Παρά τη μεγάλη κινητοποίηση από τις ελληνικές αρχές μετά τη συμφωνία μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό και τους πακτωλούς χρημάτων από την ΕΕ (μόνο από το Χρηματοδοτικό Μέσο Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης έχουν εισρεύσει στην Ελλάδα μέσω ΜΚΟ 198 εκατομμύρια ευρώ), οι συνθήκες διαβίωσης αλλά και η διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών που μετακινούνταν από τρίτες χώρες με ή χωρίς τις οικογένειές τους και που παρέμεναν αναγκαστικά στην Ελλάδα, καθίσταται σε πολλές περιπτώσει προβληματική χωρίς να πληρούνται οι προδιαγραφές αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από την έκθεση του Συνηγόρου του Παιδιού με την υποστήριξη της Ελληνικής Επιτροπής της UNISEF για τα δικαιώματα των παιδιών που μετακινούνται στην Ελλάδα και αφορά στην περίοδο Ιουλίου - Δεκεμβρίου 2016.
Στην έκθεση σημειώνεται ότι η μεταφορά μεγάλου αριθμού παιδιών με τις οικογένειές τους σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία υπήρξε σημαντική και αναγκαία παρά τις ελλείψεις και την μη συντονισμένη συνεργασία μεταξύ φορέων, ενώ οι συνεχείς μετακινήσεις κατά τους τελευταίους μήνες του προηγούμενου έτους έκαναν εμφανέστερες τις προϋπάρχουσες αδυναμίες καταγραφής και εντοπισμού των ευάλωτων ομάδων και των παιδιών.
Σημειώνεται ότι έως σήμερα δεν υφίσταται επίσημο σύστημα καταγραφής για την συνεκτική συλλογή στοιχείων σχετικά με τη σύνθεση του πληθυσμού των παιδιών, στη βάση ενιαίων δεικτών σε όλο το πλέγμα των δομών φιλοξενίας, που να επιτρέπει τον άμεσο γεωγραφικό εντοπισμό τους ώστε να αξιολογούνται έγκαιρα οι ανάγκες παρεμβάσεων για τη διασφάλιση της προστασίας τους.
21.000 ανήλικοι πρόσφυγες στην Ελλάδα
Aπό τα περίπου 64.000 ανήλικα άτομα που εκτιμάται ότι εισήλθαν στη χώρα το 2016, στο τέλος του χρόνου υπολογίζεται ότι παρέμειναν στην Ελλάδα 21.000. Μεταξύ αυτών, εκτιμάται ότι περίπου 7.500 – 8.500 παιδιά φιλοξενούνταν στις 34 επίσημες ανοιχτές δομές προσωρινής φιλοξενίας που λειτουργούσαν στην ενδοχώρα και περίπου πάνω από 6.000 παιδιά βρίσκονταν σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία στο πλαίσιο του προγράμματος στέγασης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Αναφορικά με τα ασυνόδευτα ανήλικα, όπως είπε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της έκθεση ο Συνήγορος του Παιδιού κ. Γιώργος Μόσχος, αυτή τη στιγμή στη Ελλάδα βρίσκονται περίπου 2000 ασυνόδευτα ανήλικα εκ των οποίων τα 1200 περίπου βρίσκονται σε 55 ειδικές δομές φιλοξενίας.
Τα υπόλοιπα φιλοξενούνται σε άλλους χώρους, οι όποιοι μπορεί να είναι ανοιχτές δομές, διαμερίσματα όπου μένουν μαζί με κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο ή κέντρα φιλοξενίας στα οποία έχουν δημιουργηθεί ειδικοί χώροι. Ο κ. Μόσχος χαρακτήρισε σημαντικό το γεγονός ότι δεν υφίσταται πλέον η πρακτική της κράτησης.
Όπως είπε ο κ. Μόσχος στο CNN Greece, από τα 2.000 ασυνόδευτα τα 320 βρίσκονται σε νησιά, εκ των οποίων 200 στη Μυτιλήνη και από αυτούς τους ανήλικους κάποιες ειδικές περιπτώσεις μετακινούνται στην ενδοχώρα.
"Χρειάζονται περισσότερες δομές για ασυνόδευτα ανήλικα" τόνισε ο συνήγορος του Παιδιού κ. Γ. Μόσχος (κέντρο). Πηγή: UNICEF
Ανάγκη για περισσότερες δομές
Ως προς την πρόσβαση σε διεθνή προστασία, σημειώνεται ότι τα αιτήματα ασύλου των ανηλίκων το 2016 φτάνουν περίπου στο 38% των συνολικών υποβληθέντων αιτημάτων, ενώ 2.352 αντιστοιχούν σε ασυνόδευτα παιδιά. Παρά τις προσπάθειες ενίσχυσης του συστήματος ασύλου, η πρόσβαση υπήρξε αργή και οι διαδικασίες χρονοβόρες, ενώ για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, μεταξύ των οποίων και ασυνόδευτοι ανήλικοι, η ολοκλήρωση της καταγραφής των αιτημάτων βρίσκεται σε εκκρεμότητα για μεγάλο διάστημα, που φτάνει ακόμα ως και τους δέκα μήνες στις περιοχές των νησιών, δημιουργώντας στα παιδιά και τις οικογένειές τους ανασφάλεια και αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον τους. Ο κ. Μόσχος επεσήμανε ότι χρειάζονται περισσότερες δομές μικρής δυναμικότητας, για ανήλικα, "που να δίνουν την αίσθηση της οικογενειακής εστίας", μέχρι τριάντα θέσεων γιατί διαφορετικά δημιουργούνται τριβές και είναι δύσκολος ο έλεγχος.
Το θέμα με τα ασυνόδευτα ανήλικα εξελίχθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση παρά το γεγονός ότι οι δομές δεν αρκούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ το Μάρτιο του 2016 η δυναμικότητα των ξενώνων για ανήλικα ήταν 423 θέσεις το Δεκέμβριο έφτασε τις 1252 θέσεις.
Στο θέμα της εκπαίδευσης και των σχολείων επίσης η σχολική χρονιά που κλείνει δεν είναι ικανοποιητική. Υπήρξαν καθυστερήσεις και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και διακοπή λειτουργίας των προβλεπόμενων Δομών Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων. Ως προς την ένταξη των παιδιών σε τμήματα υποδοχής της πρωινής ζώνης παρουσιάστηκαν προβλήματα που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την ανάγκη ανταπόκρισης σε αυξημένα αιτήματα ένταξης λόγω της παρουσίας σημαντικού αριθμού παιδιών στα αστικά κέντρα κατόπιν μη προγραμματισμένων μεταφορών από τα κέντρα φιλοξενίας όπου προηγουμένως διέμεναν.
Πέρυσι γράφτηκαν στο σχολείο μόνο 2.800 παιδιά και πολλά από αυτά διέκοψαν τη φοίτηση. Ο στόχος σύμφωνα με τον κ. Μόσχο για την επόμενη χρονιά, θα πρέπει να είναι η διάχυση των παιδιών στην πρωινή σχολική ζώνη όχι μόνο για την πρωτοβάθμια αλλά και για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση.