Ο νόμος για την αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου καθυστερεί να κατατεθεί στη Βουλή ενώ διαρροές κάνουν λόγο για υπαναχώρηση του υπουργείου Δικαιοσύνης από τις αρχικές τους θέσεις όσον αφορά τη συνεπιμέλεια και την εναλλασσόμενη κατοικία των παιδιών. Το θέμα της αναθεώρησης του οικογενειακού δικαίου είναι ένα πάγιο αίτημα γονέων που έχουν χάσει δικαστικά την επιμέλεια των παιδιών τους μετά από διαζύγιο και ζητούν την εναρμόνιση του ελληνικού Δικαίου με αυτό των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπου η συνεπιμέλεια είναι κανόνας.
Ο κ. Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος είναι δικηγόρος, πρόεδρος του συλλόγου «Συνεπιμέλεια», αλλά έχει και μια ιδιαίτερη εμπειρία στις διεθνείς πρακτικές όσον αφορά το Οικογενειακό Δίκαιο καθώς είναι και μέλος του ΔΣ του Διεθνούς Συμβουλίου για την Κοινή Επιμέλεια.
Ο κ. Παπαρρηγόπουλος μίλησε στο CNN Greece για τον υπό διαμόρφωση νόμο και την ανάγκη αναθεώρησης του Οικογενειακού Δικαίου στη χώρα μας.
- Κύριε Παπαρρηγόπουλε, ποια είναι, συνοπτικά, τα επιστημονικά δεδομένα που προκύπτουν από την πρακτική της συνεπιμέλειας και τον ίσο χρόνο του παιδιού με τους δύο γονείς;
Τα παιδιά όλων των ηλικιών, που μεγαλώνουν κατά ίσο χρόνο και με τους δύο γονείς τους σε διαφορετικά σπίτια, μεγαλώνουν σχεδόν το ίδιο καλά με τα παιδιά που ζουν στο ίδιο σπίτι με τους δύο γονείς τους.
Το αντίθετο συμβαίνει με τα παιδιά που ζουν με ένα γονέα. Εμφανίζουν αυτό που λέγαμε παλιότερα για «τα παιδιά του διαζυγίου». Μόνο που τώρα ξέρουμε ότι αυτά είναι τα παιδιά της αποκλειστικής επιμέλειας.
Επισκόπηση ερευνών και βιβλιογραφία παρουσιάζεται σε αρκετά επιστημονικά περιοδικά.
Ήδη, οι επιστημονικές έρευνες έχουν οδηγήσει στη δημιουργία κανόνων δικαίου. Οι πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις, σε διεθνές επίπεδο, έλαβαν χώρα στο όνομα της επιστήμης. Η αιτιολογική έκθεση του ψηφίσματος 2079/2015 του Συμβουλίου της Ευρώπης (κεφ. 2.2) παραθέτει τις επιστημονικές μελέτες που έλαβαν υπόψη οι εκπρόσωποι των 47 κρατών για να συστήσουν στα κράτη τη κοινή ανατροφή παιδιών (συνεπιμέλεια), την εναλλασσόμενη κατοικία, τη φιλική δικαιοσύνη και τη νέα κοινωνική και επιδοματική πολιτική των κρατών.
Ακόμα και όσοι κακόβουλα αμφισβητούν την νομική ισχύ του πιο πάνω ψηφίσματος, δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο για την Οδηγία Ε.Ε. 1158/2019. Αυτή δεσμευτικά για την Ελλάδα προβλέπει τη κοινή επιμέλεια και φροντίδα εξίσου από τους δύο γονείς τους για όλα τα παιδιά.
