Με τον Φίλιππο Κουτσαφτή με συνδέει μια σημαντική στιγμή της θητείας μου στη δημοσιογραφία. Ήταν το 2000 και μόλις είχε βγει η προηγούμενη ταινία του, η "Αγέλαστος Πέτρα". Για μένα ήταν η πρώτη μεγάλη συνέντευξη που μου παραχωρούσε κάποιος.

Σε ένα διαμέρισμα στις εργατικές πολυκατοικίες της Αλεξάνδρας είχαμε πιεί καφέ και είχαμε μιλήσει δίπλα από μια μουβιόλα (μηχάνημα για το μοντάζ με φιλμ).

Σήμερα τη θέση της μουβιόλας έχει πάρει ο υπολογιστής, τη θέση του φιλμ τα megabites, και οι ταινίες δεν είναι πια μπομπίνες είναι απλά ένας δυαδικός κώδικας. Όμως η ευαισθησία με την οποία προσεγγίζει τα πράγματα ο "σκηνοθέτης της μνήμης", όπως τον αποκαλώ, παραμένει ίδια και απαράλλακτη. Τα εκφραστικά μέσα μπορεί να αλλάζουν αλλά δεν είναι τίποτα περισσότερο από εργαλεία.

Από την Ελευσίνα στην Αρκαδία
Ο Κουτσαφτής έχει πλέον μια νέα ταινία, η οποία έχει προλάβει ήδη να βραβευτεί στα φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης και της Χαλκίδας και εγώ την ίδια περιέργεια να μάθω όχι τόσο για την ταινία, άλλωστε η ταινία και η κάθε ταινία μιλούν από μόνες τους, αλλά για το τι σκέφτεται ένας δημιουργός που αφιερώνει τόσα χρόνια από τη ζωή του σε ένα θέμα. Η "Αρκαδία Χαίρε" ολοκληρώθηκε μετά από έξι χρόνια δουλειάς, δεκάδες ταξίδια και εκατοντάδες ώρες γυρισμάτων.


Ερ: Στη συνέντευξη που είχαμε κάνει τότε, πριν 15 χρόνια, θυμάμαι ότι επέμενες πολύ στον όρο "μνήμη". Θα ήθελα ένα σχόλιο γι αυτό σήμερα και να μου πεις τι έχει αλλάξει στα 15 χρόνια που πέρασαν από την Αγέλαστο Πέτρα.

Απ: Στο ίδιο επιμένω ακόμη, αλλά μάλλον μονολεκτικά μπορώ να απαντήσω. Μνήμη είναι η μόνη μας περιουσία.

Όσον αφορά στο τι άλλαξε, άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα και σε εμένα προσωπικά αλλά και στη χώρα γενικότερα. Ειδικά αυτό που περνάμε και που δεν έχει τελειώσει ακόμη. Και τελειωμό δεν έχει. Εμένα συνεχίζει να με ενδιαφέρει πάλι η ίδια θεματική, δηλαδή το πώς μπορεί να δει κανείς έναν τόπο που είναι φορέας μιας τεράστιας ιστορίας μύθων κτλ. Να τον δει κανείς με ένα δημιουργικό τρόπο, αποφεύγοντας την καταγραφή και την περιγραφή.

Ερ: Τι ακριβώς διαπραγματεύεσαι στην ταινία και γιατί χρειάστηκες τόσο χρόνο; Η Αγέλαστος Πέτρα σου πήρε δέκα χρόνια και ξέρω πολύ καλά ότι έχεις στο στάδιο της ανάπτυξης μια ταινία που την ξεκίνησες πριν είκοσι χρόνια.


Απ: Η ταινία "Αρκαδία Χαίρε" είναι ένα είδος ανάθεσης από το κοινωφελές ίδρυμα Μιχαήλ Στασινόπουλος-Βιοχάλκο, που έχει έδρα την Τεγέα και αφορά στην περιοχή της Τεγέας, που είναι ο κάμπος νότια της Τρίπολης. Είναι ένας τόπος που φέρνει ένα τεράστιο φορτίο, όπως πάρα πολλοί τόποι στην Ελλάδα, από τα μυθολογικά χρόνια, την αρχαία ιστορία μέχρι την πρόσφατη ιστορία. Εγώ αφιέρωσα τόσα χρόνια γιατί, δεν έχω καμιά τεράστια θεωρητική ικανότητα να διαπραγματευτώ όλα αυτά τα πράγματα πολύ εύκολα. Απλώς προσπαθώ να μετατρέψω αυτή την υπόθεση που λέγεται ταινία, σε ένα βίωμα που μέσα από εκεί θα μπορέσω να δω λίγο καλύτερα τα πράγματα. Με λίγα λόγια, το να αφιερώνω τόσα χρόνια, βοηθά την δική μου ανεπάρκεια.

