Το καράβι μπαίνει αργά στο λιμάνι της Μυτιλήνης και μέχρι να δέσει, οι πρώτες εικόνες του νησιού από ψηλά σε προϊδεάζουν για το τί θα δεις στη συνέχεια. Αντίσκηνα και άνθρωποι που κοιμούνται τυλιγμένοι σε υπνόσακκους και κουβέρτες, έχουν γίνει ένα κάτω από τα υπόστεγα και στις άκρες του προαυλίου χώρου, περιμένοντας το επόμενο καράβι με προορισμό τον Πειραιά.

Αφού με κατατοπίζουν για το που βρίσκονται τα Κέντρα υποδοχής (οι ντόπιοι δεν θέλουν να τα αποκαλείς στρατόπεδα αν και περισσότερο με στρατόπεδα μοιάζουν) ξεκινάω για τη Μόρια, μερικά χιλιόμετρα έξω από τη Μυτιλήνη.

Στη Μόρια βρίσκεται το Κέντρο υποδοχής όλων των προσφύγων και μεταναστών πλην των Σύρων, για τους οποίους υπάρχει άλλο κέντρο υποδοχής μερικά χιλιόμετρα μακριά.

Πρώτη απορία: Μα καλά πως τους ξεχωρίζουν από την αρχή χωρίς να έχουν κάνει καταγραφή. Και ας πούμε ότι αυτοί που προέρχονται από μη αραβικές χώρες ξεχωρίζουν εύκολα, αρκεί κάποιος διερμηνέας να τους πιάσει την κουβέντα. Με τους υπόλοιπους τί γίνεται;


Ανεβαίνω προς το σημείο καταγραφής. Μια τεράστια ουρά ανθρώπων με άντρες γυναίκες παιδιά, ηλικιωμένους περιμένει κάτω από τον ήλιο τη σειρά της με τον εκνευρισμό να χτυπάει κόκκινο και τους αστυνομικούς και τους ακτιβιστές να προσπαθούν με φωνές και χειρονομίες να διατηρήσουν την τάξη.

Ένας ταλαίπωρος λιμενικός που φυλάει την πύλη πριν από τα κοντέινερ με τους καταγραφείς μου λέει:

-Μη το βλέπεις έτσι. Σήμερα είναι ήρεμα. Που να ήσουν πριν μερικές μέρες. Αν κρατήσει για λίγο ακόμη ο καλός καιρός θα ξαναγεμίσουμε.

Τον κοίταξα με δυσπιστία. Πως είναι δυνατό να βλέπει αυτό το χάλι και να λέει ότι "σήμερα είναι ήρεμα"; Εκ των υστέρων κατάλαβα ότι τελικά είχε δίκιο.

Το Κέντρο της Μόριας βρίσκεται σε χώρο παλιού στρατοπέδου και είναι εντελώς ακατάλληλο για να διαχειριστεί τόσο μεγάλο αριθμό προσφύγων . Οι σκηνές και τα κοντέινερ δεν αρκούν για τη διανυκτέρευση του κόσμου που συχνά ξεπερνούν τα χίλια άτομα, οι τουαλέτες δεν επαρκούν, τα σκουπίδια σχηματίζουν βουνά και επιπλέον έχει ελάχιστες σκιές. Δεν μπορώ να φανταστώ τι γινόταν το καλοκαίρι με τον καύσωνα όταν έπρεπε να στηθεί κάποιος με τις ώρες στην ουρά για να πάρει το "χαρτί" για να ταξιδέψει.


Στη Μόρια υπάρχει και ένας ειδικός κλειστός χώρος, που είναι για τα ασυνόδευτα ανήλικα άτομα. Τις ημέρες που ήμουν εγώ στη Μυτιλήνη υπήρχαν 18 άτομα.

Το άλλο Κέντρο υποδοχής, γνωστό ως Καρά Τεπέ, βρίσκεται σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τη Μόρια και υποτίθεται ότι είναι μόνο για Σύρους.

Εκεί η κατάσταση είναι εμφανώς καλύτερη αλλά όχι ιδανική. Αν δοκιμάσεις να περάσεις έξω από τις χημικές τουαλέτες καλύτερα να κλείσεις τη μύτη σου, ενώ όταν υπάρχουν πολλές αφίξεις κάποιος μπορεί να περιμένει και τρεις μέρες μέχρι να πάρει το χαρτί.

Η καταγραφή και γενικότερα ο έλεγχος είναι το μεγάλο αγκάθι και δεν χρειάζεται να ψάξεις και πολύ για να το καταλάβεις. Είναι εμφανές ότι το σύστημα στη Μυτιλήνη δουλεύει στα όρια του, με αποκλειστικό σκοπό να διώξει όσο το δυνατό γρηγορότερα τον κόσμο από το νησί προς τον Πειραιά και από εκεί προς τα σύνορα.

Ας το πάρουμε από την αρχή. Όταν ο κόσμος φτάνει στις βόρειες παραλίες του νησιού στις παραλίες υπάρχουν μερικοί ακτιβιστές από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και σπάνια μπορεί να δει κανείς και δυο τρεις αστυνομικούς.

Όταν φτάνουν αυτοί οι άνθρωποι, θα πρέπει στη συνέχεια να περπατήσουν δύο έως τρία χιλιόμετρα μέχρι το σημείο που θα τους παραλάβουν τα πούλμαν τα οποία και θα τους πάνε στο πρώτο σημείο συγκέντρωσης.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή κανένας έλεγχος. Έχει μπει όποιος θέλει και μπορεί να έχει μαζί του οτιδήποτε. Από ναρκωτικά μέχρι όπλα.

Στο σταθμό συγκέντρωσης του Μολύβου μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν στήσει έναν πρόχειρο καταυλισμό δίπλα από τον κεντρικό δρόμο σε υπαίθριο παρκινγκ και επιχειρούν να χωρίσουν τους πρόσφυγες σε Σύρους και μη Σύρους ώστε να τους στείλουν στα αντίστοιχα Κέντρα προσωρινής φιλοξενίας.

Με τόσο κόσμο όμως είναι προφανές ότι δεν μπορεί να γίνει σωστή δουλειά. Όταν φτάνουν οι πρόσφυγες στα Κέντρα φιλοξενίας μπορούν να δηλώσουν ότι είναι από οπουδήποτε θέλουν .Γενικώς οι περισσότεροι θέλουν να δηλώσουν Σύροι επειδή ξέρουν ότι γι αυτούς είναι ευκολότερες οι διαδικασίες για έκδοση άδειας παραμονής.

Όταν φτάνει η ώρα της καταγραφής, αστυνομικοί παίρνουν τα στοιχεία των προσφύγων και με τη βοήθεια μεταφραστών επαληθεύουν την υπηκοότητά τους. Αρμόδιοι ωστόσο για να κάνουν αυτή τη δουλειά είναι οι άνθρωποι της Frontex, που όμως μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές ο αριθμός τους δεν επαρκούσε. Η Frontex έχει συντάξει ερωτηματολόγια τα οποία χρησιμοποιούνται για να επαληθεύσουν αν ο πρόσφυγας είναι όντως από εκεί που λέει, ωστόσο ούτε αυτό το σύστημα είναι 100% αποτελεσματικό. Τις νυχτερινές ώρες -γιατί η καταμέτρηση γίνεται όλο το 24ωρο- δεν γινόταν πάντα η επαλήθευση.

Επίσημα η αστυνομία, την οποία ρωτήσαμε μας είπε ότι η εξακρίβωση γίνεται σωστά με ευθύνη της Frontex.

Όμως για παράδειγμα το Καρά Τεπέ που είναι Κέντρο μόνο για Σύρους βρήκα και Ιρακινούς και μάλιστα πολλούς.

Πολλοί Σύροι μου αποκάλυψαν ότι το να δηλώνεις Σύρος και να είσαι από οπουδήποτε αλλού έχει γίνει συνήθης πρακτική.

Με άλλα λόγια είναι αδύνατο να ελέγξεις όλους αυτούς τους ανθρώπους που περιμένουν στις ουρές για το πολυπόθητο χαρτί.

Μέχρις αυτού το σημείου, δεν έχει γίνει ακόμη κανένας έλεγχος για το τι κουβαλούν μαζί τους αυτοί οι άνθρωποι, ούτε φυσικά έχουν εξεταστεί από γιατρούς.

Στα ιατρεία των Γιατρών χωρίς Σύνορα και των Γιατρών του Κόσμου πάνε μόνο όσοι έχουν κάποια πρόβλημα υγείας, συνήθως κάποιο κρύωμα.

Όπως έμαθα από τους Γιατρούς του Κόσμου, καθημερινά εξετάζονται περίπου 300 με 400 άτομα.
Άρα λοιπόν μέχρι στιγμή έχουμε: Κανένας ουσιαστικός έλεγχος κατά την άφιξη και κανένας ιατρικός έλεγχος. Αρκεί να φύγουν όσο το δυνατό γρηγορότερα.

Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν ήδη δημοσιευθεί, τα κοινότητα κονδύλια για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ρεύματος προς την Ελλάδα είναι περίπου 30 εκ. ευρώ, ενώ πριν από μερικές μέρες νέο πακέτο για την Ελλάδα υποσχέθηκε η επίτροπος για την περιφερειακή πολιτική, Κορίνα Κρέτσου.

Ένα σημείο που θα πρέπει να τονιστεί είναι η δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Στην Μυτιλήνη βρίσκονται τουλάχιστον 15 ΜΚΟ για να βοηθήσουν, αλλά και πάρα πολλοί εθελοντές που ήρθαν μόνοι τους και είτε έχουν σχηματίσει αυτόνομες ομάδες που βοηθούν όπου μπορούν, είτε εντάσσονται σε κάποια ΜΚΟ αν υπάρχει ανάγκη.

