Πως η Κύπρος από τα μνημόνια κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να έχει σήμερα τις καλύτερες επιδόσεις στην ευρωζώνη με ανάπτυξη 4%. Γιατί είναι η Κύπρος επενδυτικός προορισμός και «κλέβει» επενδυτές και επιχειρήσεις από την Ελλάδα. Πως κατάφερε και έβγαλε από πάνω της το «λεκέ του πλυντηρίου μαύρου χρήματος;» Σε αυτά και άλλα πολλά απαντά ο Μιχάλης Μιχαήλ, πρόεδρος του Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Επενδύσεων (CIPA) μιλώντας στο CNNGreece. H συζήτηση με τον κ Μιχαήλ δίνει μια συνολική εικόνα για την κυπριακή οικονομία στη μετάβασή της από την κρίση στην ανάκαμψη.
Αρχικά θα ήθελα να μου δώσετε μια τάξη μεγέθους για το δίπτυχο άμεσες – έμμεσες επενδύσεις στην Κύπρο και σε ποιο ύψος έχουν φτάσει οι επενδύσεις το 2018.
Στη διετία 2016-2017 και λίγο από το 2015 είχαμε φτάσει τα 9,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Για το 2018 δεν μπορώ να σας πω απόλυτο νούμερο αλλά θα πρέπει να έχουμε υπερβεί περίπου τα 3 δις ευρώ.
Ένα μεγάλο μέρος προέρχεται από τους τρεις κύριους τομείς της οικονομίας που είναι ο τουρισμός. Όπως ξέρετε έχουμε και φέτος ένα ρεκόρ με 4 εκατομμύρια τουρίστες, δηλαδή είναι πέντε φορές ο πληθυσμός της Κύπρου.
Ο άλλος είναι η ναυτιλία όπου πάμε εξαιρετικά καλά και είμαστε δεύτεροι στην Ευρώπη. Δεν είμαστε πρώτοι λόγω Τουρκίας γιατί τα υπό κυπριακή σημαία πλοία δεν μπορούν να αράξουν σε τουρκικά λιμάνια.
Στη ναυτιλία είμαστε δέκατοι σε ολόκληρο τον κόσμο. Το τρίτο είναι ο τομέας των ακινήτων. Και εκεί έχουμε μία τεράστια αύξηση φέτος. Και οι τρεις αυτοί τομείς οδηγούν την οικονομία στο να έχουμε τη δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση του ΑΕΠ στην Ευρώπη, 4% και πιθανότατα την μεγαλύτερη στην ευρωζώνη.
Έχουμε μειώσει την ανεργία από το 17% σε λιγότερο από 7% και ελπίζουμε μέχρι το 2020 να κατέβουμε σε ρυθμούς πλήρους απασχόλησης που είναι γύρω στο 5%. Έχουμε ένα μεγάλο πλεονέκτημα με τα πλεονάσματα τα οποία έχουμε στο ισοζύγιο πληρωμών, τα οποία μας επιτρέπουν να κάνουμε πάρα πολλά άλλα πράγματα τα οποία δεν είχαμε την ευκαιρία προηγουμένως.
Όπως αντιλαμβάνεστε η οικονομία μιας χώρας είναι μία μεγέθυνση της οικονομίας ενός νοικοκυριού. Εάν παίρνεις 1.000 ευρώ και θέλεις 1.200 να περάσεις τότε ή θα πρέπει να δανειστείς ή να κηρύξεις πτώχευση.
Εμείς κάναμε και τα δύο πριν το 2013 όμως αυτή τη στιγμή όπως εξήγησα είμαστε σε μία πάρα πολύ καλή κατάσταση. Όμως δεν μένουμε εκεί. Εχουμε πάρα πολλά πράγματα να κάνουμε, οι ξένες επενδύσεις είναι ο τομέας ο οποίος δημιουργεί πολλαπλάσια οφέλη για την οικονομία.
