Η επόμενη μάχη στο να εξαλειφθεί η πείνα από τον πλανήτη θα δοθεί στο πεδίο της σπατάλης φαγητού στα διάφορα στάδια της αλυσίδας από την παραγωγή στην κατανάλωση. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, περίπου του ένα τρίτο των τροφίμων που παράγουμε, αξίας ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων, καταλήγει σε κάποια χωματερή. Και για να μιλήσουμε με όρους θρεπτικής αξίας, μία στις τέσσερις θερμίδες που παράγονται προς κατανάλωση, δεν καταναλώνονται.
Σε ένα κόσμο που η οικονομική κρίση επιμένε -αλλού περισσότερο κι αλλού λιγότερο - και η πείνα εξακολουθεί να βασανίζει εκατομμύρια ανθρώπους, αυτά τα στατιστικά είναι σοκαριστικά. Μόνο το φαγητό που πετάμε στα σκουπίδια στις αναπτυγμένες χώρες ισοδυναμεί με όλη την παραγωγή τροφίμων της υποσαχάριας Αφρικής, ενώ τα τρόφιμα που καταλήγουν στα σκουπίδια, αναλογικά, αντιστοιχούν στο 50% της παγκόσμιας παραγωγής δημητριακών.
Εκτός από το προφανές, δηλαδή την τεράστια οικονομική ζημιά, έχουμε και μια ακόμη μεγάλη οικονομική και περιβαλλοντική ζημιά που μετράτε σε χαμένες εργατοώρες, απώλεια πρώτων υλών, φυσικών πόρων, νερού, και κλιματικού αποτυπώματος.
Πέρα από την συνείδηση του καθενός μας, για να ελαχιστοποιηθεί η σπατάλη τροφίμων, χρειάζονται μια σειρά από μέτρα που ξεκινούν από τη συγκομιδή και συνεχίζουν με την μεταφορά και την αποθήκευση. Στην πρόσφατη Παγκόσμια Κυβερνητική Διάσκεψη στο Ντουμπάι, το σήμερα και το αύριο των τροφίμων ήταν ένα από τα βασικά θέματα συζήτησης στα πάνελ με πιο προβεβλημένο καλεσμένο τον κ. Ζοζέ Γκρατιάνο Ντα Σίλβα, γενικό διευθυντή της Διεθνούς Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).
O κ. Ντα Σίλβα μίλησε αποκλειστικά στο CNN Greece, για τη σπατάλη τροφίμων, την πιθανότητα να ζήσουμε μια νέα επισιτιστική κρίση, την εξάλειψη της πείνας στον κόσμο και το μέλλον των μεταλλαγμένων.
Κύριε Ντα Σίλβα είστε επικεφαλής του πιο σημαντικού οργανισμού στον κόσμο όσων αφορά τα τρόφιμα και την επάρκειά τους. Πριν δέκα χρόνια περίπου είχαμε μια σοβαρή επισιτιστική κρίση. Πιστεύετε ότι είναι πιθανό να ζήσουμε μία νέα παρόμοια κρίση στο άμεσο μέλλον;
Αυτό που βλέπουμε σήμερα, είναι ότι έχουμε αρκετό πλεόνασμα για να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις όπως αυτές της περιόδου 2008-2010 όταν υπήρξε μεγάλη αύξηση των τιμών και κάθε χώρα έσπευδε να αγοράσει όσα περισσότερα τρόφιμα μπορούσε.
Αυτό είχε προκαλέσει μια τεχνητή κρίση. Σήμερα δεν έχουμε πρόβλημα με την παραγωγή, εκτός και αν υπάρξουν σοβαρές μεταβολές λόγω της κλιματικής αλλαγής, όπως είχαμε τα τελευταία δύο χρόνια στην Αφρική για παράδειγμα με το φαινόμενο Ελ Νίνιο, το οποίο προκάλεσε τοπικές κρίσης. Αλλά προς το παρόν δεν βλέπω την πιθανότητα μιας παγκόσμιας κρίσης.
Πόσο πολύ απέχουμε από το να εξαλείψουμε την πείνα στον κόσμο;
Τα πάμε καλά. Μερικές περιοχές του πλανήτη όπως η Λατινική Αμερική για παράδειγμα, είναι στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας και πιστεύουμε ότι θα έχουμε εξαλείψει την πείνα σε αυτή την περιοχή μέχρι το 2025. Άλλες περιοχές βρίσκονται πιο πίσω, ειδικότερα η Αφρική, αλλά πιστεύουμε επίσης ότι θα έχουμε εξαλείψει και εκεί την πείνα μέχρι το 2030.
Η παρατήρηση ωστόσο που θα ήθελα να κάνω είναι η εξής: Καταφέραμε να μειώσουμε τον αριθμό των ανθρώπων που υποφέρουν από πείνα, αλλά από την άλλη βλέπουμε να αυξάνουν πολύ γρήγορα τα ποσοστά της παχυσαρκίας. Θα έλεγα μάλιστα ότι σήμερα αυτό έχει πάρει χαρακτηριστικά επιδημίας σε όλο τον κόσμο. Όχι μόνο στις πλούσιες χώρες αλλά και στις φτωχές.
