Σε ποιο οικονομικό σύστημα είναι πιο δύσκολο να υπερασπιστείς τα δικαιώματα των εργατών; Στον καπιταλισμό ή στον κομουνισμό;
«Μα φυσικά στον καπιταλισμό»… Μια απάντηση που έχει μεγάλη αξία αν σκεφτεί κανείς ότι προέρχεται από τους ίδιους εργάτες που γκρέμισαν τον κομουνισμό.
Δεκεμβριανό πρωινό στο Γκντανσκ, την πόλη σύμβολο για την Πολωνία της οποίας οι πολίτες έριξαν το σοβιετικό τείχος οχτώ χρόνια πριν από την τελική πτώση του.
Τα μεγάλα γράμματα πάνω από την πύλη ξεχωρίζουν από μακριά.. «Stocznia Gdanska». Τα ναυπηγεία της πόλης, γενέθλιο τόπο της Αλληλεγγύης, του συνδικάτου που σύμφωνα με το ιστορικό του ηγέτη Λεχ Βαλέσα «ξερίζωσε το δόντι της αρκούδας», βρίσκονται στη δύση τους. Το μόνο που παραμένει ίδιο είναι το δάσος από γερανούς και ο αδύναμος πια χτύπος της καρδιάς της Αλληλεγγύης να ακούγεται πίσω από σκραπ και γυμνές λαμαρίνες.
Κάνοντας μια βόλτα στο νησάκι Οστρόβ όπου βρίσκονται μερικές από τις ναυπηγικές κλίνες δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τον μαρασμό του ναυπηγείου και την απογοήτευση στα πρόσωπα των Πολωνών, Ινδών, Κινέζων και άλλων εθνικοτήτων, εργατών.
Η περίπτωση των ναυπηγείων του Γκντανσκ μοιάζει λίγο με αυτή της Ολυμπιακής. Ζημιογόνα επιχείρηση, που στα προηγούμενα χρόνια δέχθηκε κατά παράβαση των κοινοτικών νόμων σημαντικές κρατικές χρηματοδοτήσεις. Τώρα η επίτροπος ανταγωνισμού Νέλι Κρους ζητάει τα χρήματα πίσω, το κλείσιμο μονάδων και την ιδιωτικοποίηση όσων έχουν απομείνει.
Στο Γκντανσκ, εκτός από το ομώνυμο ναυπηγείο υπάρχουν άλλες δύο ναυπηγικές μονάδες οι οποίες στην ουσία ενώνονται σχηματίζοντας μια τεράστια παραθαλάσσια ζώνη που εκτείνεται μέχρι τη γειτονική πόλη Γκντίνια.
Η κυρία Κρους ζητάει το κλείσιμο των ναυπηγείων της Γντίνια ενώ για τις άλλες δύο μονάδες δέχεται μεγάλες πιέσεις να κρατηθούν ανοικτές. Η κατάσταση με το ιδιοκτησιακό καθεστώς και τις κρατικές επιδοτήσεις είναι τόσο μπερδεμένη που ακόμη και η Επίτροπος τα 'χει βρει σκούρα.
Το παλιό ναυπηγείο του Γκντανσκ έχει περάσει από πέρυσι στον έλεγχο της ουκρανικής Donbass η οποία ωστόσο πήρε σχεδόν εκβιαστικά 38 εκατομμύρια ευρώ επιδότηση από την Πολωνική κυβέρνηση για να τρέξει το σχέδιο αναδιάρθρωσης. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν χαθεί 17.000 θέσεις εργασίας λέει στον ΕΤ ο σημερινός πρόεδρος της Αλληλεγγύης Κάρολ Γκουζικίεβιτς. Σήμερα εργάζονται 2.300 άνθρωποι στα ναυπηγεία ενώ συνεργασία υπάρχει με 50 εταιρίες τη στιγμή που πριν 20 χρόνια ο αριθμός τους ήταν τριπλάσιος. Εφόσον το σχέδιο συρρίκνωσης προχωρήσει, οι θέσεις εργασίας θα μειωθούν κι άλλο. Η μόνη λύση είναι να κρατήσουν δύο από τις τρεις μονάδες μας λέει ο Πάβελ, που δουλεύει εκεί πάνω από 20 χρόνια. Αν κρατήσουν μόνο μια μονάδα όπως ήταν το αρχικό σχέδιο το ναυπηγείο θα καταλήξει να κατασκευάζει μόνο κοντέινερς και μικρά ψαράδικα ισχυρίζονται οι εργαζόμενοι.
