Χθες το βράδυ δέχθηκα μια κλήση στο κινητό μου και συγκεκριμένα μέσω της εφαρμογής WhatsApp. Ήταν ο Ουαλίντ, ένα Σύρος πρόσφυγας που γνώρισα πριν λίγες μέρες στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ στη Μυτιλήνη. Με πήρε να μου πει, ότι έφτασε στη Γερμανία και ότι αν εξαιρέσεις ένα κρύωμα, είναι καλά και ευτυχισμένος.-Έχω wifi εδώ που είμαι και παίρνω τηλέφωνα όλους τους συγγενείς και φίλους για να τους πω ότι επιτέλους το ταξίδι τελείωσε.
Χάρηκα που άκουσα τον Ουαλίντ και σκέφτηκα για μια ακόμη φορά, πόσο εύκολη έχει γίνει η επικοινωνία με τις νέες τεχνολογίες.
Για τους πρόσφυγες που έρχονται κατά χιλιάδες στην Ελλάδα και συνεχίζουν το ταξίδι προς την βόρεια Ευρώπη, το smartphone είναι το πολυτιμότερο αντικείμενο που κουβαλούν πάνω τους.
Είναι το εργαλείο που τους κρατά σε επαφή με την οικογένειά τους, που τους δίνει πρόσβαση σε πληροφορίες, που θα εκπέμψει SOS σε περίπτωση ανάγκης, αλλά και που θα κρατήσει τις αναμνήσεις του ταξιδιού.
Στην παραλία της Συκαμινέας, ο Αχμέτ με την παρέα του μόλις έχουν βγει από τη "βάρκα του θανάτου", όπως όλοι οι προσφυγές αποκαλούν τα φουσκωτά που τους φέρνουν στην Ελλάδα. Το πρώτο πράγμα που κάνει ο Αχμέτ είναι να πάρει τηλέφωνο στην οικογένειά του, να την ενημερώσει ότι έφτασε και ότι είναι καλά στην υγεία του. Το αμέσως επόμενο, να τραβήξει μια selfie με φόντο τη θάλασσα και τις βάρκες και μετά να τραβήξει άλλη μια φωτογραφία μαζί μου, ως ανάμνηση από το ταξίδι.
Αpplications για κάθε χρήση
Το Facebook είναι η εφαρμογή που χρησιμοποιούν περισσότερο για να επικοινωνήσουν και να πάρουν πληροφορίες για το ταξίδι τους, κυρίως από άλλους πρόσφυγες που έφτασαν στην Ευρώπη και αναρτούν την εμπειρία τους.
Το Instagram γίνεται το άλμπουμ του ταξιδιού και το Google Maps η εφαρμογή που χρησιμοποιούν για να προσανατολιστούν και να ξέρουν που βρίσκονται γεωγραφικά ανά πάσα στιγμή. Το Viber και το WhatsApp και κάποιες φορές το Skype, για να πάρουν τηλέφωνο και να στείλουν μηνύματα.
-Χρησιμοποιούμε το Google Maps για να ξέρουμε σε ποιό νησί φτάσαμε και να υπολογίζουμε τις διαδρομές που έχουμε ακόμη να κάνουμε, μου λέει ο Αχμέτ. Όταν μπαίνεις στη βάρκα νύχτα όπως εμείς, αυτό που σε καθοδηγεί κυρίως είναι τα φώτα. Βλέπουμε το απέναντι και πάμε κατευθείαν επάνω του, δεν βασιζόμαστε εκατό τοις εκατό στον χάρτη. Την ημέρα είναι ευκολότερο.
Ο Λαουέντ, ένας 18χρονος Σύρος, μου είπε ότι το Google Maps του φάνηκε πολύ χρήσιμο όταν πέρασε από την Συρία στην Τουρκία. Αφού στην πρώτη του απόπειρα να περάσει τα σύνορα συνελήφθη από το στρατό, τη δεύτερη φορά περπάτησε σε μονοπάτια μέσα από τα βουνά για να φτάσει στο σημείο συνάντησης με τους λαθρεμπόρους.
Στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ ο 20χρονος Καρίμ μου λέει ότι πριν μπουν στη βάρκα οι λαθρέμποροι τους λένε ότι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στη θάλασσα δεν πρέπει να ανοίξουν τα κινητά τους επειδή φοβούνται μήπως κάποιος καλέσει το λιμενικό.
-Και τι έγινε δηλαδή αν κάποιος καλέσει το λιμενικό; Αφού όλοι ξέρουν τι γίνεται στο στενό Τουρκίας Μυτιλήνης, ρωτάω σχεδόν αφελώς τoν Καρίμ, ο οποίος με τη βοήθεια της μετάφρασης του Μαχμούτ μου έδωσε μια πληροφορία που δεν ήξερα.
-Αυτούς που μας βάζουν στις βάρκες δεν τους ενδιαφέρει για ανθρωπιστικούς λόγους αν θα πεθάνεις ή αν θα σε πιάσει το λιμενικό. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι τα χρήματα. Το κύκλωμα δουλεύει ως εξής: Υπάρχουν άτυπα γραφεία που αναλαμβάνουν να σε πάρουν από τα σημεία συγκέντρωσης και να σε βάλουν στη βάρκα. Δεν είναι αυτοί οι εγκέφαλοι του κυκλώματος. Είναι απλά ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας του. Η αμοιβή είναι γύρω στα 50 δολάρια το κεφάλι, αλλά πρόσεξε τη λεπτομέρεια. Θα πάρουν τα λεφτά μόνο όταν φτάσουμε στην Ελλάδα. Γι αυτό λοιπόν τους ενδιαφέρει να φτάσουμε σώοι και αβλαβείς.
-Και πως γίνεται η συνεννόηση;
-Σε κάποιον από το γκρουπ έχουν δώσει έναν κωδικό αριθμό που αντιστοιχεί στο γκρουπ και ένα τηλέφωνο από αυτό το άτυπο γραφείο . Όταν λοιπόν φτάσεις στην Ελλάδα, παίρνεις τηλέφωνο στον αριθμό που σου έχουν δώσει και λες τον κωδικό αριθμό και ότι έφτασες. Αυτός που θα πάρει τον κωδικό αριθμό πηγαίνει με τη σειρά του στο ανώτερο στάδιο του κυκλώματος, τον δίνει, και πληρώνεται.
Ωστόσο πολλοί παρακούν την εντολή και ανοίγουν τα κινητά για να συμβουλευτούν το GPS, αλλά κυρίως για να είναι έτοιμοι σε περίπτωση ανάγκης να στείλουν ένα SOS προς τις ελληνικές λιμενικές αρχές.
Όλοι γνωρίζουν το νούμερο 112 για έκτακτες ανάγκες αλλά έχουν επίσης και νούμερα κινητών από λιμενικό και αστυνομία. Κάποιοι έχουν έτοιμα μηνύματα SOS με αρκετούς παραλήπτες στα οποία είναι έτοιμοι να ενσωματώσουν το χάρτη με το σημείο που βρίσκονται εκείνη τη στιγμή.
Κάθε χώρα και μια κάρτα sim
Όταν φτάσουν στη στεριά αρχίζουν τις selfies και τα βίντεο με σκοπό να τα αναρτήσουν στο Facebook και στοInstagram ή απλά για να έχουν αναμνήσεις από το ταξίδι.
Οι περισσότεροι πρόσφυγες κρατούν επικοινωνία με τους συγγενείς τους καθ' όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, αλλάζοντας κάρτες sim. Επειδή οι περισσότεροι πριν έρθουν στην Ελλάδα έχουν περάσει αρκετό χρονικό διάστημα στην Τουρκία, έχουν τουρκική κάρτα sim. Στη Μυτιλήνη πιάνεις δίκτυο της Turkcell σχεδόν σε όλο το ανατολικό μέρος του νησιού, οπότε υπάρχει δυνατότητα και για χρήση Ιντερνετ, για όσους έχουν φροντίσει να έχουν αυτή την υπηρεσία. Όταν ταξιδεύουν στην υπόλοιπη Ευρώπη, χρησιμοποιούν την τουρκική sim ως διεθνή και ζητούν από φίλους και συγγενείς που είναι στην Τουρκία να τους βάλουν μονάδες στην κάρτα. Το πρόβλημα ωστόσο είναι το Ιντερνετ, μέσω του οποίου δουλεύουν όλες οι εφαρμογές στο κινητό, οι οποίες δεν κοστίζουν τίποτα.
Το να χρησιμοποιήσεις όμως δεδομένα της τουρκικής κάρτας sim στην Ελλάδα, ή ελληνικής κάρτας sim στη Σερβία, σου εξαντλεί της μονάδες σε χρόνο ρεκόρ. Η λύση είναι η αλλαγή καρτών σε κάθε χώρα που κάνουν στάση.
- Αυτός είναι και ο λόγος που πουλάμε κάρτες "με το κιλό" μου λένε ο Γιάννης και Νίκος που πουλούν κάρτες sim γνωστής εταιρίας για χρήση δεδομένων, έξω από τον καταυλισμό της Μόριας. Και στους δύο καταυλισμούς θα δει κανείς πολλούς πωλητές ελληνικών εταιριών κινητής τηλεφωνίας να πουλούν κάρτες και να βοηθούν τους πρόσφυγες να κάνουν τις απαραίτητες ρυθμίσεις στη τηλέφωνά τους.
