"Ήταν στραβό το κλήμα... ήρθε και το brexit", θα μπορούσαμε να πούμε παραφράζοντας τη γνωστή παροιμία, αναφορικά με τις ισπανικές εκλογές.Η χώρα με το πιο πολύπλοκο εκλογικό σύστημα στην Ευρώπη, προσέρχεται στις κάλπες στις 26 Ιουνίου για να κλείσει οριστικά και αυτή, το κεφάλαιο της μεταπολίτευσής της, βάζοντας ταφόπλακα στο δικομματισμό.
Η κατάσταση στην Ισπανία δίνει μια αίσθηση déjà vu, όσων αφορά το πολιτικό σκηνικό.
Οικονομική κρίση, κατάρρευση του δικομματισμού, ανάδειξη ενός "ισπανικού ΣΥΡΙΖΑ" με την ίδια πάνω πολιτική γραμμή, προσπάθειες ανανέωσης της κεντροδεξιάς με δημιουργία νέων κομμάτων και λίγο ως πολύ, ανάλογη με την περίπτωση της Ελλάδας πόλωση, με τα ίδια χαρακτηριστικά και τα ίδια πολιτικά επιχειρήματα.
Η Ισπανία κατεβαίνει ξανά στης κάλπες μετά από έξι μήνες στους οποίου στάθηκε αδύνατος ο σχηματισμός κυβέρνησης. Οι εκλογές της 26ης Ιουνίου δεν αναμένεται να φέρουν δραματικές αλλαγές, ωστόσο αυτό που θα πρέπει να σημειωθεί είναι ότι αυτή τη φορά υπάρχει μεγάλη πίεση στα κόμματα να σχηματίσουν κυβέρνηση, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα.
Όπως είπαμε το εκλογικό σύστημα της Ισπανίας, με τις εκλογές στις περιφέρειες είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο. Ο αναγνώστης αυτό που χρειάζεται να ξέρει είναι ότι οι βασικοί μονομάχοι είναι τέσσερις.
Η παραδοσιακή δεξιά, δηλαδή το Λαϊκό Κόμμα, οι Σοσιαλιστές, η συμμαχία "Ενωμένης Αριστεράς" με το Podemos που αν κάναμε έναν παραλληλισμό με την ελληνική πραγματικότητα θα λέγαμε ότι έχει το ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ και το Ciudadanos, ένα επίσης νέο κόμμα, με νέους πολιτικούς που κινείται στον κεντροδεξιό χώρο. Θα λέγαμε ότι είναι κάτι σαν το "Ποτάμι" της Ελλάδας. Θα το χαρακτηρίζαμε μεταφορικά σαν μια βαλβίδα ασφαλείας για τη χύτρα της ισπανικής Δεξιάς που είναι έτοιμη να σκάσει από τον κομφορισμό, την ταύτιση της με ακραίες πολιτικές λιτότητες και την αδυναμία ανανέωσης.
Στη σκιά του Brexit
Αυτοί λοιπόν οι τέσσερις καλούνται να δώσουν απάντηση στο γρίφο του ποιά θα είναι η επόμενη κυβέρνηση της χώρας.
Οι εκλογές γίνονται στη σκιά του Brexit αν και για τον Ισπανό ψηφοφόρο μικρή σημασία έχει, ανεξάρτητα από τη ρητορική των κομμάτων που προσπαθούν να το εκμεταλλευθούν πολιτικά, ανεβάζοντας τους τόνους και ρίχνοντας ευθύνες ο ένας αρχηγός στον άλλο. Όπως έδειξε χθεσινή δημοσκόπηση της εφημερίδας El Diario μόνο το 33% των ψηφοφόρων πιστεύει ότι το Brexit επηρεάζει τις εκλογές.
Όπως τονίζει μάλιστα στο CNN Greece και ο Ισπανός δημοσιογράφος κα αναλυτής Ραμόν Λόμπο, "Αυτή τη στιγμή έχει ξεσπάσει ένα τεράστιο σκάνδαλο στο υπουργείο εσωτερικών με παρακολουθήσεις και ψεύτικες αναφορές στο οποίο εμπλέκουν και τον υπουργό. Αυτό θα μετρήσει πολύ περισσότερο στις κάλπες. Επίσης το Brexit ήρθε πολύ κοντά στις εκλογές που σημαίνει ότι δεν υπάρχει αρκετός χρόνος να το εκμεταλλευτεί κάποιος και κυρίως το Λαϊκό Κόμμα. Με απλά λόγια δεν προλαβαίνει. "
Δημοσκοπήσεις χωρίς νικητή
ΟΙ δημοσκοπήσεις στην Ισπανία δείχνουν ότι το Λαϊκό κόμμα θα είναι μάλλον πρώτο με ποσοστό όμως που δεν θα αγγίξει το 30% και με λιγότερες έδρες. Για τη δεύτερη θέση παλεύουν η συμμαχία Podemos -Unidos με ποσοστά κοντά στο 25% και οι Σοσιαλιστές με ποσοστά κοντά στο 22%. Βεβαία λόγω του εκλογικού συστήματος, υπάρχει πιθανότητα οι Podemos Unidos να έρθουν δεύτεροι αλλά οι Σοσιαλιστές να πάρουν περισσότερες έδρες.