Ένας επενδυτής όταν έρχεται δεν είναι μόνο το χρήμα που βάζει για την επένδυση του αλλά είναι και τα υπόλοιπα οφέλη που προσφέρει σε όλη την οικονομία.
Θα χρησιμοποιήσει ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρίες, εστιατόρια, τραπεζικούς λογαριασμούς, είναι ένα όφελος επί επτά. Δηλαδή εμείς υπολογίζουμε ότι κάθε ευρώ που επενδύεται στην Κύπρο έχει επταπλάσια αξία για την κυπριακή οικονομία και είναι εδώ νομίζω που βασίζεται η τόσο γρήγορη έξοδος μας από το μνημόνιο και η μεγάλη αύξηση 4% του ΑΕΠ. Υπολογίζουμε τα επόμενα τρία χρόνια να κινηθούμε στα ίδια επίπεδα, τουλάχιστον πάνω από 3%.
Μεγάλη σημασία φυσικά έχουν οι επενδύσεις που έγιναν σε μεγάλα έργα όπως είναι το καζίνο το οποίο θα φέρει ένα όφελος σχεδόν 4% αύξησης του ΑΕΠ στα επόμενα 5-6 χρόνια. Είναι η μεγαλύτερη ιδιωτική επένδυση που έχει γίνει στην Κύπρο και να φανταστείτε ότι τώρα θα χτίσουν περίπου 1.000 δωμάτια μόνο για τους υπαλλήλους του καζίνο.
Μιλάμε για 3.000 θέσεις εργασίας με ένα επίσης πολλαπλάσιο αντίκτυπο πάνω στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας και πιστεύω ότι θα βοηθήσει πάρα πολύ και το τουριστικό κομμάτι.
Θα έχουμε μία αύξηση του τουριστικού ρεύματος για αυτόν τον λόγο πέραν των 150 χιλιάδων επισκεπτών, το οποίο ξέρουμε πολύ καλά ότι θα είναι και από την περιοχή του Κόλπου και από την Κεντρική Ευρώπη αλλά και από την Αμερική.
Έχουμε επίσης τις μαρίνες, έχουμε επενδύσει πάρα πολύ στην εκπαίδευση, έχουμε τρία δημόσια πανεπιστήμια, 5 ιδιωτικά και τα ιδιωτικά είναι σχεδόν εξολοκλήρου από ξένα κεφάλαια. Ένας ακόμη τομέας που προωθούμε τώρα και ετοιμαζόμαστε να το ξεκινήσουμε είναι το filming, η οπτικοακουστική βιομηχανία.
Έχουμε κάνει μια μεγάλη προσπάθεια τους τελευταίους μήνες για να προωθήσουμε αυτό το κομμάτι.
Έχει εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον. Φέραμε 100 παραγωγούς από όλο τον κόσμο πριν δυόμιση μήνες στην Κύπρο και έχουμε εταιρία από το Λος Άντζελες που θα ξεκινήσει ταινία του χρόνου γύρω στα 40 εκατομμύρια δολάρια. Τέλος τα επενδυτικά ταμεία μας, έχουν φτάσει σχεδόν 6 δις ευρώ διαχείριση κεφαλαίων από την Κύπρο.
Η χώρα σας έχει γίνει προορισμός για πολλές ξένες επιχειρήσεις λόγο του φορολογικού της καθεστώτος. Πολλές επιχειρήσεις έρχονται και από την Ελλάδα και ανοίγουν έδρα στην Κύπρο ώστε να γλιτώσουν φόρους στην Ελλάδα. Πόσο καλά ελέγχονται αυτές οι εταιρίες. Έχουμε δημοσιογραφικές πληροφορίες που μας λένε ότι ιδιώτες ή μεγαλοστελέχη που έχουν υψηλό μισθό στην Ελλάδα ανοίγουν μια εταιρία στην Κύπρο και πληρώνονται το μισθό τους εδώ; Είναι δίκαιο αυτό για την Ελλάδα;
Είμαστε γνώστες αλλά δεν δουλεύουν έτσι ακριβώς τα πράγματα.