Η συνεχής χρήση των κινητών απαιτεί όμως και χιλιάδες ώρες φόρτισης. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι πολλοί πρόσφυγες μαζί με το κινητό τους έχουν και ένα powerbank, κοινώς μια έξτρα επαναφορτιζόμενη μπαταρία που μπορεί να δώσει στο κινητό πολλές ώρες ζωής όταν δεν υπάρχει πηγή ρεύματος. Οι καντίνες μέσα και έξω από τους καταυλισμούς των προσφύγων έχουν βγάλει μπαλαντέζες με πολύπριζα, στα οποία υπάρχουν μέρα νύχτα φορτιστές κινητών. Κάποια στιγμή μερικές από τις καντίνες χρέωναν ένα ευρώ για τη φόρτιση του κινητού αλλά μετά τις σχετικές αποδοκιμασίες δίνουν πλέον το ρεύμα δωρεάν. Τα σημεία φόρτισης έξω από τις καντίνες είναι κατά κάποιο τρόπο και σημείο συνάντησης για πρόσφυγες. Κάτι σαν καφενείο όπου γίνονται συζητήσεις, τσακωμοί, ανταλλαγή πληροφοριών κ.τ.λ.
Το κινητό είναι το κύριο μέσο για πληροφόρηση. Οι εφαρμογές για μετάφραση υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα κινητά, ενώ αυτό που τους ενδιαφέρει κυρίως, είναι να μάθουν αν τα σύνορα στις βόρειες χώρες της Ευρώπης παραμένουν ανοιχτά.
Ήδη έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους και εφαρμογές για iOS και για Android που δίνουν πληροφορίες για πρόσφυγες. Μια από αυτές είναι το Welcome Dresden App, το οποίο δημιουργήθηκε από γερμανική εταιρία για την πόλη της Δρέσδης, που βοηθά πρόσφυγες στο πώς να συνδιαλλαγούν με τις δημόσιες υπηρεσίες, πού να βρουν πληροφορίες για το σχολείο των παιδιών τους, πώς να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, ενώ μια άλλη εφαρμογή ονόματι Gherbtna δίνει στους πρόσφυγες που έχουν πάρει άδεια παραμονής στην Τουρκία, πληροφορίες για το πως θα βρουν δουλειά, ή πως θα ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό. Για τη διευκόλυνση των προσφύγων στη Γερμανία υπάρχουν και σελίδες στο Facebook, όπως η Refugees Welcome με πληροφορίες και ανταλλαγές εμπειριών.
Τα κοινωνικά δίκτυα, πηγή πληροφοριών
Το Facebook είναι ίσως το πιο χρήσιμο εργαλείο για πληροφορίες και επικοινωνία.
-Ακόμη και αν δεν έχεις κανέναν γνωστό, ακόμη και αν δεν έχει ιδέα για το πως θα περάσεις στην Ελλάδα, στο Facebook βρίσκεις τα πάντα.
Για παράδειγμα, υπάρχουν ιστοσελίδες που λειτουργούν ανοιχτά, ως κράχτες των λαθρεμπόρων.
Ο Μαχμούτ μου έδειξε μάλιστα μια σελίδα με τίτλο: "Πως θα πας λαθραία από τη Σμύρνη στην Ελλάδα" .
Με απόλυτο θράσος αυτός που έχει φτιάξει τη σελίδα, έχει τηλέφωνο επικοινωνίας και γράφει: "Πληρωμή όταν φτάσεις. Ασφάλεια, σε όλα τα μέρη που θα πας" ενώ από στη συνέχεια αναρτά βίντεο και φωτογραφίες από πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα, σχολιάζοντας:
"Κοιτάξτε, όλα πάνε καλά και με ασφάλεια".
-Φυσικά τίποτα δεν είναι ασφαλές, σχολιάζει ο Μαχμούτ χαμογελώντας.
Άλλη σελίδα στο facebook με τον τίτλο "Λαθρεμπόριο εγγυημένο και με τις χαμηλότερες τιμές", είναι μια κλειστή ομάδα 4.500 ατόμων που στόχο έχει όπως λέει στην περιγραφή της να βοηθήσει τους πρόσφυγες να μοιραστούν τις εμπειρίες τους. Αν και στείλαμε αίτημα να μπούμε στην ομάδα, απάντηση δεν πήραμε.
Σαν και τις παραπάνω, υπάρχουν πάρα πολλές σελίδες στο Facebook, γεγονός που αποδεικνύει ότι για την προετοιμασία για το "μακρύ ταξίδι", το μόνο που δεν λείπει είναι οι πληροφορίες. Ρωτάω τον Καρίμ αν επικοινώνησε με κάποιον από το Facebook για να τον περάσει στην Ελλάδα και η απάντησή του ήταν αφοπλιστική.
-Όχι βέβαια. Αυτοί οι άνθρωποι είναι μαφία. Πρέπει να προσέξεις ποιόν μαφιόζο θα εμπιστευτείς.