Η περιοχή της Τενέας απέχει μερικά μόνο χιλιόμετρα από την Κόρινθο. Για τους κατοίκους της Αττικής είναι ένας από τους πολλούς εν δυνάμει προορισμούς για σύντομες αποδράσεις του Σαββατοκύριακου αλλά για για ημερήσιες εκδρομές.
Όσοι μάλιστα τον Δεκαπενταύγουστο μείνουν στην Αθήνα λόγω δουλειάς μπορούν να κάνουν μια ημερήσια εκδρομή σε αυτή την πλευρά της Κορινθίας συνδυάζοντας θάλασσα στην περιοχή των Λουτρών της Ωραίας Ελένης και των Κεχρεών και θρησκευτικό τουρισμό στην ιστορική και φημισμένη μονή της Παναγίας της Φανερωμένης στο Χιλιομόδι.
Η Τενέα όμως το τελευταίο διάστημα έγινε ευρύτερα γνωστή για την ανακάλυψη της Αρχαίας Τενέας και τον προσδιορισμό της πόλης μετά από μια πολυετή ανασκαφική δουλειά με επικεφαλής την κυρία Έλενα Κόρκα, επίτιμη Γενική Διευθύντρια της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Μετά από ανασκαφές έξι ετών ήρθαν στην επιφάνεια νεκροταφεία από την αρχαϊκή περίοδο μέχρι την ρωμαϊκή, ταφικά μνημεία, τμήμα της πόλης και πάρα πολλά κτερίσματα που μαρτυρούν την σημασία της Τενέας στην αρχαιότητα.
Οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος δεν υπάρχει και μερικά μόνο από τα αποτελέσματα των ανασκαφών είναι ορατά ενώ οι ανασκαφές συνεχίζονται.
Η ιστορία της Τενέας δεν είναι ευρέως γνωστή καθώς μόλις πρόσφατα μετά την ανακοίνωση των ευρημάτων προκλήθηκε παγκόσμιο ενδιαφέρον και ανακινήθηκε το θέμα.
Η Τενέα ήταν μια πόλη που ίδρυσε ο Αγαμέμνονας με αιχμάλωτους που έφερε από την Τροία και συγκεκριμένα από την Τένεδο.
Γι' αυτό και υπάρχει σχέση μεταξύ των δύο ονομασιών. Σύμφωνα με τον Βιργίλιο, η Τενέα και η Ρώμη ιδρύθηκαν από Τρώες που διέφυγαν μετά την καταστροφή της Τροίας. Αυτό δίνει ίσως και μια εξήγηση γιατί οι Ρωμαίοι όταν έφτασαν στην περιοχή ενώ κατέστρεψαν την Κόρινθο δεν άγγιξαν την Τενέα. Προφανώς γιατί θεωρούσαν ότι έχουν κοινή καταγωγή με τους Τενεάτες.
Το μέρος είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Το επισκεφθήκαμε πρόσφατα με το CNN Greece και μας συνόδεψε η κυρία Κόρκα που μας είπε ενδιαφέροντα πράγματα για τα ευρήματα αλλά και για την ιστορία της αρχαίας πόλης.
Τμήμα του ρωμαϊκού νεκροταφείου στην Αρχαία Τενέα
Όπως μας λέει η κυρία Κόρκα:
«Η Τενέα έγινε γνωστή όχι μόνο λόγω του Αγαμέμνονα και των Τρώων αλλά και γιατί στην μυθολογία εκεί ανατράφηκε ο Οιδίποδας. Μύθος είναι, αλλά πίσω από όλα αυτά και σήμερα ακόμη περισσότερο, εμείς οι αρχαιολόγοι πιστοποιούμε μέσα από την σκαπάνη, ότι υπάρχει ο πυρήνας των μύθων και αυτό σημαίνει ότι στο σημείο της Τενέας προϋπήρχε μια πόλη.
Μπορεί να μην ξέρουμε πως λεγόταν γιατί μετά αυτή ονομάστηκε μετά Τενέα και όλα τα προηγούμενα ξεχάστηκαν, αλλά υπάρχει εκεί οπωσδήποτε ο απόηχος του Θηβαϊκού κύκλου. Ο Θηβαϊκός κύκλος είναι φυσικά προγενέστερος του Τρωϊκού.