Δηλαδή, τρώμε περισσότερο, αλλά δεν τρώμε καλύτερης ποιότητας τροφή. Θα πρέπει να κινηθούμε προς μια πιο ποιοτική προσέγγιση όσων αφορά τα τρόφιμα σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αλλάξουν οι συνήθειες των καταναλωτών, που δεν είναι καθόλου εύκολο.
Θα πρέπει να τρώμε περισσότερα λαχανικά και φρούτα και λιγότερα λίπη, έλαια, ζάχαρη κτλ
Αυτό που λέτε έχει να κάνει με τις συνήθειες μας και την καταναλωτική συμπεριφορά μας και ερχόμενος σε αυτό, θα ήθελα να σας ρωτήσω τι μέτρα και ποιες πρωτοβουλίες παίρνετε για να αντιμετωπίσετε την σπατάλη των τροφίμων.
Αυτή είναι μια σοβαρή ερώτηση, και ένα μεγάλο πρόβλημα. Γιατί σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας στην Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας, το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγουμε καταλήγει στα σκουπίδια. Σε κάποιες συγκεκριμένες κατηγορίες τροφίμων, το ποσοστό είναι ακόμη υψηλότερο. Αν πάρουμε για παράδειγμα τα φρούτα, πετάμε στα σκουπίδια το 40% με 50% όσων παράγουμε. Στα ψάρια για παράδειγμα, σε κάποιες περιοχές, πετιέται το 60% των αλιευμάτων.
Το πρώτο που πρέπει να γίνει σε αυτό το πεδίο είναι να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα. Μπορούμε να κάνουμε πολλά σε προσωπικό επίπεδο ο καθένας μας, αλλά το πιο σημαντικό είναι να αλλάξουμε τον τρόπο που δουλεύει ολόκληρη η αλυσίδα των τροφίμων από την παραγωγή στην κατανάλωση. Δεν είναι μόνο η σπατάλη στο τραπέζι μας.
Χάνουμε μεγάλες ποσότητες κατά την συγκομιδή, στη μεταφορά, την πλημμελή αποθήκευση. Είναι πολλά διαφορετικά προβλήματα στην αλυσίδα που μόλις αναφέραμε που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε ταυτόχρονα. Το να μειώσουμε τη σπατάλη δεν είναι μόνο θέμα προσωπικό. Μπορούμε να κάνουμε πολλά, αλλά πρέπει να κάνει πολλά ο ιδιωτικός τομέας, η κοινωνία των πολιτών και κυρίως οι κυβερνήσεις.
Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ηγηθούν αυτής της διαδικασίας. Οι περισσότερες περιπτώσεις σπατάλης τροφίμων που διαπιστώνουμε, οφείλονται στην κακή διακυβέρνηση και στην έλλειψη πολιτικών. Όπως η αποθήκευση για παράδειγμα. Αν αυξήσουμε τις αποθηκευτικές δυνατότητές μας στην Αφρική για παράδειγμα, μπορούμε να σώσουμε το μισό καλαμπόκι από αυτό που καταλήγει στα σκουπίδια σήμερα.
Θα ήθελα να έρθω στο θέμα των Γενετικά Τροποποιημένων Τροφίμων. Υπάρχει αρκετός σκεπτικισμός και γνωρίζετε ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει πολύ αυστηρή πολιτική. Ποια είναι η θέση σας ως FAO για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα; Βλέπετε κάποια αλλαγή στο μέλλον στην στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Σήμερα η άδεια για γενετικά τροποποιημένα είναι εθνική απόφαση. Κάθε χώρα μπορεί να αποφασίζει για λογαριασμό της που σημαίνει ότι είναι πιο κοντά στην κοινή γνώμη των πολιτών της και τις πιέσεις που αυτή ασκεί. Υπάρχει μια καθαρή τάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά της χρήσης γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, σε αντίθεση με ότι βλέπουμε να συμβαίνει στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Οι περισσότερες χώρες τις Λατινικής Αμερικής επίσης είναι υπέρ.
Αυτό που λέμε εμείς στη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας είναι ότι δεν χρειαζόμαστε τα μεταλλαγμένα για να αντιμετωπίσουμε την πείνα στον πλανήτη. Μπορούμε να το πετύχουμε με τις τεχνολογίες που διαθέτουμε ήδη. Αν εφαρμόσουμε την τεχνολογία της πράσινης επανάστασης που είναι ήδη διαθέσιμη, μπορούμε να εξαλείψουμε την πείνα. Αν μειώσουμε την σπατάλη τροφίμων επίσης. Το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγουμε και καταλήγει στα σκουπίδια είναι υπεραρκετό για να ταΐσουμε όλο τον κόσμο στον πλανήτη.
Δεν υπάρχει λοιπόν πρόβλημα με τα γενετικά τροποποιημένα αλλά μπορεί να είναι σημαντικά για το μέλλον. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ειδικότερα η ανάγκη προσαρμογής, ποικιλιών σε νέες συνθήκες, μπορεί να δημιουργήσουν την ανάγκη των γενετικά τροποποιημένων στο μέλλον. Όχι για τώρα αλλά ας κρατήσουμε αυτή την επιστημονική γνώση για το μέλλον σε περίπτωση που την χρειαστούμε.