Το νομοσχέδιο για την αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου βρίσκεται στο στάδιο της επεξεργασίας και έχει ήδη καθυστερήσει να κατατεθεί στη Βουλή. Θα πρόκειται για τη σημαντικότερη αλλαγή στο Οικογενειακό Δίκαιο τα τελευταία 40 χρόνια και θα ρυθμίσει μια σειρά από ζητήματα που αφορούν στη συνεπιμέλεια των παιδιών διαζευγμένων ζευγαριών.Τα ζητήματα που έχουν ανακύψει μετά και τη διαρροή των άρθρων του σχεδίου νόμου είναι πολλά και έχουν προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις τόσο από ομάδες που είναι αντίθετες με τη συνεπιμέλεια όσο και από ομάδες που θεωρούν ότι το νομοσχέδιο θα έπρεπε να είναι πιο τολμηρό.
Ο κ. Σταμάτης Κουντούρης είναι δικηγόρος με εμπειρία στο Οικογενειακό Δίκαιο, αλλά είναι και διαπιστευμένος διαμεσολαβητής, ιδιότητα που του επιτρέπει να ζει από μέσα τη διαδικασία διαμεσολάβησης και διαπραγματεύσεων σε διαζύγια. Ο κ. Κουντούρης μίλησε στο CNN Greece για τα προβλήματα που ανακύπτουν σε συγκρουσιακά διαζύγια και κάνει μια αξιολόγηση των διατάσεων του σχεδίου νόμου που έχει διαρρεύσει.
- Ποια είναι τα βασικά προβλήματα που ανακύπτουν κατά την εφαρμογή του νόμου μέχρι σήμερα για την επιμέλεια τέκνων σε περίπτωση συγκρουσιακού διαζυγίου;
Ένα είναι το κυριότερο πρόβλημα κατά την εφαρμογή του ισχύοντος νόμου σε περιπτώσεις αντιδικίας ή συγκρουσιακού διαζυγίου, όπως λέγεται συχνότερα στις μέρες μας.
Από το οικείο κεφάλαιο του Αστικού Κώδικα (του νόμου δηλαδή που καθορίζει τα της επιμέλειας των τέκνων μετά το διαζύγιο των γονέων του) ελλείπει ή ακόμα και αποκλείεται αν θέλετε κατά την ισχύουσα διατύπωση του νόμου, η δυνατότητα του Δικαστού να αναθέσει από κοινού την επιμέλεια και στους δύο γονείς.
Σπεύδω να επισημάνω, ότι αυτή, είναι η κρατούσα άποψη των δικαστηρίων με ορισμένες (μάλλον ελάχιστες) εξαιρέσεις, η πλειοψηφία των οποίων, εξαιρέσεων, αφορά αντιδικία στην ανάθεση της επιμέλειας του τέκνου μετά από κάποιο χρονικό σημείο στο οποίο οι γονείς είχαν συμφωνήσει την από κοινού άσκηση της επιμέλειας του τέκνου τους.
Κοντολογίς, κοινή επιμέλεια σε περίπτωση αντιδικίας των γονέων δεν προβλέπεται και σπανίως «δίνεται», παρά μόνον αν σε κάποιο προηγούμενο χρονικό σημείο οι γονείς είχαν συμφωνήσει την κοινή επιμέλεια του τέκνου τους. Ελάχιστες δικαστικές αποφάσεις διαφοροποιούνται από αυτή την αρχή.
Όπως γνωρίζουμε όλοι ωστόσο, στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων και οι δύο γονείς αγαπούν και ενδιαφέρονται για το παιδί τους με αποτέλεσμα να είναι άδικο τόσο για το ανήλικο όσο και για τους γονείς του, ένας εξ αυτών να πρέπει οπωσδήποτε να αποκλεισθεί από την άσκηση της επιμέλειας του τέκνου του γιατί στην ουσία περί αποκλεισμού πρόκειται. Το πρόβλημα λοιπόν που ανακύπτει κατά την εφαρμογή του ισχύοντος νόμου είναι ότι ένας εκ των δυο γονέων «πρέπει» να αποκλεισθεί...