Αυτό σημαίνει ότι υπήρχε σημαντική ανάπτυξη εκεί στον προγενέστερο κύκλο που από εκεί είναι τα αρχέτυπα των μεγάλων ηρώων. Αυτό δείχνει ότι υπάρχουν και προϊστορικά κατάλοιπα που δεν έχουμε βρει ακόμα γι αυτό πιστεύω ότι η Τενέα έχει να μα δώσει πάρα πολλά πράγματα».
Οι ανασκαφές ξεκίνησαν στην περιοχή το 2013 και επικεντρώθηκαν σε δύο κυρίως χώρους: στην περιοχή όπου εκτείνεται οργανωμένο νεκροταφείο ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων με συνοδά κτίρια και εγκαταστάσεις και σε έναν δεύτερο χώρο, όπου για πρώτη φορά εντοπίστηκαν και ανασκάφηκαν οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας. Τα τελευταία αποτελούν πλέον αποδείξεις για τον εντοπισμό της αρχαίας πόλης, η ύπαρξη της οποίας καταμαρτυρείται μόνον μέσα από ιστορικές πηγές και επιγραμματικές μαρτυρίες παλαιότερων και σύγχρονων μελετητών.
Μεταξύ αυτών που έχουν βρεθεί είναι τάφοι διαφορετικών περιόδων, νομίσματα, επιστήλια, κιονίσκοι, αγγεία, κοσμήματα κτλ.
«O πολιτισμός των κατοίκων της Τενέας είναι διαφορετικός από τον αντίστοιχο της ίδιας περιόδου στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο μας» λέει η κυρία Κόρκα.
«Βρίσκουμε σχήματα που δεν τα έχουμε δει ποτέ ξανά στη βιβλιογραφία. Βρήκαμε αρχικά ένα οργανωμένο νεκροταφείο και μετά βρίσκουμε και ένα ελληνιστικό, διότι στην περιοχή που βρισκόταν η Τενέα περνούσαν συνεχώς εκτός από το εμπόριο και τα στρατεύματα. Ο Αγαμέμνονας εγκατέστησε τους Τρώες σε περιοχή που βρισκόταν πάνω στο δρόμο που ένωνε την Κόρινθο με το Άργος και τις Μυκήνες. Όποιος σήμερα δεν θέλει να πάει στο Άργος από την εθνική οδό πάει από το δρόμο του Χιλιομοδίου. Αυτός ήταν ο δρόμος της αρχαιότητας.
Οι μάχες γίνονταν την εποχή της αχαϊκής συμπολιτείας, με τη εμπλοκή του Πτολεμαίων και των Μακεδόνων και υπήρχαν ζυμώσεις για το ποιος θα επικρατήσει. Βρίσκουμε τάφους ελληνιστικούς με νομίσματα Πτολεμαίων. Αυτό είναι κάτι που επίσης δεν το έχουμε βρει πουθενά αλλού στην Κορινθία.Βρήκαμε όλη τη ζώνη των νεκροταφείων, κλασσικά, ελληνιστικά , ρωμαϊκά και μετά ψάχναμε να βρούμε την πόλη. Βρήκαμε έναν αρχαίο δρόμο, και στη συνέχεια ένα πολύ σημαντικό ρωμαϊκό ταφικό μνημείο. Μια περίοπτη οικογενειακή ταφική κατασκευή που είναι μοναδική στην Κορινθία. Στη συνέχεια μετακινηθήκαμε εκεί που πιστεύαμε ότι είναι η πόλη και πράγματι βρήκαμε ένα κομμάτι του οικιστικού ιστού με πολυτελείς κατασκευές».
Όπως είπαμε οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος δεν υπάρχει και οι ανασκαφές συνεχίζονται σε αγροτεμάχια τα οποία είναι ιδιοκτησίες και παραχωρούνται για τις ανασκαφές από τους ιδιοκτήτες τους.
Τα ευρήματα φυλάσσονται σε ειδικό χώρο προς το παρόν ενώ κάποια όπως η σαρκοφάγος του Χιλιομοδίου βρίσκεται στο μουσείο της Κορίνθου.
Η μονή Φανερωμένης
Συνεχίζοντας το οδοιπορικό μας στην περιοχή δύο ακόμη σημαντικά μνημεία αξίζει να επισκεφθείτε και θα σας εντυπωσιάσουν.
Το ένα είναι η παλαιά Μονή της Παναγίας της Φανερωμένης η αποκαλούμενη και «ο Μυστράς της Κορινθίας», το οποίο ξεκίνησε να κτίζεται τον 12ο αιώνα.