- Γνωρίζουμε ότι ένα νομοσχέδιο βρίσκεται στο τελικό στάδιο της σύνταξής του πριν την κατάθεση και πριν αρκετό καιρό είχαν διαρρεύσει οι αλλαγές πάνω στο θέμα της συνεπιμέλειας και της εναλλασσόμενης κατοικίας μεταξύ άλλων. Διαρροές όμως μέσω δημοσιευμάτων φέρουν το υπουργείο Δικαιοσύνης να υπαναχωρεί από την αρχική του θέση και μάλιστα με ανακοίνωσή του ο Σύλλογός σας το κατήγγειλε μιλώντας για πιέσεις από «αντιδραστικούς κύκλους». Γιατί κατά τη γνώμη σας συμβαίνει αυτό και ποιοι είναι αυτοί οι κύκλοι;
Για ενάμιση έτος η κυβέρνηση είχε εξαγγείλει διά του κ. υπουργού Δικαιοσύνης τη συνεπιμέλεια. Δηλαδή τη κοινή φροντίδα του παιδιού και από τους δύο γονείς του είτε είναι παντρεμένοι είτε όχι, είτε ζουν μαζί είτε όχι. Το τελευταίο διάστημα συνεντεύξεις και διαρροές μιλάνε για κάτι διαφορετικό: για «γονέα με τον οποίο το τέκνο διαμένει» και για «επικοινωνία» του άλλου γονέα με το τέκνο. Επομένως, περιγράφουν αυτό που γίνεται σήμερα.
Έχουμε διαβάσει άρθρα και έχουμε ακούσει τοποθετήσεις των αρνητών της συνεπιμέλειας. Αυτοί είναι το δικαστικό κατεστημένο το οποίο θέλει να δικαιολογήσει την αποκλίνουσα πρακτική της αποκλειστικής επιμέλειας και να διατηρήσει τη γνώριμη πρακτική του. Επαγγελματικά συμφέροντα που δεν γνωρίζουν να προσφέρουν υπηρεσίες παρά μόνο μέσα στη σύγκρουση που τα ίδια προκαλούν. Ορισμένοι γονείς που επιδιώκουν δικά τους, προσωπικά συμφέροντα και όχι του παιδιού τους.
Από την άλλη, είναι σαφές ότι σύμφωνα με πρόσφατες σφυγμομετρήσεις, 85 % του ελληνικού λαού είναι υπέρ της συνεπιμέλειας ενώ μόλις 15 % είναι ικανοποιημένο από τη δικαιοσύνη. Καλούμε τη κυβέρνηση να ακούσει το λαό.
Υπάρχει μια διχογνωμία αναφορικά με την υποχρεωτικότητα ή μη, της συνεπιμέλειας και προφανώς αναφέρομαι σε οργανώσεις και πρόσωπα που έχουν δημόσια αντιταχθεί. Αυτό είναι ένα θέμα που αφορά τα συγκρουσιακά διαζύγια όπως λέγονται, ή όχι μόνο; Ποια είναι η γνώμη σας όσον αφορά την υποχρεωτικότητα;
Ναι, δεν είναι υποχρεωτική η συνεπιμέλεια παρά μόνο για το δικαστή. Οι γονείς είναι ελεύθεροι να συμφωνήσουν κάτι άλλο. Πρέπει όμως να είναι υποχρεωτική για το δικαστήριο ακριβώς για να εξωθούνται οι γονείς στη συνεννόηση. Αυτή προϋποθέτει ότι κανένας γονέας δεν θα βγει νικητής από μία δίκη. Το αντίθετο από ό,τι συμβαίνει σήμερα. Οι φωνές κατά της δήθεν υποχρεωτικής συνεπιμέλειας στη πραγματικότητα αρνούνται τη συνεπιμέλεια και όχι την υποχρεωτικότητα.
Επίσης οι αρνητές επικαλούνται και τη σύγκρουση των γονέων σαν επιχείρημα εναντίον της. Παραλείπουν όμως να πουν ότι τη σύγκρουση τη προκαλεί η αποκλειστική επιμέλεια, η προσδοκία κάποιου ν’ αναδειχθεί νικητής στο δικαστήριο και να τα πάρει όλα, με κύριο έπαθλο το παιδί.
Όμως η συνεπιμέλεια λειτουργεί και με σύγκρουση και μάλιστα την κατευνάζει. Οι γονείς συντάσσουν ένα σχέδιο ανατροφής παιδιού, ώστε όλα τα ζητήματα να είναι προκαταβολικά αποφασισμένα. Πηγαίνουν και παίρνουν το παιδί στο σχολείο ώστε να μη χρειάζεται να έχουν επαφή και να έχουν τριβές. Επικοινωνούν με emails και με το ημερολόγιο του παιδιού. Μέχρι και εφαρμογές στα κινητά υπάρχουν για το σκοπό αυτό. Ας κοιτάξουμε γύρω μας το τι συμβαίνει.