- Ο θεσμός της διαμεσολάβησης από μόνος του δεν αρκεί για τη συμφωνία των δύο γονέων σε κοινή επιμέλεια; Τι δείχνει η εμπειρία σας μέχρι τώρα;
Η προσωπική μου άποψη -σε αντίθεση ίσως με την πλειοψηφία των δικηγόρων συναδέλφων μου- είναι ότι η διαμεσολάβηση βρήκε «πεδίον δόξης λαμπρό» στα ζητήματα επιμέλειας και επικοινωνίας των τέκνων με τους γονείς τους. Και τούτο διότι ενθαρρύνει ή μάλλον δίνει την δυνατότητα στους γονείς να βρουν οι ίδιοι την πλέον συμφέρουσα λύση για το παιδί τους.
Δεν αρκεί όμως η διαμεσολάβηση ξέρετε, διότι με το προαναφερθέν ισχύον νομικό πλαίσιο που οξύνει τις διαφορές και την αντιδικία, αφού βγάζει πάντα έναν «νικητή», πολλοί γονείς επιλέγουν, τελικά, την αντιδικία αποσκοπώντας, αν θέλετε, στην καθ΄ ολοκληρία νίκη τους έναντι του άλλου.
Το γεγονός ότι δεν αρκεί η διαμεσολάβηση νομίζω αποδεικνύεται και από τα μέχρι σήμερα μάλλον χαμηλά ποσοστά επιτυχημένων διαμεσολαβήσεων σε οικογενειακές υποθέσεις αλλά και από την άρνηση των γονέων να προχωρήσουν ακόμα και σε μία τυπική αρχική συζήτηση ενώπιον του διαμεσολαβητή αρκούμενοι να ζητήσουν -επιτόπου- το πιστοποιητικό περάτωσης της Υποχρεωτικής Αρχικής Συνεδρίας δηλαδή αποτυχίας της, γιατί αλλιώς, θα είναι απαράδεκτη η συζήτηση της αγωγής τους.
- Το σχέδιο νόμου που έχει γίνει γνωστό, κατά τη γνώμη σας, δίνει λύσεις στο θέμα της επιμέλειας προς όφελος του παιδιού; Τι λέει η ευρωπαϊκή και διεθνής εμπειρία σε επίπεδο νόμου, για τα θέματα της εναλλασσόμενης κατοικίας και του ίσου χρόνου επικοινωνίας;
Σαφέστατα δίνει λύσεις και ομολογώ ότι είμαι ένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές του.
Αφενός θέτει ως προτεραιότητα το συμφέρον του τέκνου και αφετέρου προσεγγίζει ευρωπαϊκά, εξαιρετικά επιτυχημένα, πρότυπα.
Ο θεσμός της κοινής επιμέλειας στο δίκαιο των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά με τον οποίο ασχολήθηκα προς πενταετίας περίπου, είναι όχι μόνον δεδομένος αλλά και απολύτως εφαρμόσιμος, με εξαιρετική επιτυχία, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις διάζευξης των γονέων ανηλίκων τέκνων.
Η εναλλασσόμενη κατοικία του τέκνου, επίσης, που στην χώρα μας θεωρείται μεγάλο «ταμπού» ως έννοια, είναι για τις χώρες αυτές μάλλον δεδομένη και ίσως θα έπρεπε να εξετασθεί και στην χώρα μας, είτε άμεσα, είτε σε επόμενο στάδιο.
- Συνάδελφοι σας υποστηρίζουν ότι ένας τέτοιος νόμος θα πρέπει να συμπληρωθεί σε πρακτικό επίπεδο από την ενίσχυση συμπληρωματικών δομών και θεσμών (διαμεσολαβητές, παιδοψυχολόγοι, οικογενειακά δικαστήρια κ.ά.). Ποια είναι η γνώμη σας;
Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Βεβαίως είναι χρήσιμα όσα αναφέρετε αλλά από κάπου θα πρέπει να ξεκινήσει η αλλαγή -προς το καλύτερο- της υπάρχουσας, όχι και τόσο κολακευτικής για την χώρα μας κατάστασης.