Αν έρθει κάποιος σήμερα σε εμένα για να εγγράψει μια εταιρία στην Κύπρο, τον προειδοποιώ ότι για να το κάνει, πρέπει να έχει ουσία. Δεν μπορεί κάποιος να ανοίξει εταιρία με ένα δύο χιλιάρικα, γιατί δεν του φτάνουν να τη συντηρεί. Στην Κύπρο εγγράφονται εταιρίες από την Ελλάδα για να διευκολύνονται στις διεθνείς τους δραστηριότητες. Αυτά που λένε, γίνονταν στο παρελθόν. Αν είναι να έρθει κάποιος από την Ελλάδα για να γλιτώνει δέκα χιλιάρικα το χρόνο θα τρώει τα έξι για να συντηρεί την εταιρία του.
Η Κύπρος θα βολέψει έναν επιχειρηματία όχι για να κλέψει το κράτος αλλά για να αυξήσει την δική του παραγωγικότητα, τα δικά του κέρδη και να πληρώσει το αντίτιμο που χρειάζεται με το να χρησιμοποιήσει την Κύπρο λόγω των πολλών φορολογικών συμφωνιών που έχει.
Έχουμε πάνω από 60 συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας με πάρα πολλά κράτη, τις οποίες η Ελλάδα δεν τις έχει και είναι απολύτως νόμιμο για μία ελληνική εταιρία αν θα έχει εξαγωγές να το κάνει μέσω Κύπρου.
Αυτό είναι απόλυτα νόμιμο και θα παίρνει τα χρήματα και τα κέρδη της στην Ελλάδα να φορολογηθεί.
Η Κύπρος ήταν πάντοτε χώρα με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές. Όχι γιατί θέλαμε να κλέβουμε, αλλά διότι είναι μία χώρα η οποία δεν έχει εισοδήματα από βαριά βιομηχανία και από άλλες πηγές εισοδημάτων.
Οι μικρές, ειδικά νησιωτικές χώρες, έχουν τον τομέα των υπηρεσιών και ο τομέας των υπηρεσιών δεν θα βελτιωθεί με το να έχεις υψηλούς φορολογικούς συντελεστές. Αλλά και η φιλοσοφία των εκάστοτε κυβερνήσεων στην Κύπρο δεν ήταν φορομπηχτική, Ήταν να αφήσεις τον ελεύθερο επαγγελματία, τον πολίτη, να ξαναεπενδύσει τα χρήματά του. Μόνο τότε αποκτάς αξία. Όταν εσένα σου παίρνω το 50% του εισοδήματος σου τι σου αφήνω για να λειτουργήσεις; Τίποτα.
Θα πρέπει το κράτος να βρει άλλους τρόπους να προωθήσει την επενδυτική δραστηριότητα χωρίς να βάζει τέτοιου είδους φορολογίες. Εντάξει τώρα στην Ελλάδα υπήρχαν και ειδικές συνθήκες διότι έχει τόσα χρόνια κάτω από μνημόνια και ακόμα είναι μία δύσκολη κατάσταση. Η φορολογία είναι ο εύκολος τρόπος να πάρεις χρήματα αλλά είναι ο χειρότερος τρόπος για την ανάπτυξη της χώρας;
Τί περιμένετε να γίνει στο θέμα των επενδύσεων και της μεταφοράς έδρας μετά το Brexit;
Εμείς έχουμε κάνει πάρα πολύ προσπάθεια. Έχει αρκετούς μήνες που βομβαρδίζουμε το Λονδίνο με διάφορες ενέργειες, κάνουμε συνέδρια και κατ’ ιδίαν συναντήσεις και έχουμε επενδύσει αρκετά σε αυτόν τον τομέα γιατί πιστεύουμε ότι ένας αγγλικός οργανισμός είτε είναι αγγλικών είτε ξένων συμφερόντων στην Αγγλία, θα χρειαστεί μία ευρωπαϊκή χώρα για να μπορεί να εξυπηρετεί τους Ευρωπαίους πολίτες.
