Το πρώτο που αντιμετωπίζει ένας δημοσιογράφος που ψάχνει το θέμα της φυγής ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια και ειδικότερα στη Βουλγαρία, είναι ένα "τείχος σιωπής". Οι περισσότεροι που δραστηριοποιούνται στη Βουλγαρία- τουλάχιστον αυτή την αίσθηση αποκόμισα εγώ - και όχι μόνο επιχειρηματίες αλλά και δικηγόροι και λογιστές, δέχονται να μιλήσουν αλλά σου λένε... "προς Θεού μην αναφέρεις το όνομά μου".

Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι δεν κάνουν τίποτα παράνομο.

"Είναι γιατί όταν πήγε το δεύτερο κύμα Ελλήνων από το 2006 και μετά, οι περισσότεροι πήγαν είτε για να φοροδιαφύγουν, ή για να κάνουν απάτες, ή για να φέρουν αυτοκίνητο κτλ. Αυτό δημιούργησε μια κακή φήμη και επίσης δημιούργησε προβλήματα στους Βούλγαρους, με αποτέλεσμα αυτοί που πάνε τα τελευταία δύο χρόνια να πρέπει να αποδείξουν ότι δεν είναι απατεώνες και ότι έχουν πράγματι σκοπό να δουλέψουν τίμια", λέει στο CNN Greece ο κ. Κώστας Ελευθεριάδης, που δραστηριοποιείται τα τελευταία πέντε χρόνια στη Βουλγαρία, στον κλάδο του ιματισμού.

Τα τελευταία χρόνια της κρίσης, παρατηρείται μια έξοδος ελληνικών επιχειρήσεων προς τη Βουλγαρία ή την Κύπρο. Ο βασικός λόγος που φεύγουν οι Έλληνες δεν είναι μόνο το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς, αλλά οι απλούστερες διαδικασίες αδειοδότησης και το σταθερό φορολογικό σύστημα.

"Υπάρχει ένα φάσμα πλεονεκτημάτων για να δραστηριοποιηθεί μια ελληνική επιχείρηση σε χώρες όπως η Κύπρος ή η Βουλγαρία. Χαμηλός φορολογικός συντελεστής 10% έως 12,5% για τον βασικό φόρο και λίγο υψηλότερος για τη φορολόγηση μερισμάτων, σταθερό φορολογικό περιβάλλον, ευκολότερη δανειοδότηση από τις τράπεζες , χαμηλό κόστος παραγωγής και απλούστερες διαδικασίες αδειοδότησης για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην βιομηχανική παραγωγή" λέει στο CNN Greece ο κ. Χρίστος Σερέτης λογιστής, φοροτεχνικός με έδρα την Αθήνα.

"Σε τρεις ώρες έχεις εταιρία"
Είναι όντως τόσο ευκολότερες οι διαδικασίες; ρωτάω τον κ. Ελευθεριάδη.
"Εννέα το πρωί είσαι εκεί, στις δώδεκα το μεσημέρι υπάρχει η εταιρία σου, σε επτά εργάσιμες βγαίνει το ΑΦΜ σου και εγγράφεσαι στο εμπορικό μητρώο και μέσα σε δέκα μέρες με δύο εβδομάδες από το πρώτο σου ταξίδι μπορείς να τιμολογήσεις.

Στη Βουλγαρία το κράτος λειτουργεί πολύ καλύτερα. Δεν υπάρχει "γρηγορόσημο". Ξέρεις ότι συγκεκριμένη ημερομηνία θα μπει στο λογαριασμό σου η επιστροφή του ΦΠΑ, δεν έρχεται να σε ελέγξει κανείς γιατί όλα γίνονται ηλεκτρονικά. Δεν πας στην εφορία. Εγώ ούτε καν ξέρω που είναι η εφορία μου, καθώς ο έλεγχος γίνεται κάθε φορά και σε διαφορετικό φορολογικό κατάστημα. Με λίγα λόγια σε αφήνουν στην ησυχία σου να δουλέψεις και σε διευκολύνουν όσο μπορούν".

Ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ κ. Κωνσταντίνος Μίχαλος επιβεβαιώνει την τάση αύξησης μεταφοράς έδρας ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία αλλά κυρίως το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού από πολλές ελληνικές επιχειρήσεις και όπως λέει:" είναι πολύ ανησυχητικό, από την άποψη ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες εκροές από το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας λόγω των capital controls".

"Πόσος είναι ο μισθός Βουλγαρίας"
Στην Ελλάδα, με την κρίση και τα απανωτά μνημόνια, ακούμε συχνά ότι "θα φτάσουμε κάποια στιγμή να έχουμε μισθούς Βουλγαρίας". Που βρίσκονται όμως στ' αλήθεια οι μισθοί Βουλγαρίας και είναι άραγε τόσο χαμηλότερο το εργατικό κόστος;


"Στη Βουλγαρία υπάρχουν στην ουσία δύο μισθολογικές ζώνες. Στο βορρά οι μισθοί είναι από 400 έως 600 ευρώ ενώ στο νότο από 200 έως 300 κάτι που σημαίνει και χαμηλότερες ασφαλιστικές εισφορές. Ωστόσο η Βουλγαρία μειονεκτεί σε σχέση με την Ελλάδα στο προσωπικό. Δύσκολα βρίσκεις ειδικευμένο προσωπικό και θα πρέπει να επενδύσεις σε αυτό. Αντίθετα στην Ελλάδα οι εργαζόμενοι έχουν πολύ υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης " λέει ο κ. Ελευθεριάδης.

Άλλος Έλληνας επιχειρηματίας που δεν θέλει να κατονομαστεί μας είπε χαρακτηριστικά ότι στην Ελλάδα παίρνεις 50 βιογραφικά για να προσλάβεις δύο άτομα και δεν ξέρεις ποιόν να διαλέξεις. Στη Βουλγαρία παίρνεις 100 βιογραφικά και αυτά που αξίζουν είναι μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού.

"Το εργατικό κόστος δεν είναι βασικός παράγοντας για να φύγει μια επιχείρηση από την Ελλάδα. Γνωρίζουμε πολύ καλά από την εμπειρία μας, ότι μια επιχείρηση μπορεί πλέον να απορροφήσει το επιπλέον εργατικό κόστος . Αν ήταν το εργατικό κόστος ανασταλτικός παράγοντας για έναν επιχειρηματία χώρες όπως η Γερμανία ή η Αγγλία δεν θα είχαν τόσο μεγάλη βιομηχανία" τονίζει ο κ. Σερέτης.

Με τη γνώμη αυτή φαίνεται να συμφωνεί και ο κ. Μίχαλος που μας είπε χαρακτηριστικά ότι "δεν είναι το πρόβλημα οι μισθοί, διότι αν μειώσεις τους μισθούς, μειώνεις τη δύναμη της εσωτερικής αγοράς. Μια επιχείρηση αν δεν εξασφαλίσει το 40% με 45% της διάθεσης των προϊόντων της στην εσωτερική αγορά της χώρας που πρόκειται να δραστηριοποιηθεί, δεν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει. Στη Βουλγαρία με μισθούς 200 και 220 ευρώ καταλαβαίνετε ότι η εσωτερική αγορά δεν είναι ισχυρή και γι αυτό δεν έχουμε δει μέχρι στιγμής μεγάλες επενδύσεις στη γείτονα."