Θέλω πάντως να επισημάνω ότι είναι πιο επιτακτική η ανάγκη εμπλοκής παιδοψυχολόγων, διαμεσολαβητών, οικογενειακών δικαστηρίων κ.λπ. στην υπάρχουσα κατάσταση όπου οι αντιδικίες είναι σφοδρές, όπου ο «χαμένος» τα χάνει όλα, μαζί και το παιδί του όπως και εκείνο το γονέα του, παρά σε αυτήν που θα δημιουργήσει το υπό συζήτηση νομοσχέδιο το οποίο επιχειρεί να αμβλύνει τις συνέπειες της διάζευξης των γονέων στα παιδιά.
- Τι προβλέπει το σχέδιο νόμου και κυρίως πως θα γίνει η ερμηνεία του στα δικαστήρια, για τα θέματα που αφορούν τη διατροφή;
Υπάρχουν εν μέρει δικαιολογημένοι και εν μέρει αδικαιολόγητοι φόβοι, σχετικά με την τυχόν αναπροσαρμογή της διατροφής σε περίπτωση ανάθεσης της επιμέλειας από κοινού στους γονείς του.
Δικαιολογημένοι, αφενός, διότι εφόσον ο γονέας που μέχρι σήμερα είχε μία «αραιή» επικοινωνία με το τέκνο του, αποκτήσει στο εξής, κοινή επιμέλεια αυτού και ίσως εφαρμοσθεί η εναλλασσόμενη κατοικία, τότε θα δικαιούται βεβαίως να ζητήσει αναπροσαρμογή της μηνιαίως καταβαλλομένης διατροφής.
Αδικαιολόγητοι, αφετέρου, διότι οι έλληνες δικαστές και τούτο είναι προς τιμήν τους βεβαίως, θέτουν πάντα ως προτεραιότητα «να μην λείψει τίποτα» στα τέκνα των διαζευγμένων γονέων και άρα με όποιον γονέα και αν βρίσκονται, ή όσο χρόνο και αν περνούν με τον κάθε γονέα, εκτιμώ ότι η δικαστικώς οριζόμενη διατροφή δεν θα υπολείπεται των αναγκών τους.
- Στο προσχέδιο υπάρχουν προβλέψεις για την μη απόδοση επιμέλειας σε γονείς που εμφανίζουν κακοποιητική ή εκφοβιστική συμπεριφορά απέναντι στον άλλο σύζυγο και πως αυτές αποδεικνύονται στα δικαστήρια;
Πρόκειται, περί ακόμα μίας πρόνοιας, που λαμβάνει το υπό συζήτηση νομοσχέδιο (σύμφωνα με αυτά που έχουν δημοσιευτεί μέχρι στιγμής) για την διασφάλιση του συμφέροντος των ανηλίκων και ως δικλείδα ασφαλείας αξιολογείται κατ΄ εμέ απολύτως θετικά, όπως και εν συνόλω άλλωστε το εν θέματι νομοσχέδιο.
Τα Δικαστήρια, ποινικά και πολιτικά, εφαρμόζουν τους ισχύοντες κανόνες απόδειξης και σε γενικές γραμμές, θεωρώ, ότι επιτυγχάνουν να περιορίσουν δραστικά τα περιστατικά καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων περί ενδοοικογενειακής βίας. Καλώς, οι διατάξεις αυτές επαναλαμβάνονται εμφατικά, στο νομοσχέδιο που συζητείται ώστε να γνωρίζει, κάθε γονέας, ότι τυχόν κακοποιητική ή εκφοβιστική συμπεριφορά σε βάρος του ανηλίκου ή του άλλου γονέα δεν δύναται παρά να έχει και τις ανάλογες αυστηρές συνέπειες σε ποινικό αλλά και αστικό επίπεδο.