Η ισόχρονη ανατροφή και η εναλλασσόμενη κατοικία είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται στο εξωτερικό; Πώς λειτουργούν αυτά τα δύο στην συμπεριφορά του παιδιού; Ως νομικός, θα ήθελα να μας πείτε τι έχει δείξει η διεθνής εμπειρία όσον αφορά την εξέλιξη και την κατάληξη συγκρουσιακών διαζυγίων σε ότι αφορά τα παιδιά και τη γονική μέριμνά τους;
Διεθνώς εστιάζουν στη κοινή και εξίσου φροντίδα του παιδιού και από τους δύο γονείς του, είτε είναι παντρεμένοι είτε όχι, είτε ζουν στο ίδιο σπίτι είτε όχι. Αυτό λέγεται κοινή ανατροφή – shared parenting. Στα γαλλικά αυτό αποδίδεται residence alternee.
Τη συναίνεση δύο διαλλακτικών και συνεργάσιμων γονέων την εξασφαλίζουν μηχανισμοί κοινωνικής προστασίας και όχι κάποιο ηθικό καθήκον ή ένα point system. Τέτοιος μηχανισμός είναι τα σχέδια ανατροφής τέκνων – parenting plans.
Με υπουργική απόφαση αναρτάται ερωτηματολόγιο στο διαδίκτυο το οποίο οφείλουν να συμπληρώσουν και οι δύο γονείς.
Σε ποια πόλη θα μένει το παιδί, σε ποιο σχολείο, ποια εξωσχολικά και ξένες γλώσσες, ποιο σπορ, άλλες δραστηριότητες, κοινωνικές εκδηλώσεις, θέματα ηθικής και θρησκείας, κοινωνικής ασφάλισης, παιδίατρος, οδοντίατρος, εμβολιασμοί, πότε θα αποκτήσει κινητό και λογαριασμό στα κοινωνικά δίκτυα, πως θα συνοδεύεται στα πάρτι κα. Και φυσικά οι τακτικές δαπάνες και ο επιμερισμός τους και φυσικά ο χρόνος ανατροφής με κάθε γονέα.
Τις έγγραφες απαντήσεις θα παραδώσει ο ένας στον άλλο, τουλάχιστον κατά τη πρώτη συνάντηση υποχρεωτικής διαμεσολάβησης, και σαν σύμφωνο θα συμπεριληφθούν στο συναινετικό διαζύγιο.
Στατιστικά οι απαντήσεις θα είναι κοινές κατά ποσοστό 70 %. Όπου διαφωνούν οι γονείς και δεν επιτευχθεί λύση με συνεννόηση ή διαμεσολάβηση, ας αποφασίσει ο δικαστής για τα επιμέρους θέματα, αν π.χ. θα κάνει γαλλικά ή γερμανικά, ποδόσφαιρο ή μπάσκετ. Για να σταματήσει να ασχολείται ο δικαστής με επιμέλειες και να διώχνει γονείς από τη ζωή του παιδιού.
Σε δεύτερο χρόνο πρέπει να προβλεφθούν δικαστικές ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, αμειβόμενες από τους ιδιώτες όπως οι συμβολαιογράφοι, με στρογγυλή σφραγίδα, υπό μία γραμματεία του δικαστηρίου, οργανωμένες σε σώμα και στελεχωμένες με επιστήμονες που ήδη έχουν τα αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα, οι οποίοι με ενιαίο πρωτόκολλο ενεργειών, ενιαία διαγνωστικά τεστ και θεραπευτικά πρωτόκολλα θα γίνουν τα αυτιά και τα μάτια του δικαστή. Μία τεράστια έλλειψη της ελληνικής δικαιοσύνης από το 1997.
Πιο εύκολο θα είναι να εισαχθεί υποστηρικτικά για τους γονείς πίνακας «αντικειμενικών αξιών διατροφής τέκνου» ανάλογος των δαπανών διαβίωσης οικογενειών που ήδη χρησιμοποιούν οι τράπεζες και οι γονείς να καλούνται σε συζήτηση για τις τυχόν έκτακτες, ανάγκες του παιδιού τους.
