρκετές ΜΚΟ αλλά και Δήμοι. Με βάση το πρόγραμμα ένα μεγάλο διαμέρισμα ενοικιάζεται το μάξιμουμ 400 ευρώ και το ποσό κατεβαίνει ανάλογα με το μέγεθος το σπιτιού. Όποιοι φιλοξενούν πρόσφυγες παίρνουν βοήθημα 300 ευρώ.
Από το πρόγραμμα μετεγκατάστασης, λεφτά βγάζουν επίσης και όσοι προμηθεύουν τα σπίτια με τον απαραίτητα εξοπλισμό για να γίνουν κατοικήσιμα από τις οικογένειες. Το κόστος αυτό έχει οριστεί σε 1.500 ευρώ και δαπανάται μία φορά για κάθε διαμέρισμα. Κάποια χρήματα καταλήγουν και στο κράτος, καθώς στο κόστος υπολογίζονται και οι λογαριασμοί κοινής ωφέλειας, αλλά και στις ΜΚΟ για το ανθρώπινο δυναμικό που απασχολούν.
Η διαμόρφωση των κέντρων φιλοξενίας ήταν μια καλή ευκαιρία να πέσουν λεφτά στην αγορά για προμήθειες σκηνών, δεξαμενών νερού, κλιματιστικών και θερμαντικών σωμάτων, γεννητριών χημικών τουαλετών, κρεβατιών, κουβερτών και γενικά ιματισμού, συσκευών κινητής τηλεφωνίας κτλ.
Μόνο για την προμήθεια κοντέινερς δαπανήθηκαν 9,1 εκατομμύρια ευρώ. Συνολικά αγοράστηκαν 769 κοντέινερς από τέσσερις εταιρίες, αντί αρχικού σχεδιασμού να αγοραστούν 1.150.
Να προσθέσουμε επίσης τους εργολάβους της καθαριότητας για τα κέντρα φιλοξενίας. Για παράδειγμα η καθαριότητα για το Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων του Βόλου κατακυρώθηκε σε εργολάβο αντί 41.000 ευρώ για έξι μήνες, η καθαριότητα στον ΟΛΘ για τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο κατακυρώθηκε σε εργολάβο έναντι 6.500 ευρώ, κ.λπ.
Οι επιτήδειοι καραδοκούν
Το πρόγραμμα έχει επίσης δώσει δουλειά και θα συνεχίσει να δίνει σε χιλιάδες ανθρώπους που καλούνται να στελεχώσουν τα κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας, μεταφραστές, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό διοικητικούς κ.λπ. Το σχέδιο Μουζάλα προέβλεπε τη διάθεση 8.200 ατόμων και τέλος να μην ξεχνάμε τις δεκάδες ΜΚΟ που ασχολούνται με το προσφυγικό. Βάσει των στοιχείων της Ύπατης Αρμοστείας 63 οργανώσεις δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα σχετικά με το προσφυγικό, σε διάφορους τομείς.
Τα παραπάνω είναι αυτά που φαίνονται ή τουλάχιστον που γίνονται με φανερές διαδικασίες και αφορούν χρήματα από το ευρωπαϊκό ταμείο για τους πρόσφυγες.
Λεφτά από τους ίδιους τους πρόσφυγες κέρδισαν και πάρα πολλοί όλο το προηγούμενο διάστημα, με όχι πάντα νόμιμες διαδικασίες.
Τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου το περασμένο καλοκαίρι, αντιμετώπισαν μεν το πρόβλημα των μαζικών ροών από την Τουρκία, αλλά πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους, τις δύο τρεις ημέρες που έμεναν στο νησί μέχρι να πάρουν το περίφημο “χαρτί” όπως το αποκαλούσαν, άφηναν χρήματα σε εστιατόρια, ξενοδοχεία, ταξί και σε πολλούς αετονύχηδες που προσπαθούσαν να τους εκμεταλλευτούν. Δεν ήταν λίγες οι καταγγελίες για αισχροκέρδεια από κάποιους οδηγούς ταξί, ή χρέωσεις μέχρι και 5 ευρώ για μια φόρτιση κινητού.
Νησιώτες πριν καλά καλά ακόμη αποβιβαστούν οι πρόσφυγες στα νησιά από τις λέμβους τσακώνονταν για το ποιος θα πάρει τη μηχανή της βάρκας ή και ολόκληρη τη βάρκα. Το CNN Greece έγινε πέρυσι αυτόπτης μάρτυρας τέτοιων περιστατικών. Με δεδομένο ότι από τα ελληνικά νησιά πέρασαν πέρυσι σχεδόν 850.000 πρόσφυγες, οι βάρκες και οι μηχανές ήταν χιλιάδες. Κάποια στιγμή η αστυνομία επιχείρησε να βάλει φρένο αλλά ήταν αδύνατο να ελεγχθεί το πλιάτσικο.
Αντικειμενικά, ακτοπλοϊκές εταιρίες και εταιρίες υπεραστικών λεωφορείων είδαν το επιβατικό τους κοινό να αυξάνεται κατακόρυφα. Για τις μεν ακτοπλοϊκές, η μεταφορά χιλιάδων ανθρώπων από τα νησιά ήταν αρκετή για να καταγράψουν μια κερδοφόρα χρονιά μετά από αρκετά χρόνια ζημιών. Ο μεγάλος όγκος προσφύγων και ο πλημμελής έλεγχος έδωσαν ωστόσο χώρο σε διάφορους επιτήδειους που κάνοντας εμπόριο ελπίδας, παρίσταναν τους τουριστικούς πράκτορες και από τα νησιά κανόνιζαν το ταξίδι των ανθρώπων αυτών κατευθείαν για την Ειδομένη. Με το αζημίωτο φυσικά.
Επίσης, και υπό την ίδια αντικειμενική εξήγηση, οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας είδαν τις πωλήσεις τους να αυξάνονται, καθώς οι πρόσφυγες που πατούσαν το πόδι τους στην Ελλάδα το πρώτο που ήθελαν να αγοράσουν ήταν μία κάρτα κινητής για να έχουν δυνατότητα επικοινωνίας με τους δικούς τους ανθρώπους μέσω ίντερνετ, αλλά και για να ενημερώνονται ανά πάσα στιγμή για τις ανοιχτές βαλκανικές οδούς ώστε να συνεχίσουν το ταξίδι τους
Οι έμποροι ανθρώπων
Και τέλος οι διακινητές που φρόντιζαν να φτάνουν οι πρόσφυγες στα σύνορα και από εκεί να συνεχίζουν προς της Σερβία είτε πριν, είτε μετά το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου. Διακινητές δρουν και στον Έβρο και μάλιστα πρόσφατα εξαρθρώθηκαν δύο πολυμελείς συμμορίες. Σύμφωνα με τη Europol στην Ευρώπη δρουν αυτή τη στιγμή περίπου 50.000 διακινητές με τους 7.000 από αυτούς να έχουν καταγραφεί μέσα στο 2016 κάνοντας έτσι τη διακίνηση ανθρώπων την πιο αναπτυσσόμενη αγορά, στο πλαίσιο του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος.