Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέας και μαζί με τους μεγάλους ποιητές Καβάφη, Ελύτη, Σεφέρη, είναι ίσως οι πιο γνωστοί νεώτεροι λογοτέχνες μας στο εξωτερικό.
Ωστόσο, ο Καζαντζάκης αν και ευτύχησε να μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες, δεν είχε την ίδια τύχη με τα Ισπανικά, μια γλώσσα που μιλούν 400 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη. Τα βιβλία του Καζαντζάκη μεταφράστηκαν στα ισπανικά από τα γαλλικά, με αποτέλεσμα όπως λένε λογοτέχνες και μεταφραστές αυτό να αφαιρεί πολύ από τη δύναμη και την αξία του λογοτεχνικού του έργου.
Το έργο του Καζαντζάκη μεταφράζεται τώρα κατευθείαν από τα ελληνικά και πρόσφατα κυκλοφόρησε το “Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά” σε μετάφραση της γνωστής μεταφράστριας Σέλμα Ανσίρα η οποία έχει επίσης μεταφράσει έργα του Γιώργου Σεφέρη.
Ο Ζορμπάς είναι το δεύτερο έργο του Καζαντζάκη που μεταφράζεται στα ισπανικά κατευθείαν από τα ελληνικά. Το πρώτο ήταν πριν τρία χρόνια το “Όφις και Κρίνο” σε μετάφραση του Πέντρο Ολάγια και θα ακολουθήσουν η “Ασκητική” πάλι σε μετάφραση Πέντρο Ολάγια και το “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται” μεταφρασμένο από τη Σέλμα Ανσίρα.
Η ιστορία του Ζορμπά στην Ισπανία είναι λίγο περίεργη. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1946 και η πρώτη μετάφραση από τα γαλλικά κυκλοφόρησε το 1972 από εκδοτικό οίκο της Αργεντινής.
Είχε μεσολαβήσει η ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη το 1964.
"Επικίνδυνος" ο Ζορμπάς για την Ισπανία του Φράνκο
Στην Ισπανία του Φράνκο η ταινία χαρακτηρίστηκε “επικίνδυνη” και απαγορεύτηκε όπως και το βιβλίο. Οπότε οι Ισπανοί άργησαν πολύ να γνωρίσουν τον Καζαντζάκη και τον Αλέξη Ζορμπά. Όπως λέει η γνωστή Ισπανία μεταφράστρια και καθηγήτρια στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης Ολίβια ντε Μιγκέλ: “στην Ισπανία όλος ο κόσμος γνωρίζει τον Ζορμπά, ως φιγούρα αλλά ελάχιστοι τον Καζαντζάκη. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στα μέσα της δεκαετίας του '70 ο Καζαντζάκης και το έργο του πλέον θεωρούνταν ξεπερασμένα, αφενός γιατί η μετάφραση δεν ήταν αυτή που θα έπρεπε αλλά κυρίως γιατί η Ισπανία ζούσε μέσα στο έντονο μεταπολιτευτικό κλίμα της εποχής. Με λίγα λόγια ζούσε σε άλλο κόσμο. Οπότε ο Καζαντζάκης πέρασε χωρίς να αγγίξει τους Ισπανούς”.
Τώρα με τις νέες μεταφράσεις και μάλιστα από διακεκριμένους μεταφραστές οι Ισπανοί θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν από την αρχή τον Έλληνα συγγραφέα.
Η μεταφράστρια του Ζορμπά δούλεψε ενάμιση χρόνο πάνω στη μετάφραση του έργου και όπως μας είπε ταξίδεψε στην Κρήτη, στα μέρη όπου διαδραματίζεται η πλοκή του έργου και ερεύνησε λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιεί η Καζαντζάκης ώστε να μπορέσει να τις αποδώσει όσο το δυνατό πιο πιστά στη γλώσσα της. Το βιβλίο παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας.
Η Σέλμα Ανσίρα σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ρωσική φιλολογία στη Μόσχα και έχει βραβευτεί με το μετάλλιο Πούσκιν στη Ρωσία και το Εθνικό βραβείο μετάφρασης στην Ισπανία.