Από το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου μέχρι σήμερα, ποτέ ο κόσμος δεν βρέθηκε τόσο κοντά στον πυρηνικό όλεθρο όσο τον Οκτώβριο του 1962 κατά τη διάρκεια της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα. Η σύρραξη που αποτράπηκε μετά από 13 ημέρες σκληρών διαπραγματεύσεων και αμοιβαίων υποχωρήσεων από τους Τζον Κένεντι και Νικίτα Χρουστσόφ, θα μπορούσε να είχε κοστίσει τη ζωή σε τουλάχιστον 200 εκατομμύρια ανθρώπους και να είχε ανυπολόγιστες συνέπειες για τον πλανήτη.
Ακριβώς πενήντα χρόνια μετά, η κρίση των πυραύλων εξακολουθεί να αποτελεί ένα «εργαστήριο μελέτης» για όλους του Αμερικανούς προέδρους αλλά και ξένους ηγέτες που αναζητούν λύσεις σε ανάλογες κρίσεις.
Η σημερινή σύγκρουση των ΗΠΑ με το Ιράν με αφορμή το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι μια αντίστοιχη κρίση σε «slow motion», όπως την χαρακτηρίζει ο καθηγητής του Χάρβαρντ Γκράχαμ Άλισον με δηλώσεις του στην εφημερίδα Ηerald Tribune.
Το 1962 ο Τζόν Κένεντι απέρριψε και τις δύο αρχικά προτεινόμενες επιλογές –πόλεμο ή πυρηνικά στην Κούβα- και αναζήτησε έναν τρίτο δρόμο.
Έτσι και σήμερα, ο Αμερικανός πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα απορρίπτει –μέχρι στιγμής- και τις δύο επιλογές που του δίνει ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου: Χτύπημα στο Ιράν ή πυρηνικά όπλα για το κράτος των Αγιατολάχ, σε μερικούς μήνες.
Η κρίση των πυραύλων του ’62 παρά το ότι δεν κατέληξε σε πόλεμο, άλλαξε ριζικά τη διεθνή διπλωματία και σήμανε την έναρξη της αντίστροφης μέτρησης για τη Σοβιετική Ένωση .
Πρώτον κατέδειξε την απόλυτη αδυναμία του ΟΗΕ να λύση ένα διεθνές πρόβλημα χωρίς προηγούμενη συμφωνία των μεγάλων δυνάμεων. Στην παρούσα κρίση με τον Ιράν ο ΟΗΕ παραμένει ανίκανος να δώσει λύση.
Η διπλωματική σύγκρουση των δύο υπερδυνάμεων κατέδειξε επίσης τα όρια της Σοβιετικής ηγεμονίας στον πλανήτη. Η ταπείνωση της Μόσχας, όσο και αν εξωραΐστηκε με τις υποχωρήσεις των ΗΠΑ τελείωσε μια εποχή επιθετικής πολιτικής των Σοβιετικών που ξεκίνησε με τον θάνατο του Στάλιν - τελεσίγραφο στο Βερολίνο, αποσταθεροποίηση στη Μέση Ανατολή και παρέμβαση στον πόλεμο του Σινά, εισβολή στην Πράγα, μποϊκοτάζ της συμφωνίας της Γενεύης για την Ινδοκίνα, στήριξη στο Βόρειο Βιετνάμ και στην κουβανική επανάσταση - και οδήγησε στην οικονομική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τελικά στη διάλυσή της.
Η στιγμή αδυναμίας στην οποία βρέθηκε η Μόσχα έδωσε στην Κίνα την ευκαιρία να απομακρυνθεί από τον πρώην «σύντροφό της» και οι κομουνιστές της Ευρώπης διχάστηκαν σε ορθόδοξους (δηλαδή φιλοσοβιετικούς) και ευρωκομουνιστές που θωρούσαν ότι η κινητήριος δύναμη της Οκτωβριανής επανάστασης είχε πλέον εξαντληθεί. Χαρακτηριστική περίπτωση τα κομουνιστικά κόμματα της Ιταλίας και της Γαλλίας.
Η ήττα των σοβιετικών στην κρίση του ’62 ήταν τόσο μεγάλη σύμφωνα με τον Χέρνι Κίσινγκερ, που δεν επιχείρησαν να απειλήσουν ξανά, ανοιχτά τις ΗΠΑ, εκτός από το 1973 τις τελευταίες ημέρες του αραβοϊσραηλινού πολέμου. Η κορύφωση της έντασης είχε όμως και ρήγματα στο δυτικό στρατόπεδο και κυριότερο αυτό της εξόδου της Γαλλίας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ μετά το οριστικό τέλος του «αποικιακού ονείρου» στην Αλγερία. Κερδισμένος της κρίσης ήταν τελικά ο Φιντέλ Κάστρο αφού στην συμφωνία Μόσχας Ουάσιγκτον οι Αμερικανοί συμφώνησαν εκτός από το να αποσύρουν τους πυραύλους τους από την Τουρκία, να δεσμευτούν ότι δεν θα εισβάλουν στην Κούβα.
Ο Κάστρο ωστόσο κατάλαβε ότι η στήριξη από τη Μόσχα έχει τα όριά της και το γεγονός της απόσυρσης των σοβιετικών πυραύλων προκάλεσε απογοήτευση στην Αβάνα. Το λάθος των Αμερικανών σύμφωνα με τον Άλισον ήταν ότι δεν εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση αυτή για να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με το νησί.
Στην περίπτωση του Ιράν οι Αμερικανοί βρίσκονται σε μία αντίστοιχη θέση όπως το ’62. Ο Αμερικανός πρόεδρος ξέρει ότι οι συνέπειες από ένα χτύπημα στο Ιράν θα είναι σοβαρές για τη σταθερότητα της Μέσης Ανατολής. Ξέρει επίσης ότι αν το Ιράν αποκτήσει πυρηνικά υπάρχει κίνδυνος να εξαπλωθούν και στον αραβικό κόσμο με πρώτη υποψήφια την Σαουδική Αραβία.
«Θα πρέπει λοιπόν να βρει μια τρίτη λύση» σημειώνει ο Άλισον.
Αναλυτές συμφωνούν ότι μετά τις αμερικανικές εκλογές θα υπάρξουν εξελίξεις στο θέμα του Ιράν.
Ο γιος του Νικίτα Χρουστσόφ Σεργκέι, που σήμερα είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο Μπράουν των ΗΠΑ προτείνει πάντως αλλαγή πλεύσης στην αμερικανική πολιτική και έναρξη διαπραγματεύσεων σε υψηλό επίπεδο. «Αν οι ΗΠΑ επιλέξουν τον πόλεμο, θα κερδίσουν, αλλά με τι αντίτιμο», καταλήγει ο Χρουστσόφ.
Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 28-10-2012