Ερ: Επανέρχομαι στο θέμα της μνήμης και τις πολιτιστικής κληρονομιάς. Πιστεύεις ότι σεβόμαστε την ιστορική μνήμη;

Απ: Θα έλεγα πως όχι. Η νεότερη Ελλάδα, αυτό που βλέπουμε σήμερα, είναι αυτό που έγινε τα τελευταία πενήντα, εξήντα χρόνια. Μέσα στη μακρά γραμμή του χρόνου, αυτή είναι πολύ μικρή περίοδος. Κι όμως χτίστηκε η σύγχρονη Ελλάδα χωρίς να λάβει υπόψη της αυτό που όφειλε να σεβαστεί, που είναι η ιστορία και η ιστορική μνήμη. Το μέγιστο παράδειγμα βεβαίως είναι η Αθήνα αλλά τα ίδια συνέβησαν και σε άλλες πόλεις.

Δεν κατέστη δυνατό να βρεθεί μια φόρμουλα για να υπάρχει και η αρχαία περίοδος των πόλεων μας. Γιατί δεν είμαστε σημερινοί. Από κάπου ερχόμαστε και πρέπει να κληροδοτήσουμε κάτι στους επόμενους. Αυτό είναι η ιστορία των κοινωνιών. Εμείς συμπεριφερθήκαμε λες και ήρθαμε σήμερα σε αυτό τον κόσμο, ότι αυτός ο κόσμος μας ανήκει και τον αντιμετωπίσαμε χωρίς να σεβαστούμε τίποτα.

Ερ: Η Αγέλαστος Πέτρα άνοιξε τις πόρτες των σινεμά στην Ελλάδα, στο ντοκιμαντέρ. Έχεις συνειδητοποιήσει μετά από τόσα χρόνια πόσο σημαντικό ήταν αυτό που έγινε;

Απ: Φαντάζομαι ότι ο κόσμος πήγε να τη δει, γιατί υπήρχε ένα σχόλιο και κάπου ήταν καταγεγραμμένη και μια δική του αγωνία για τα πράγματα στον τόπο αυτό που ζούμε. Εδώ βρίσκεται η ταύτιση αυτού του μεγάλου πληθυσμού των ανθρώπων με την ταινία. Δεν ήταν απλώς ένα ντοκιμαντέρ αλλά ήταν καταγεγραμμένη και η δική του αγωνία, η οποία δεν εκφραζόταν εκείνα τα χρόνια ούτε και σήμερα εκφράζεται από άλλους φορείς, είτε αυτοί είναι πολιτικά κόμματα ή κινήματα ή οτιδήποτε άλλο. Δεν ξέρω αν επηρέασε ή αντιγράφηκε. Μακάρι να έγινε.

Ο δρόμος για την αφήγηση
Ερ: Ανήκεις στην παλιά γενιά των κινηματογραφιστών, σε μία εποχή όπου για να κάνεις μια ταινία μυθοπλασίας ή ένα ντοκιμαντέρ ήταν ολόκληρη περιπέτεια και μάλιστα πολύ ακριβή. Πόσο έχει βοηθήσει η νέα τεχνολογία τη δουλειά των δημιουργών;

Απ: Η νέα τεχνολογία, το βίντεο δηλαδή και η ψηφιακή επεξεργασία ναι έχει βοηθήσει πάρα πολύ τα πράγματα χωρίς αμφιβολία. Μπορείς να κάνεις μια ταινία ακόμη και με ένα κινητό τηλέφωνο. Αλλά το πρόβλημα ήταν και είναι ακόμη, όχι τόσο το να λύσεις αυτά τα τεχνικά ή οικονομικά ζητήματα. Το πρόβλημα είναι να μπορέσεις να βρεις ένα δρόμο να αφηγηθείς μια ιστορία. Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο από πάντα.