Το καθολικό της παλαιάς Μονής Φανερωμένης, σώζεται σε καλή κατάσταση. Σε μια απόσταση περίπου 8 χιλιομέτρων ανατολικά του Χιλιομοδίου παίρνοντας τον επαρχιακό δρόμο και σε μια κατάφυτη περιοχή θα βρείτε τη παλαιά μονή.
Είναι ένα μνημείο της υστεροβυζαντινής περιόδου, φρουριακής κατασκευής στην έξοδο ενος φαραγγιού προστατευμένο από βουνά.
Σώζονται μόνο τα ερείπια της με τα κελιά των μοναχών τα οποία εκτίνονται σε μια μεγάλη έκταση και σώζεται επίσης το καθολικό του 13ου αιώνα με τις σημαντικές αν και φθαρμένες τοιχογραφίες.
Ο χώρος ειναι ανοικτός και φτάνοντας εκεί έχετε θέα στην Ακροκόρινθο και στον Κορινθιακό κόλπο.
Οι τοιχογραφειές στο καθολικό της παλαιάς μονής, έχουν συντηρηθεί και είναι σε σχετικά καλή κατάσταση.
Στην επανάσταση του 1821 η Μονή είχε σημαντική προσφορά και τόπος συνάντησης οπλαρχηγών όπως οι Κολοκοτρώνης και Νικηταράς. Στον απέναντι λόφο ο οποία είναι ορατός είναι το σημείο στο οποίο βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, η οποία σήμερα φυλάσσεται στην νέα Μόνη την οποία θα επισκεφθείτε στην επιστροφή σας.
Η νέα μονή που βρίσκεται 4 χιλιόμετρα πριν φτάσετε στην παλαιά Μονή, χτίστηκε το 1897. Υπάρχει μάλιστα ένας θρύλος για τη εικόνα της Παναγίας τον οποίο θα σας τον πει και η ηγουμένη της νέας Μονής αν την ρωτήσετε.Έξω από τη μονή υπάρχει μικρός ναός της Αγίας Μαρίνας, που χρονολογείται στον 16ο αιώνα και έχει αγιογραφηθεί από τον σπουδαίο ζωγράφο της εποχής, Δημήτριο Κακκαβά.
Οι κίονες στο καθολικό της παλαιάς μονής, θυμίζουν αρχαιοελληνικό ρυθμό.
Όταν φτιάχτηκε ο ναός της νέας Μονής οι μοναχοί μετέφεραν το τέμπλο και τις εικόνες της παλαιάς Μονής και τις τοποθέτησαν εκεί. Έκαναν εσπερινό, και την άλλη μέρα μπαίνοντας στον Ναό, η εικόνα έλειπε. Πήγαν στο παλαιό μοναστήρι και την βρήκαν εκεί. Την πήραν και την μετέφεραν πάλι στο σημείο που την είχαν πριν, αλλά η εικόνα της Παναγίας την άλλη μέρα είχε πάλι φύγει. Αυτό έγινε τρεις φορές.
Η νέα Μονή Φανερωμένης στο Χιλιομόδι
Τελικά πήγαν αρχιερείς, ιερείς και πλήθος πιστών, έκαναν λιτανεία από την παλαιά στην νέα Μονή και έκτοτε η εικόνα της Παναγίας βρίσκεται στην Νέα Μονή.
Η μονή της Φανερωμένης γιορτάζει στις 15 Αυγούστου σε περίπτωση που βρεθείτε στην περιοχή αλλά αν θέλετε να παρακολουθήσετε το τελετουργικό και τη γιορτή της μεταφοράς της εικόνας της Παναγίας μπορείτε να πάτε μερικές μέρες αργότερα στις 21 Αυγούστου όπου γίνεται η λιτάνευση της εικόνας από τη νέα στην παλαιά Μονή.
Οι τοιχογραφίες στο παρεκκλήσιο της Αγίας Μαρίνας είναι του διάσημου αγιογράφου του 16ου αιώνα, Δημήτριου Κακκαβά
Ευχαριστούμε για την φιλοξενία και την ξενάγηση, την αντιπεριφέρεια Κορίνθου, τον πολιτιστικό και περιβαλλοντολογικό σύλλογο Χιλιομοδίου, το ξενοδοχείο Ephira, το Hotel club Casino Λουτρακίου και το εστιατόριο number one