«Από τη στιγμή που χάσαμε την αγορά της Σοβιετικής Ένωσης η οποία απορροφούσε το 90% της παραγωγής μας είναι φυσικό τα σχέδια να αναθεωρούνται, θα μας πει ο Λεχ Βαλέσα». Για τους εργάτες, του παιχνίδι φαίνεται ότι είναι χαμένο και ότι η Γκντίνια πάει για κλείσιμο. Πριν από μερικές εβδομάδες μάλιστα κυβέρνηση και Αλληλεγγύη συμφώνησαν στο ύψος των αποζημιώσεων για όσους εργαζόμενους προχωρήσουν σε οικιοθελή αποχώρηση.
Τη δύσκολη κατάσταση αναγνωρίζει και ο κ. Γκουζικίεβιτς που έφτασε μάλιστα στο σημείο να ευχαριστήσει δημόσια την κ. Κρους γιατί όπως λέει «νοιάζεται για τα ναυπηγεία περισσότερο απ’ ότι η Πολωνική κυβέρνηση». Παλιά στελέχη της Αλληλεγγύης όπως ο κ Γιέρζι Μπόροβτσακ, σήμερα δημοτικός σύμβουλος του Γκντάνσκ, σηκώνουν τα χέρια ψηλά στη λογική του «τι να κάνουμε; έτσι είναι η αγορά». Για τους εργάτες όμως η απάντηση αυτή δεν αρκεί, κι όπως είπε ο κ. Γκουζικίεβιτς, «παλέψαμε για ένα καπιταλισμό διαφορετικό από αυτόν που ζούμε σήμερα».
Από ναυπηγείο, Mall...
Ένα τμήμα του παλιού ναυπηγείου σύντομα πρόκειται να παραδοθεί στην πόλη του Γκντανσκ. Τον περασμένο Ιούλιο ο δήμος υπέγραψε την παραχώρηση έκτασης 1000 στρεμμάτων στην οποία περιλαμβάνοντα τα παλιά κτίρια της διοίκησης της Αλληλεγγύης και άλλα ιστορικά κτίρια, στην δανέζικων συμφερόντων εταιρία αξιοποίησης ακίνητης περιουσίας BPTO.
Το σχέδιο προβλέπει την επέκταση της πόλης στο σημερινό χώρο των ναυπηγείων που σήμερα ερημώνει. Σύμφωνα με τον κ. Βόιτσεκ Χέλμαν, με φυσικό ντεκόρ τους τεράστιους γερανούς θα χτιστεί μια νέα πόλη με κατοικίες, γραφεία, εμπορικά κέντρα που θα δώσει μόνιμη δουλειά σε 14.000 ανθρώπους. Το σχέδιο προβλέπει την ανάδειξη των ιστορικών κτιρίων και οι νέες κατασκευές θα γίνουν με σεβασμό στη βιομηχανική αρχιτεκτονική της περιοχής.
Οι εργάτες με τους οποίους μίλησε ο ΕΤ βλέπουν θετικά το σχέδιο καθώς όπως λένε η περιοχή καταρρέει. Θα προτιμούσαν όμως τα χρήματα από την πώληση της γης να πάει στα ταμεία του ναυπηγείου.
Ιστορικό
1945 .
Ιδρύονται τα ναυπηγεία με το όνομα «Ναυπηγεία Λένιν», στο ίδιο σημείο που υπήρχαν πριν τα δύο γερμανικά ναυπηγεία Σιχάου και Ντάντσιχερ, τα οποία είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια του β παγκοσμίου πολέμου
1970.
Ξεκινάει η μεγάλη απεργία των εργατών η οποία πήρε μορφή γενικής εξέγερσης. Πάνω από 700 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 3000 συνελήφθησαν. Ο πρωθυπουργός Βλάντισλαβ Γκομούλκα αναγκάζεται να παραιτηθεί.
1980.
Ιδρύεται η Αλληλεγγύη, το πρώτο μη κομουνιστικό συνδικάτο στην Ανατολική Ευρώπη. Ξεκινάει η μεγάλη απεργία των εργατών. Η κυβέρνηση Γιαρουζέλσκι μετά την κήρυξη στρατιωτικού νομού αναγκάζεται να διαπραγματευτεί μαζί τους
Δημοσιεύθηκε στον Ελεύθερο Τύπο 20-12-2008