Παραδείγματος χάρη είχαμε λίγο καιρό έναν ειδικό, στεοχευμένο συνέδριο για τις ασφαλιστικές εταιρίες. Όσες αγγλικές ασφαλιστικές εταιρίες κάνουν αντασφάλειες σε οργανισμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να μπορούν μετά το Brexit να λειτουργήσουν θα πρέπει να είναι πιστοποιημένες σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Από τους 35 που είχαμε στο συνέδριό μας οι 10 είναι ήδη εδώ.
Η αντασφαλιστική αγορά σε Ευρωπαίους πολίτες στην Αγγλία είναι πέραν του ενός δις ευρώ. Είναι μια τεράστια αγορά. Έχουμε κάνει μεγάλη προσπάθεια όσον αφορά τα επενδυτικά ταμεία, τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες οι οποίες θα χρειαστούν μια ρυθμισμένη αγορά και πιστεύουμε ότι η Κύπρος προσφέρει όλα όσα χρειάζονται παρά το θέμα της απόστασης.
Ο επιχειρηματίας όταν θα κάνει μετεγκατάσταση της επιχείρησής του δεν θα δει μόνο την απόσταση για να πηγαινοέρχεται στη χώρα του, αλλά πιθανότατα να δει αν θα κάνει βάση για να μένει το μισό χρόνο του εδώ.
Εξάλλου στην Αγγλία ζουν πάνω από 350.000 Κύπριοι και στην Κύπρο πέραν των 75.000 Βρετανών. Έχουμε κυρίαρχες βάσεις στην Κύπρο να μην το ξεχνούμε αυτό και είμαστε μέλη της κοινοπολιτείας. Υπάρχουν τόσες πολλές διασυνδέσεις που μας κάνουν έναν ελκυστικό προορισμό για όσες εταιρίες, οργανισμούς, πρόσωπα θα ήθελαν μετά τον Brexit να δημιουργήσουν επενδυτική δραστηριότητα ή έστω επιχειρηματική δραστηριότητα. Υπάρχει ένα αντικειμενικό πρόβλημα το οποίο ονομάζεται αβεβαιότητα.
Δεν ξέρει κανένας τι είδους Brexit θα έχουμε. Αυτή η αβεβαιότητα δημιουργεί πρόβλημα στις βρετανικές επιχειρήσεις.
Δεν είναι εύκολο στις 29 Μαρτίου να πρέπει να είσαι έτοιμος να λειτουργήσεις από χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να μην ξέρεις αν πρέπει να πας Ιρλανδία, να πας στην Κύπρο ή όπου αλλού.
Εμείς επενδύσαμε πάρα πολλά σε αυτόν τον τομέα, σε πάρα πολύ πληροφόρηση και είχαμε ένα εξαιρετικό event πρόσφατα στο Bloomberg, στο Λονδίνο, στο οποίο παρευρέθηκε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, το οποίο μας έδωσε την ευκαιρία να εξηγήσουμε σε 120 Διευθύνοντες Συμβούλους εταιριών ποια είναι τα πλεονεκτήματα της Κύπρου. Όταν πήγαμε εκεί πήραμε μαζί μας όλους τους θεσμούς της Κύπρου. Τους τέσσερις μεγάλους ελεγκτικούς οίκους, την επιτροπή κεφαλαιαγοράς, το Σύνδεσμο Λογιστών, το Δικηγορικό Σύλλογο την κεντρική τράπεζα και το Χρηματιστήριο Κύπρου. Προγραμματίζουμε ακόμη μερικά τέτοια roadshow και έχουμε μεγάλη αισιοδοξία. Επίσης έχουμε κάνει ένα άνοιγμα στις ΗΠΑ, μιας τεράστιας αγοράς που δεν την είχαμε αναπτύξει λόγω του λεκέ που μας έμεινε ότι ήμασταν υπό ρωσική επιρροή κτλ.