Θα πρέπει να πούμε ότι αναφορικά με την εσωτερική αγορά της Βουλγαρίας σε σχέση με την Ελλάδα, ο κ. Μίχαλος έχει δίκιο. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης στην Ελλάδα είναι υψηλότερο από αυτό της Βουλγαρίας (26.000 δολάρια έναντι 15.000 δολάρια αντίστοιχα - στοιχεία ΔΝΤ). Άρα ισχυρότερη αγορά. Μόνο που θα πρέπει να επισημάνουμε ότι την τελευταία τετραετία το κατά κεφαλή ΑΕΠ στην Ελλάδα παραμένει σχεδόν σταθερό, ενώ στη Βουλγαρία, σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις του ΔΝΤ, αυξάνεται συνεχώς. Με λίγα λόγια η ψαλίδα κλείνει. Επιπλέον σύμφωνα με τον κ. Ελευθεριάδη μεγάλο κομμάτι των ελληνικών επιχειρήσεων που κατευθύνονται στη Βουλγαρία έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό. Με λίγα λόγια το βουλγαρικό μοντέλο σε λίγα χρόνια να είναι πολύ πιο ελκυστικό από το ελληνικό, καθώς και ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς θα προσφέρει, και καλύτερες υπηρεσίες, αλλά και ισχυρότερη εσωτερική αγορά.

Μαζική φυγή μετά τα capital controls
Πρόσφατα ο βουλγαρικός τύπος δημοσίευσε μία είδηση σύμφωνα με την οποία από την έναρξη των capital controls στην Ελλάδα, έχουν ανοίξει μητρώο στη Βουλγαρία περίπου 60.000 ελληνικές επιχειρήσεις. Προσοχή να μην γίνουν παρανοήσεις. Όχι ότι έχουν φύγει 60.000 επιχειρήσεις αλλά ότι απλά έχουν ανοίξει μητρώο και προφανώς τραπεζικό λογαριασμό.

Το νούμερο είναι πολύ μεγάλο αν όντως είναι αλήθεια. "Ακούσαμε και εμείς αυτό το νούμερο αλλά δεν είμαστε σε θέση να το επιβεβαιώσουμε" μας λέει ο κ. Μίχαλος."Τώρα ότι κάποιες χιλιάδες επιχειρήσεων ειδικότερα στη βόρειο Ελλάδα έχουν σπεύσει στη Βουλγαρία για άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού αυτό πράγματι συμβαίνει, είναι νόμιμο και αυτό που θα πρέπει να γίνει σε σχέση με την ελληνική αγορά, είναι να λήξει όσο το δυνατό γρηγορότερα αυτή η περιπέτεια με το τραπεζικό μας σύστημα."

Ο κ. Ελευθεριάδης έχοντας προσωπική εμπειρία από τη Βουλγαρία μου δίνει μια εικόνα κάπως διαφορετική.

"Το ερώτημα δεν είναι πόσες εταιρίες ανοίγουν μητρώο στη Βουλγαρία. Τα νούμερα που ακούμε έχουν λίγη σημασία. Για να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει στη γείτονα, θα πρέπει να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οι Έλληνες πήγαν στη Βουλγαρία σε τρία κύματα. Το πρώτο ξεκίνησε το 1996 και πολλοί από αυτούς συνεχίζουν σήμερα τη δραστηριότητά τους στο βορρά.

Το δεύτερο κύμα ξεκίνησε το 2008 και σε αυτό το κύμα οι περισσότεροι πήγαν για άλλους λόγους πλην της επιχειρηματικής δραστηριότητας όπως προαναφέραμε και τώρα έρχεται το νέο κύμα, στο οποίο όμως υπάρχουν άνθρωποι με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, που είναι αποφασισμένοι να δουλέψουν και να επενδύσουν. Το σημαντικό δεν είναι πόσοι έρχονται, αλλά πόσοι θα μείνουν. Γιατί ακόμη και από αυτό το κύμα Ελλήνων, πολλοί θέλουν απλά να ανοίξουν ένα λογαριασμό να έχουν τα λεφτά τους, ή θέλουν να πάρουν ένα αυτοκίνητο ή απλά θέλουν να πληρώνουν την ασφάλειά τους η οποία είναι μόλις 65 ευρώ το μήνα, για να πάρουν κάποια στιγμή μια σύνταξη.

