Ο διάσημος Αμερικανός συγγραφέας και ακτιβιστής Τζον Πέρκινς, γνωστός περισσότερο για το βιβλίο του «Η εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου», το είχε πει με τον πιο απλό τρόπο: «Όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο καλείται να δώσει λεφτά σε μια χώρα δεν τις τα δίνει στο χέρι. Τα δίνει σε επιχειρήσεις, στις οποίες μετά η χρεωμένη χώρα αναγκάζεται να πουλήσει κρατικές εταιρίες, ορυκτό πλούτο και να αναθέσει έργα υποδομής».
Δηλαδή την υποχρεώνει να κάνει ότι θα μπορούσε να κάνει και μόνη της μόνο που επιπλέον την φορτώνει και με ένα δυσβάστακτο χρέος.
Η προσφυγή στο ΔΝΤ συνοδεύεται πάντα με μια σειρά από μέτρα αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας- όπως έχει δείξει η εμπειρία- αμφιβόλου αποτελεσματικότητας, που ωθούν τις οικονομίες των χωρών βαθύτερα στην ύφεση και γίνονται αιτία κοινωνικών συγκρούσεων.
Η Βολιβία είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση για το πώς το ΔΝΤ επέβαλε το ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας της χώρας. Το 1998, το Ταμείο δάνεισε στη Βολιβία 138 εκατομμύρια δολάρια με το όρο να πουληθούν το δίκτυο ύδρευσης και οι υδάτινοι πόροι της χώρας σε μια αμερικανική, τρεις ευρωπαϊκές και δύο εγχώριες εταιρείες. Οι αγοραστές τις εταιρίας ύδρευσης της περιοχής Κοτσαμπάμπα εκτόξευσαν τις τιμές του νερού κατά 300% προκαλώντας κοινωνική αναταραχή που επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε το 2005 όταν η γαλλική εταιρία Souez (που συμπτωματικά σήμερα θέλει να αγοράσει την ΕΥΑΘ) αγόρασε το δίκτυο υδροδότησης άλλης επαρχίας της Βολιβίας. Η χώρα έχασε τελικά την κρατική της αεροπορική εταιρία, τον οργανισμό σιδηρόδρομων, τα ορυχεία της και την δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού.
Πριν από μία εικοσαετία το ΔΝΤ κλήθηκε να βοηθήσει την Αϊτή. Ο φυσικός πλούτος της χώρας δεν αρκούσε για να ξεχρεώσει τα δάνεια και έτσι το ΔΝΤ απαίτησε την άρση των δασμών για τις εισαγωγές ρυζιού, μέτρο που μέχρι τότε προστάτευε τους παραγωγούς της φτωχής χώρας της Καραϊβικής. Η Αιτή μάλιστα τότε έκανε και εξαγωγές. Οι δασμοί μειώθηκαν από 30% σε 3% και έτσι με μία του κίνηση το ΔΝΤ άνοιξε την αγορά της χώρας στο φθηνό (και επιδοτούμενο) αμερικανικό ρύζι. Οι Αϊτινοί παραγωγοί καταστράφηκαν καθώς δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν το αμερικανικό ρύζι και έτσι σήμερα η χώρα εισάγει το περισσότερο ρύζι που καταναλώνει. Παρόμοιο στραγγαλισμό υφίστανται σήμερα στην Ινδία οι βαμβακοπαραγωγοί που δεν μπορούν να ανταγωνιστούν το φθηνό και επιδοτούμενο αμερικανικό βαμβάκι. Την κατάργηση των δασμών εκεί επέβαλε ένα άλλος «οικονομικός δολοφόνος», ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.
Πίσω στη Λατινική Αμερική, όπου οι επιταγές του ΔΝΤ για ιδιωτικοποιήσεις σε συνδυασμό με τις αυστηρές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές δημιούργησαν εκρηκτικό μείγμα. Στην Αργεντινή - η οποία ακόμη δεν έχει συνέλθει από την κρίση του 2001- το ΔΝΤ στη δεκαετία του '90 επέβαλε περιορισμούς στον προϋπολογισμό, αλλά και την ιδιωτικοποίηση στρατηγικών τομέων της οικονομίας. Έναντι της οικονομικής βοήθειας η χώρα προχώρησε σε πλήρη κατάργηση των κοινωνικών προγραμμάτων και μείωση κατά 20% των μισθών. Στη γειτονική Βραζιλία στη δεκαετία του ‘90 το ΔΝΤ υποτίθεται ότι λειτούργησε προληπτικά για να αποφευχθεί η κρίση. Απαίτησε περικοπή 28 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον προϋπολογισμό γεγονός μεταφραζόταν σε μαζικές απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, κατάργηση κοινωνικών προγραμμάτων και ιδιωτικοποιήσεις. Επιμένοντας στην αυστηρή νομισματική πολιτική, τα επιτόκια δανεισμού αυξήθηκαν σε μία μέρα 32% με αποτέλεσμα χιλιάδες επιχειρήσεις με χρέη να οδηγηθούν σε λουκέτο.
Στην μεγάλη ασιατική κρίση της δεκαετίας του 90, το ΔΝΤ επιχείρησε να λειτουργήσει και πάλι υπέρ των ιδιωτικών εταιριών αυτή τη φορά υπέρ των τραπεζών. Για να βοηθήσει την Ταϊλάνδη, την Ινδονησία και τη Μαλαισία το ΔΝΤ ζήτησε το άνοιγμα των τραπεζικών αγορών που μεταφράζετο σε εξαγορά των ντόπιων τραπεζών από πανίσχυρες ξένες.
Ζητήθηκε από αυτές τις χώρες να αυξήσουν τους φόρους και να περικόψουν τις δαπάνες. Όπου οι απαιτήσεις εκπληρώθηκαν, η ζήτηση υπέστη καθίζηση, με αποτέλεσμα υποτίμηση νομισμάτων, κύμα ανέργων, αύξηση του πληθωρισμού που κατάτρωγε τους μισθούς και που οδήγησε σε κοινωνικές συγκρούσεις. Όποιες χώρες δεν προχώρησαν στα μέτρα που ζητούσε το ΔΝΤ όπως η Μαλαισία έδωσαν την αίσθηση ότι είχε χαθεί ο έλεγχος, με αποτέλεσμα να ανατροφοδοτηθεί ο πανικός της αγοράς.
Στην Ευρώπη το ΔΝΤ βρίσκεται από το 2008. Οι χώρες που έχουν προστρέξει για βοήθεια είναι η Ουγγαρία, η Λετονία, η Ρουμανία και η Ισλανδία και τα μέτρα που έχουν εφαρμοστεί μέχρι τώρα περιλαμβάνουν τις περικοπές μισθών στο δημόσιο, περικοπές παροχών , αυξήσεις στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων και πάγωμα των δαπανών για την υγεία.
Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 11-4-2010