Η πανδημία έδωσε κι εξακολουθεί να δίνει ένα ισχυρό μάθημα σε όλο τον κόσμο. Σε αυτούς που ασκούν εξουσία, αλλά και στους τους πολίτες, που κατάλαβαν ότι το μοντέλο της αγοράς -που μόνο αυτή καθοδηγεί την παράγωγη - και της διαρκούς υποβάθμισης αυτού που αποκαλούμε κοινωνικό κράτος, αν δεν έχει έρθει στα όριά του, δοκιμάζεται σκληρά.
Δεν έχει τόσο σημασία προς το παρόν πώς αντιδρούν οι πολίτες πρακτικά σε αυτή τη μεγάλη ανατροπή που έχει συμβεί στη ζωή τους. Μας λείπουν ίσως ακόμη τα συλλογικά κίνητρα. Είναι όμως καλύτερα ενημερωμένοι και μπορούν να αξιολογήσουν, ακόμη και αν κάποιες φορές τους τραβά προς το πίσω ο ιδεολογικός πατριωτισμός τους.
Είναι αλήθεια ότι τα νέα μέσα έχουν λειτουργήσει καταλυτικά για την επανεργοποίηση της συλλογικής μας ευαισθητοποίησης, σε αντίθεση με αυτό που γινόταν και μέχρι πριν από λίγα χρόνια, με την μονόδρομη και διαμεσολαβητική επικοινωνία με τη βοήθεια των παραδοσιακών και κυρίαρχων ΜΜΕ.
Το ερώτημα που θέτει σήμερα πιεστικά ο πολίτης στις εξουσίες είναι αν όταν τελειώσουν όλα αυτά, θα επιστρέψουμε στις ίδιες κοινωνικές πρακτικές ή θα χρειαστούμε ένα νέο μοντέλο που θα προτάσσει την επανασύνδεση των τεχνικών των επιστημών και τις οικονομίας με τις ανθρώπινες αξίες. Ο φόβος της καταστροφής θα αποτελέσει άραγε επαρκές κίνητρο για αυτόν τον σκοπό;
Οι συνεχείς απαγορεύσεις, τα μέτρα, η καταστολή, οι τιμωρητικές λογικές, ο αυταρχισμός και οι προσπάθειες ελέγχου σε όλες τις σφαίρες της ζωής των ανθρώπων, η εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης στο σύστημα εξουσίας, είναι ο πειρασμοί στους οποίους -ελέω πανδημίας- μπαίνουν οι πολιτικές ηγεσίες στον κόσμο, πολύ λιγότερο ίσως σε χώρες όπου οι πολίτες τους έχουν δυσανεξία σε κάθε λογής βοναπαρτισμό.
"Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα απολυταρχικό χάος αλλά τελικά η ιστορία έχει δείξει ότι οι πολίτες προτιμούν ένα δημοκρατικό χάος από το χάος που γεννά ο απολυταρχισμός" όπως έλεγε ο Γάλλος φιλόσοφος Φελίξ Γκουαταρί. Για χρόνια βομβαρδιστήκαμε με τις ιδέες της ελεύθερης αγοράς που υποτίθεται ότι επιλύει τις εντάσεις και τις ανισότητες και αναπαράγει τον καλύτερο δυνατό κόσμο. Ή ότι το ιστορικό γίγνεσθαι καθορίζεται από την πάλη των τάξεων.
Φαίνεται όμως ότι η πρόοδος δεν συνδέεται ούτε με την πάλη των τάξεων (τουλάχιστον όχι μόνο) , ούτε με την οικονομική ανάπτυξη ούτε με την ελεύθερη αγορά. Η φτώχεια στην πλανήτη το 2020 αυξήθηκε ξανά μετά από χρόνια σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα και η μελέτη της OXFAM που δημοσιεύθηκε στις 25 Ιανουαρίου δείχνει ότι οι ανισότητες αυξήθηκαν στον καιρό της πανδημίας όσον αφορά τον πλούτο, τη φυλή και το φύλο. Εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο μπήκαν στης σφαίρα της φτώχειας.
Για τους 1.000 πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο πήρε μόλις 9 μήνες να επιστρέψουν την περιουσία τους στα επίπεδα προ κρίσης, ενώ για τους πιο φτωχούς θα πάρει τουλάχιστον μια δεκαετία. Μόνο η περιουσία των δέκα πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη θα έφτανε για να μην πέσει στη σφαίρα της φτώχειας κανένας άνθρωπος, εξαιτίας της πανδημίας και να πληρωθεί το εμβόλιο για όλους τους ανθρώπους.
Συζητάμε όλοι για τα εμβόλια και για το πότε θα εμβολιαστούμε, αλλά δύο μήνες μετά το εμβολιασμό του πρώτου ανθρώπου κανένα από τα δυτικά εμβόλια δεν έχει φτάσει ακόμη στην Αφρική, η οποία θα πρέπει να περιμένει εβδομάδες ή και μήνες. Το Σεπτέμβριο του 2020 ο Τζεφ Μπέζος θα μπορούσε να πληρώσει 105.000 δολάρια μπόνους τον καθένα από τις 876.000 εργαζόμενους της Amazon και να εξακολουθεί μετά να είναι όσο πλούσιος ήταν και πριν την πανδημία.
Ναι τα χρηματιστήρια επέστρεψαν στα «ύψη τους» και οι εκατομμυριούχοι στα προ κρίσης επίπεδα. Και έχουμε και εμβόλιο και έχουμε και νέο πρόεδρο στις ΗΠΑ.
Ναι αυτό είναι ανάπτυξη, αλλά δεν είναι πρόοδος. Οι προβληματισμοί και οι συζητήσεις για το τι κοινωνία θέλουμε μετά από αυτή την κρίση ήδη έχουν ξεκινήσει και καλό θα ήταν να ενταθούν με πίεση προς τις εξουσίες του πλανήτη.
Η πανδημία ήταν ο πρώτος σοβαρός συναγερμός του αιώνα μας.