Θα σας δώσω ένα παράδειγμα από το Πετρίτσι την πόλη στην οποία εγώ έχω έδρα. Κάθε μέρα κατά μέσο όρο ανοίγουν επτά νέες επιχειρήσεις από Έλληνες. Η πόλη έχει 17 Έλληνες λογιστές και εγώ τουλάχιστον γνωρίζω πάνω από 30 Βούλγαρους λογιστές που δουλεύουν αποκλειστικά για ελληνικές εταιρίες. Για να σας δώσω μια τάξη μεγέθους, το Πετρίτσι είναι μια μικρή κωμόπολη 30.000 κατοίκων. Φανταστείτε τι γίνεται στην υπόλοιπη Βουλγαρία.

Επαναλαμβάνω όμως. Δεν σημαίνει ότι όλοι αυτοί κάνουν μπίζνες, ή θα μείνουν να δραστηριοποιηθούν."

Ωστόσο, θα πρέπει να προσθέσουμε εμείς, ότι και μόνο το ότι ανοίγουν λογαριασμό ή μητρώο στη Βουλγαρία αυτό αυτομάτως σημαίνει εκροή χρημάτων από την ελληνική αγορά και το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Τις πρώτες δέκα μέρες των capital controls μου λέει ο κ. Ελευθεριάδης, οι ουρές από Έλληνες έξω από τις βουλγαρικές τράπεζες ήταν μεγαλύτερες από τις ουρές στην Ελλάδα. Κάποια στιγμή μάλιστα κάποιες τράπεζες τοιχοκόλλησαν ανακοίνωση που έγραφε "Σας παρακαλούμε μην φέρνεται τα χρήματα σε τσάντες. Να μας τα φέρνετε σε δεσμίδες"...

"Δεν νομίζω πια ότι θα επιστρέψω στην Ελλάδα"
Σκέφτεστε να γυρίσετε κάποια στιγμή πίσω στην Ελλάδα και τι θα θέλατε από τις ελληνικές κυβερνήσεις να γίνει ώστε να επιστρέψετε; ρωτάω τον κ. Ελευθεριάδη.

"Εγώ έφυγα από την Ελλάδα πριν πέντε χρόνια κατεστραμμένος. Σχεδόν κυνηγημένος όπως χιλιάδες άλλοι μικροί και μεσαίοι επιχειρηματίες. Κατάφερα να αρχίσω από το μηδέν σε μία χώρα δύσκολη, αλλά που με βοήθησε. Λίγους μήνες μετά την εγκατάστασή μου στο Πετρίτσι, με κάλεσε ο δήμαρχος της πόλης για να με ευχαριστήσει που διάλεξα την πόλη του για τη δουλειά μου και για το ότι θα δώσω δουλειά σε ντόπιους. Στη Βουλγαρία δεν έχω να φοβάμαι τίποτα από το κράτος. Ξέρω πόσο φόρο θα πληρώσω, πότε θα τον πληρώσω μέχρι και τί σύνταξη θα πάρω.

Το αν θα γυρίσω είναι μεγάλη κουβέντα. Κατά την άποψή μου λίγοι θα γυρίσουν, καθώς μετά από τόσο αγώνα, επενδύσεις και σκληρή δουλειά και μάλιστα σε μία χώρα όπου κατάφερες να γίνεις αποδεκτός και να μάθεις να λειτουργείς, δύσκολα τα παρατάς. Αν ρωτάτε εμένα εγώ δεν νομίζω ότι θα γυρίσω. Η Βουλγαρία μου προσφέρει πολύ καλύτερο περιβάλλον από την Ελλάδα για να κάνω την επιχείρηση μου. Είπαμε προηγουμένως ότι πολλοί έρχονται και λίγοι μένουν. Πολλοί από αυτούς που έρχονται σήμερα για να ανοίξουν λογαριασμό τραπέζης, όταν βλέπουν πως λειτουργεί το σύστημα κάνουν έδρα και ξεκινούν δραστηριότητα. Σήμερα το περιβάλλον στη Βουλγαρία είναι πολύ πιο ευνοϊκό. Σήμερα η Βουλγαρία έχει ΕΣΠΑ, ανοίγει καινούργιος δρόμος προς την Ευρώπη μέσω Σερβίας που σημαίνει θα γίνουν ευκολότερες οι εξαγωγές, είναι πάρα πολύ εύκολη η πρόσβαση στις πρώτες ύλες, άρα όσοι άνθρωποι στα αλήθεια παράγουν, βρίσκουν επενδυτικές ευκαιρίες.
Τι θα πρέπει να κάνει η Ελλάδα; Να αντιγράψει τη Βουλγαρία στον τρόπο λειτουργίας του κράτους και στο φορολογικό σύστημα".