Όλα τα πιο πάνω γίνονται σε όλες, ακόμα και τις γειτονικές μας χώρες.
- Με το παρόν νομικό πλαίσιο υπάρχει θέμα σωστής ή μη εφαρμογής της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού;
Πολλά άρθρα της ΔΣΔΠ του ΟΗΕ προστατεύουν το δικαίωμά του να το ανατρέφουν και οι δύο γονείς του. Είτε είναι παντρεμένοι είτε ζουν μαζί είτε όχι.
Αντίθετα με τη ΔΣΔΠ, η κατά τεκμήριο ανατροφή από τον ένα γονέα και ο αποκλεισμός από το νόμο του πατέρα που αναγνώρισε παιδί εκτός γάμου, είναι από τα άγη της ελληνικής Δικαιοσύνης.
Η Ελλάδα συμμετέχει και μάλιστα πρωταγωνιστικά στη διεθνή σκηνή και έχει κυρώσει σχεδόν όλες στις διεθνείς συνθήκες προστασίας του παιδιού. Πώς γίνεται να βρίσκεται η Ελληνική Δικαιοσύνη σε ηχηρή απόκλιση από τις διεθνείς πρακτικές;
Η δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη αλλά δε μπορεί να είναι αυθαίρετη. Η δημοκρατία κινδυνεύει από την άρνηση της δικαστικής εξουσίας να συμμορφωθεί με τη νομοθετική.
Είστε νομικός, μέλος του ΔΣ του Διεθνούς Συμβουλίου για την Κοινή Επιμέλεια. Πού βρίσκεται η Ελλάδα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό Βορρά όσον αφορά στο νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει θέματα γονικής μέριμνας; Υπάρχει θέμα συμμόρφωσης της χώρας μας με το ευρωπαϊκό Δίκαιο;
Και σε σχέση με το βορρά και με το νότο υστερεί η Ελλάδα. Νομίζω ότι δύο μόνο χώρες στην Ευρώπη έχουν αποκλειστική επιμέλεια, η μία είναι η Μάλτα. Όλες οι χώρες εδώ και 25 χρόνια εφαρμόζουν την κοινή επιμέλεια. Μάλιστα οι περισσότερες τα τελευταία χρόνια εφαρμόζουν τη κοινή επιμέλεια και φροντίδα του παιδιού (συνεπιμέλεια - shared parenting).
Σημειωτέον ότι τη συνεπιμέλεια εφαρμόζουν όχι μόνο οι Ευρωπαϊκές χώρες αλλά ήπειροι. Ενδεικτικά Αυστραλία, Νότιος Αφρική, Μεξικό, Βραζιλία, ΗΠΑ στις περισσότερες πολιτείες. Και ο κατάλογος συνεχώς μεγαλώνει.
Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι για την Ευρώπη. Η ΕΕ με την Οδηγία 1158/2019 προβλέπει την κοινή φροντίδα – caring responsibilities – και για τους δύο γονείς εξίσου. Είτε είναι παντρεμένοι είτε όχι είτε ζουν μαζί είτε όχι. Άδεια τοκετού και γονική άδεια και για τους δύο γονείς, κοινή και ίση φροντίδα του παιδιού στο σπίτι, για το παιδί και για να συμφιλιώσουν οι γυναίκες επαγγελματική και οικογενειακή ζωή.
Αυτή είναι πολιτική των Ευρωπαϊκών Οργανισμών. Η Ελλάδα δεσμεύεται για να την υλοποιήσει. Διερωτάται κανείς όμως πώς μπορούν να έχουν κοινή φροντίδα και οι δύο γονείς αν το παιδί μένει με τον ένα και ο άλλος είναι απλά επισκέπτης.
Κάθε νομοσχέδιο που προβλέπει «γονέα με τον οποίο το παιδί διαμένει» και μιλάει μόνο για κοινή γονική μέριμνα χωρίς να αναφέρεται ταυτόχρονα στη κοινή επιμέλεια και φροντίδα δηλαδή στο αδιάσπαστο των τριών νομικών όρων, απλά είναι αντιδιαμετρικά αντίθετο με την ευρωπαϊκή πολιτική. Αυτό απειλούμαστε ότι θα ψηφιστεί.