Μια "απαγορευμένη δημοσκόπηση" μάλιστα, (απαγορευμένη γιατί από την Τρίτη απαγορεύεται η δημοσίευση δημοσκοπήσεων) σε εφημερίδα της Ανδόρας σήμερα, έδειξε ότι το Λαϊκό Κόμμα χάνει ακόμη μια έδρα προς όφελος των Σοσιαλιστών. Το Ciudadanos θα κινηθεί κοντά στο 14% και θα πάρει λιγότερες από 40 έδρες. Σε περίπτωση συμμαχίας με το Λαϊκό Κόμμα, μιας και προέρχονται από τον ίδιο ιδεολογικό χώρο, το κοινό ποσοστό τους δεν φτάνει για αυτοδυναμία.
Πέντε βασικά χαρακτηριστικά
Προσπαθώντας να κάνουμε μια ψύχραιμη ανάλυση των ισπανικών εκλογών θα μπορούσαμε να πούμε ότι παρουσιάζουν πέντε βασικά χαρακτηριστικά.
Πρώτο, δεν αναμένεται μεγάλη πολιτική αλλαγή και εννοούμε αλλαγή κατεύθυνσης. Το σενάριο θέλει είτε το Λαϊκό Κόμμα να παραμένει στην κυβέρνηση, με την ανοχή των Σοσιαλιστών σε μια κυβέρνηση μειοψηφίας στην οποία δεν θα συμμετάσχει, είτε κυβέρνηση Σοσιαλιστών με την στήριξη των Podemos-Unidos. Στη πρώτη περίπτωση το Λαϊκό Κόμμα θα πάρει την υποστήριξη των Ciudadanos αλλά δεν του φτάνουν οι έδρες για αυτοδυναμία. Οπότε θα χρειαστεί και την ανοχή των Σοσιαλιστών με τον απαράβατο όμως όρο ότι δεν θα είναι πρωθυπουργός ο Μαριάνο Ραχόι και ότι θα υπάρξει συμφωνία για συγκεκριμένα μέτρα καθώς και για συνταγματική μεταρρύθμιση.
Στη δεύτερη περίπτωση, για να σχηματίσουν κυβέρνηση οι Σοσιαλιστές υπάρχουν δύο προϋποθέσεις. Πρώτη να βγουν δεύτερο κόμμα και δεύτερη να λάβουν τη στήριξη των Podemos Unidos που προϋποθέτει επίσης να μην είναι πρωθυπουργός ο Πέδρο Σάντσες αλλά ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής και φυσικά να υπάρξουν συμφωνίες για συγκεκριμένα μέτρα.
ΣΥΡΙΖΑ - Podemos "No venceremos"
Δεύτερο χαρακτηριστικό των εκλογών είναι ότι το εκλογικό αποτέλεσμα που πολλοί στην Ευρώπη περιμένουν να γίνει εφαλτήριο μιας διαδικασίας πίεσης για αλλαγές στην οικονομική πολιτική (μεταξύ αυτών που περίμεναν την αλλαγή συγκαταλέγονται τα κόμματα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και φυσικά η ελληνική κυβέρνηση) δεν θα έρθει.
Η αλλαγή στην Ευρώπη δεν θα έρθει από την Ισπανία ούτε αυτή τη φορά, προς απογοήτευση πολλών, μεταξύ τους και του Αλέξη Τσίπρα.
Τρίτο χαρακτηριστικό είναι η εκπληκτική αντοχή που δείχνουν οι Σοσιαλιστές. Σε μια χρονική στιγμή που τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη έχουν καταρρεύσει και ειδικά σε χώρες που έχουν μπει βαθύτερα στην κρίση έχουν γίνει περιθώριο, οι Ισπανοί Σοσιαλιστές αντέχουν και διεκδικούν ακόμη την εξουσία. Και για να καταλάβουμε το γιατί, θα πρέπει να πάμε μερικά χρόνια πίσω, στο 2011. Οι Σοσιαλιστές χρωστούν την ύπαρξή τους σήμερα στον Χοσέ Λουίς Θαπατέρο που βλέποντας το τσουνάμι της κρίσης το 2011 επίσπευσε την διαδικασία των εκλογών ώστε το Σοσιαλιστικό κόμμα να φύγει από την εξουσία (το γνώριζε ότι θα χάσει τις εκλογές) έχοντας φορτωθεί όσο το δυνατό λιγότερα μέτρα λιτότητας και έχοντας προκαλέσει όσο το δυνατό λιγότερο την αποστροφή των ψηφοφόρων.