Η καθημερινότητα
Πέρα από την επιχειρηματική δραστηριότητα όμως, υπάρχει και η απλή καθημερινότητα σε μία ξένη χώρα. Πως την αντιμετωπίζει ένας Έλληνας μικρομεσαίος επιχειρηματίας που είναι υποχρεωμένος να ζει στη Βουλγαρία τις περισσότερες ημέρες του χρόνου;

"Είναι εύκολο αν γίνεις αποδεκτός από την τοπική κοινωνία. Επειδή η δραστηριοποίηση στην Βουλγαρία έχει όλα αυτά τα χρόνια στιγματιστεί κατά κάποιο τρόπο και συνδεθεί συνειρμικά με έννοιες όπως η φοροδιαφυγή, η διαφθορά, η ανηθικότητα , η "λαμογιά" με απλά λόγια, οφείλω να πω ότι αυτή είναι μια πολύ λανθασμένη εικόνα. Ναι υπάρχει και "λαμογιά" και διαφθορά και ανηθικότητα. Δεν είναι όμως ούτε όλοι οι Βούλγαροι διεφθαρμένοι, ούτε όλοι οι Έλληνες "λαμόγια" και φοροφυγάδες. Υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται και στις δύο πλευρές των συνόρων και που σε αυτές τις συνθήκες έμαθαν να συνεργάζονται για το κοινό τους καλό. Η όσμωση αυτή φέρνει ολοένα και πιο κοντά τους δύο λαούς και στο τέλος διαπιστώνεις πόσα κοινά έχουμε."

Με νούμερα και στοιχεία
Η Ελλάδα είναι η τρίτη κατά σειρά χώρα με τις μεγαλύτερες επενδύσεις στη Βουλγαρία με συνολικές επενδύσεις 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2014 έναντι 2,8 δισεκατομμύρια το 2012. (Στοιχεία Κεντρικής Τράπεζας της Βουλγαρίας). Στην κατάταξη των προμηθευτών της Ελλάδας η Βουλγαρία είχε το 2014 τη 10η θέση (το 2013 στην 8η θέση από την 14η το 2012) με το εμπορικό ισοζύγιο, να εμφανίζει έλλειμμα για τη χώρα μας σχεδόν 112 εκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Invest Bulgaria (βουλγαρικής κρατικής υπηρεσίας προσέλκυσης επενδύσεων), οι ελληνικές άμεσες ξένες επενδύσεις στη Βουλγαρία είναι στην πραγματικότητα μεγαλύτερες, καθώς σημαντικό μέρος των εισροών επενδυτικών κεφαλαίων ελληνικών επιχειρήσεων προέρχεται κυρίως από το Λουξεμβούργο και την Κύπρο, καθώς επίσης και από την Ολλανδία. Επιπλέον αξίζει να σημειωθεί ότι οι ελληνικές τράπεζες συμμετέχουν με περίπου 30% μερίδιο στο συνολικό τραπεζικό ενεργητικό και στο σύνολο των καταθέσεων στη χώρα.

Σύμφωνα με την βουλγαρική υπηρεσία Εμπορικού Μητρώου το 2014 δραστηριοποιούνταν στη χώρα 11.000 εταιρίες έναντι 9.000 το 2013 και φέτος ο αριθμός εκτιμάται ότι θα ανέβει στις 14.000. Σύμφωνα με το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής πρεσβείας στη Σόφια, η ελληνική επιχειρηματική παρουσία στην Βουλγαρία έχει δημιουργήσει πάνω από 80.000 θέσεις εργασίας.