Μετά έχουμε ενεργοποιήσει πάρα πολύ την οικονομική διπλωματία
Κάναμε λάθη και εμείς, αρκετά λάθη, τα οποία πληρώσαμε.
Πείτε μου μερικά λάθη που κάνατε,
Ένα μεγάλο λάθος ήταν να νομίζουμε ότι όλα τα χρήματα του κόσμου θα έπρεπε να τα φέρουμε στην Κύπρο.
Είχαν γεμίσει οι τράπεζες με χρήμα σε περιόδους τα οποία δεν ήξεραν τι να τα κάνουν και να δάνειζαν.
Μάλιστα για να φέρουμε όλες αυτές τις καταθέσεις στην Κύπρο έπρεπε να πληρώσουμε υψηλό επιτόκιο, χρεώναμε ψηλό επιτόκιο στο δανεισμό, ήταν πολύ εύκολο να δώσεις δάνεια, γέμισε η Κύπρος από εξοχικά και 5 αυτοκίνητα ο καθένας τα οποία όταν μας τα έκοψαν κανένας δεν μπορούσε να τα πληρώσει.
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια προήλθαν δυστυχώς από αυτήν η ξέφρενη πορεία που είχε πάρει ο τραπεζικός τομέας τότε.
Ένα μεγάλο λάθος το οποίο έπρεπε να το είχαμε ρυθμίσει καλύτερα ήταν ότι έπρεπε να είχαμε βάλει διαφορετικούς στόχους στις Τράπεζες.
Δεν είχαμε καταλάβει όταν μπήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι αυτή θα ήταν μία ελεγχόμενη αγορά, ότι πλέον δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε ότι θέλουμε και όταν αυτό πλέον είχε γίνει κατανοητό από όλους, έπρεπε να μπει ένα τέρμα.
Ένα μεγάλο λάθος που είχαμε κάνει ήταν ότι δεν επιδιώξαμε τις σωστές συνεργασίες, όπως έπρεπε να είχαμε κάνει σε Ευρωπαϊκό και άλλο επίπεδο, όπως έχουμε σήμερα.
Όταν δεν μπορείς να κάνεις πόλεμο, θα πρέπει να πολεμήσεις με ίδια μέσα. Εμείς έχουμε έναν εξαιρετικό εργατικό δυναμικό πιθανόν να είμαστε από τις λίγες χώρες του κόσμου κατά αναλογία πληθυσμού σε πτυχιούχους πανεπιστημίων. Είναι πέραν του 80%- 85% όταν η Αγγλία έχει 30% αναλφαβητισμό.
Αυτό το δυναμικό θα έπρεπε να το χρησιμοποιήσουμε καλύτερα. Δεν το χρησιμοποιήσαμε. Θα έπρεπε να είχαμε πολιτικές, όχι για να δημιουργήσουμε μία κοινωνική πολιτική όπου ο καθένας θα παίρνει ότι θέλει, όπου θέλει, όπως θέλει, αλλά βασισμένη στους διαθέσιμους πόρους.
Βλέπαμε με κάποιον ιδεοληπτικό τρόπο πως να εξυπηρετήσουμε τον κοινωνικό σύνολο, χωρίς να του δίνουμε όραμα.
Μου λένε σήμερα: «Δεν βλέπεις ότι πάλι υπάρχει μία φούσκα είτε στα ακίνητα είτε οπουδήποτε αλλού;»
Δεν υπάρχει σήμερα τέτοιο ενδεχόμενο γιατί απλούστατα οι επενδύσεις που γίνονται είναι όλες από ίδια κεφάλαια και όχι από δανεισμό. Οπότε όταν εσύ βάζεις λεφτά για να κάνεις μια επιχείρηση, θα προστατεύσεις την επιχείρησή σου.