Βέβαια, όταν βρίσκεσαι σε συνθήκες όπως αυτές που επικρατούν στη Μυτιλήνη και είσαι ΜΚΟ, υποτίθεται ότι είσαι σε εγρήγορση όλο το 24ωρο.

Ως αυτόπτης μάρτυρας μπορώ να επιβεβαιώσω ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΚΟ δεν ξεφεύγει από τη λογική του 8ωρου. Βγάζουμε δηλαδή την υποχρέωση και μετά είμαστε ελεύθεροι να πάμε βόλτα ή να κάνουμε διακοπές.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα
Κατά τη διάρκεια τη νύχτας συνεχίζουν να έρχονται βάρκες φορτωμένες με μετανάστες στην παραλία της Συκακαμινέας. Σπάνια υπάρχει μια ΜΚΟ για να τους υποδεχθεί και να τους βοηθήσει. Είναι πιθανότερο να βρεις εθελοντές αλληλέγγυους να κάνουν βάρδιες περιμένοντας βάρκες, παρά μια ξένη ΜΚΟ που ήρθε από το εξωτερικό.

Επίσης σε πολλές περιπτώσεις δημοσιογράφοι γίναμε μάρτυρες περιστατικών όπου κάποιοι εθελοντές συμπεριφερόντουσαν σαν να έχουν εξουσία αστυνομίας υποδεικνύοντας που μπορείς να φωτογραφίζεις ζητώντας σου σχετική άδεια την οποία –και εδώ είναι το αστείο- θα πρέπει να την έχεις πάρει από συγκεκριμένη εθελοντική οργάνωση.

Για να είμαστε βέβαια δίκαιοι θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι η πίεση και η κούραση σε αυτούς τους ανθρώπους είναι τεράστια και ο εκνευρισμός σε πολλές περιπτώσεις δικαιολογείται. Ειδικά μάλιστα κάποιες μέρες που το νησί έχει χιλιάδες πρόσφυγες.

Όπως μου είπε ο Σταύρος Μυρογιάννης, υπεύθυνος λειτουργίας του Καρά Τεπέ, υπήρξαν κάποιες μέρες που το νησί είχε 10.000 πρόσφυγες.


Ένα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι παρά τον τόσο μεγάλο αριθμό προσφύγων δεν έχουμε στη Μυτιλήνη κρούσματα παραβατικότητας από πρόσφυγες. Αντίθετα έχουμε παραβατικότητα από κάποιους ντόπιους που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. Όπως με ενημέρωσε η αστυνομία, έχουν γίνει και συλλήψεις για παράνομη μετακίνηση προσφύγων έναντι χρημάτων. Η μετακίνηση προσφύγων έναντι χρημάτων απαγορεύεται και αν θέλεις να μεταφέρεις κάποιον, κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά καθώς υπάρχει μεγάλη ανάγκη για μεταφορά, ηλικιωμένων, παιδιών ή ανήμπορων, θα πρέπει θεωρητικά να ενημερώσεις την αστυνομία. Κάτι που βέβαια εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να γίνεται συνέχεια.

Κατά γενική ομολογία οι Μυτιληνιοί έχουν κρατήσει θετική στάση απέναντι στο πρόβλημα, με κάποιες εξαιρέσεις βέβαια και κάποιες γκρίνιες όπως για παράδειγμα από το δήμαρχο Συκαμινέας. Καταλαβαίνουν πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση κάνουν υπομονή, δείχνουν κατανόηση και όσοι μπορούν βοηθούν.

Βέβαια υπάρχει και μια άλλη εξήγηση γι αυτό, αν αφήσουμε κατά μέρος το ηθικό σκέλος. Είναι ότι ο πρόσφυγες αφήνουν πολλά λεφτά στο νησί.

Καφετέριες, ταβέρνες, ξενοδοχεία, είναι μόνιμα γεμάτα, τα ταξί δουλεύουν όλη μέρα, τα ταξιδιωτικά πρακτορεία όλη την ημέρα. Με λίγα λόγια, η Μυτιλήνη ζει μια παρατεταμένη τουριστική περίοδο που θα κρατήσει για πολύ. Γνώστες τις κατάστασης αλλά και η αστυνομία μου είπαν ότι μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου και για όσο καιρό ακόμη θα έχουμε καλό καιρό, θα καταφθάνουν στο νησί τουλάχιστον 2.000 άτομα την ημέρα. ¨Όχι ότι θα σταματήσουν να έρχονται μέσα στο χειμώνα. Απλά θα είναι λιγότεροι.

Αν μάλιστα αληθεύουν οι εκτιμήσεις ότι στην Τουρκία περιμένουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι για να περάσουν στην Ευρώπη, τότε θα πρέπει να περιμένει κανείς ότι η Μυτιλήνη θα είναι διαμετακομιστικό κέντρο προσφύγων για χρόνια ακόμη.