Ήταν καθαρά μια κίνηση επιβίωσης και παροχής χρόνου στο ίδιο το κόμμα για να ανασυνταχθεί και να φυλάξει όσο το δυνατό περισσότερο πολιτικό κεφάλαιο μπορούσε. Και αυτό οφείλεται, στην επιλογή του Θαπατέρο να αποφύγει να πάρει σκληρά μέτρα και αφήσει την καυτή πατάτα της κρίσης στον Ραχόι.
To Podemos θα χρειαστεί κι άλλο χρόνο
Τέταρτο χαρακτηριστικό των εκλογών είναι ότι το Podemos διέψευσε τις προσδοκίες για το ότι θα μπορούσε να γίνει ο νέος ΣΥΡΙΖΑ. Σίγουρα η εμφάνισή του στην πολιτική σκηνή είναι κάτι το εντυπωσιακό. Συγκέντρωσε όλη τη δυσφορία των αριστερών και αριστερόστροφων ψηφοφόρων κυρίως τη νέας γενιάς και κυρίως στα αστικά κέντρα, αλλά δεν μπόρεσε να συνεχίσει με τη δυναμική που ξεκίνησε. Σε αυτό συνέβαλαν τρεις παράγοντες. Πρώτον η επιλογή του Θαπατέρο το 2011 να σώσει το κόμμα του θυσιάζοντας την κυβέρνηση.
Έτσι οι Σοσιαλιστές κράτησαν ψηφοφόρους που σε διαφορετική περίπτωση θα πήγαιναν στο Podemos (και τα δύο κόμματα αντλούν ψήφους από την ίδια δεξαμενή), δεύτερον η ικανότητα του Ραχόι να ελίσσεται μέσα στην κρίση και να ταυτίζει σε κάθε περίπτωση που μπορούσε το Podemos με τον ΣΥΡΙΖΑ και την "καταστροφή" που έφερε στην Ελλάδα, πολλές φορές μάλιστα με ψέματα και χοντρούς λαϊκισμούς και τρίτον η αποτυχία του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ να "σκίσει τα μνημόνια" και να βάλει φρένο στη λιτότητα, κάτι το οποίο λειτούργησε αρνητικά για το Podemos που έβλεπε το πολιτικό του αρχέτυπο να δυσφημείται για όσα... δεν έκανε.
Ωστόσο επειδή ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ο ηγέτης του Podemos, είναι ένας πολύ ικανός πολιτικός, γνωρίζει πολύ καλά το παιχνίδι της επικοινωνίας και το κόμμα του απαρτίζεται από νέους ανθρώπους με φρέσκιες ιδέες, κατάφερε να μείνει πρωταγωνιστής στο πολιτικό παιχνίδι με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα "τελειώσει" το Σοσιαλιστικό Κόμμα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ "τελείωσε" το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα. Αυτό είναι το σημαντικότερο για το Podemos γιατί γνωρίζει ότι αν το καταφέρει κάποια στιγμή, αναπόφευκτα θα έρθει και η εξουσία.
Το τέλος των δεινοσαύρων
Το πέμπτο στοιχείο αυτών των εκλογών στην Ισπανία είναι το τέλος του δικομματισμού και της παλιάς πολιτική φρουράς. Το 40% των ψηφοφόρων του Λαϊκού Κόμματος είναι άνω των 65 ετών. Η νεανική ψήφος της δεξιάς πάει πλέον στο Ciudadanos. Κάτι αντίστοιχο γίνεται και στην Αριστερά με το Podemos να κλέβει σιγά σιγά την εκλογική πελατεία των Σοσιαλιστών. Τα δύο παραδοσιακά κόμματα χρειάζονται βαθιές τομές και αλλαγή της ηγετικής τους ομάδας για να μπορέσουν να συνεχίσουν να είναι κόμματα εξουσίας. Έστω και με μικρότερη εκλογική πελατεία, μιας και το Podemos και οι Ciudadanos απ' ότι φαίνεται ήρθαν στην ισπανική πολιτική σκηνή για να μείνουν.