Μιλήσατε προηγουμένως για έναν «λεκέ». Η Κύπρος είχε της ρετσινιά του πλυντηρίου μαύρου χρήματος, τί έχετε κάνει γι αυτό;
Ο λεκές επειδή προσπαθήσαμε πάρα πολύ και φάνηκε ότι δεν βρίσκαμε το κατάλληλο φάρμακο να φύγει λέω, απαντώντας στο ερώτημά σας λέω το εξής: «αλλάζουμε κοστούμι».
Σήμερα μας έραψαν νέο κοστούμι στην Κύπρο. Μας το έραψαν λίγο στενό βέβαια. Το ρυθμιστικό πλαίσιο που υπάρχει σήμερα είναι τόσο αυστηρό που δεν μπορείς να κάνεις τίποτα χωρίς να το δηλώσεις και όταν λέω να το δηλώσεις, εννοώ σαν κράτος.
Μας έμεινε αυτή η ρετσινιά για τα κακά που εξήγησα προηγουμένως. Φτάσαμε να έχουμε μέχρι 40% ρωσικά λεφτά στις καταθέσεις. Σήμερα είναι λιγότερο από 6%.
Κλείσαμε 50.000 τραπεζικούς λογαριασμούς. Έχεις έναν τραπεζικό λογαριασμό; Πες μου πού τα βρήκες και αν δεν μπορείς να δώσεις εξήγηση πάρε τα λεφτά σου και φύγε.
Έχει αλλάξει εντελώς πλέον ο τρόπος με τον οποίον εργαζόμαστε. Έχουμε προσπαθήσει να αναδιοργανώσουμε το τραπεζικό τομέα. Έχουν κλείσει δύο από τις μεγαλύτερες τράπεζες. Η Λαϊκή και πρόσφατα ο Συνεργατισμός.
Πέραν του 80% των δανείων που είχε ο Συνεργατισμός ήταν στεγαστικά δάνεια. Είναι σπίτια του κόσμου για αυτό και η κυβέρνηση δημιούργησε το σύστημα ΕΣΤΙΑ, το οποίο δεν είναι και το καλύτερο, αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου για να βοηθηθεί ο κόσμος. Το σύστημα ΕΣΤΙΑ είναι για όλα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια για τα οποία έχουν μπει κάποια κριτήρια ώστε σε αυτούς που πληρούν αυτά τα κριτήρια το κράτος θα πληρώνει το ένα τρίτο της δόσης, το ένα τρίτο θα διαγραφεί και το ένα τρίτο θα το πληρώνει ο δανειολήπτης.
Οπότε σιγά-σιγά διορθώνονται αυτά τα πράγματα.
Ξέρετε ότι έχουμε κλείσει 150.000 εταιρίες; Ήταν εγγεγραμμένες, δεν είχαν δραστηριότητα, δεν υπέβαλαν τις ετήσιες εκθέσεις τους και τις κλείσαμε.
Και από αυτό το κλείσιμο έχουν έρθει πάρα πολλές αγωγές από τις τράπεζες για τις εταιρίες που πιθανώς είχαν πάνω τους εγγεγραμμένα ακίνητα. Υπήρχαν πάρα πολλές στρεβλώσεις. Αυτά είδαν και οι εταιρίες αξιολόγησης και μας αναβάθμισαν.
Ξέρετε ότι πήραμε 27 συνεχόμενες αναβαθμίσεις με αποτέλεσμα να είμαστε τώρα στην επενδυτική βαθμίδα;
Βγήκαμε πριν μερικούς μήνες για δανεισμό 1,5 δις ευρώ με το χαμηλότερο επιτόκιο όλων των εποχών 2,4%. Όταν ξοφλάς έτσι παλιά δάνεια για τα οποία πλήρωνες 5% ή 6%, καταλαβαίνεις τα πλεονάσματα από που έρχονται πλέον.
Ξοφλήσαμε το ρωσικό δάνειο που ήταν 4,5 δισ. Όλα αυτά τα πράγματα τα βλέπουν και οι ξένοι Οίκοι και οι ξένες χώρες.