Το να διαχειριστεί κανείς τις μνήμες του ολοκαυτώματος δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Από το 2012, η εικαστικός Άρτεμις Αλκαλάη, ερευνά, ταξιδεύει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και συνομιλεί με τους επιζώντες των –προπολεμικά- ακμαίων εβραϊκών κοινοτήτων της Ελλάδας, φωτογραφίζοντάς τους, προσπαθώντας να χτίσει μια γέφυρα μεταξύ της τέχνης και του ιστορικού ντοκουμέντου. Το αποτέλεσμα αυτής της επίπονης δουλειάς θα παρουσιάζεται μέχρι το τέλος Μαρτίου στο Ινστιτούτο Θερβάντες, στο κέντρο της Αθήνας.

Η Ελλάδα, οι σεφαραδίτες και ένας Ισπανός
Γιατί στο Θερβάντες; Γιατί ένα κομμάτι της δουλειάς της Άρτεμης Αλκαλάη έχει σχέση με την Ισπανία καθώς για πρώτη φορά παρουσιάζονται πορτρέτα επιζώντων των ναζιστικών στρατοπέδων με σεφαραδίτικη καταγωγή, οι οποίοι χρωστούν τη σωτηρία τους σε έναν Ισπανό...

"Είναι 44 πορτρέτα επιζώντων, εκ των οποίων 33 πήγαν στο Άουσβιτς στην Πολωνία ενώ οι έντεκα ήταν στη Γερμανία στο Μπέργκεν Μπέλσεν και διασώθηκαν χάρη στις ηρωικές προσπάθειες του Ισπανού πρόξενου στην Αθήνα τότε στην κατοχή, τον Σεμπαστιάν ντε Ρομέρο Ραντιγκάλες" μας λέει η κυρία Αλκαλάη.

Ο Ραντιγκάλες ως ένας άλλος Σίντλερ κατάφερε με κίνδυνο της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας να καθυστερήσει την μεταφορά περισσότερων από τρακοσίων Ελλήνων εβραίων σεφαραδίτικης καταγωγής στα γερμανικά στρατόπεδα. Οι Σεφαραδίτες εκδιώχθηκαν από την Ισπανία τον 15ο αιώνα και διασκορπίστηκαν στην Ευρώπη, ενώ πολλοί από αυτούς βρήκαν μια νέα πατρίδα στη Θεσσαλονίκη. Με το σκεπτικό λοιπόν ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν ισπανική καταγωγή του εξέδωσε νέα διαβατήρια και άσκησε πιέσεις για την ασφαλή μεταφορά τους στην Ισπανία. Οι άνθρωποι αυτοί οδηγήθηκαν αρχικά στο στρατόπεδο Μπέργκεν Μπέλσεν και αφού παρέμειναν εκεί για περίπου έξι μήνες έφυγαν για την Ισπανία.

Ή Άρτεμις Αλκαλάη έχει επιλέξει να φωτογραφίσει δίπλα στους επιζώντες που πέρασαν από το Άουσβιτς ένα παλιότερό της έργο με τίτλο «σπίτι: μια περιπλάνηση».

Μνήμη και Ιστορία
"Αυτό το έργο ήταν μια σειρά που είχε θέμα το σπίτι και τα φωτογράφισα μαζί με τους επιζώντες σαν σύμβολο , σαν αρχέτυπο, της οικογενειακής θαλπωρής που χάσανε, της οικογένειας που έχασαν και ήταν μια γέφυρα για να μιλήσουμε για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Δηλαδή για την οικογένεια που έχασαν και για την καινούργια που δημιούργησαν με πάρα πολύ ψυχική δύναμη, μετά την απελευθέρωση. Σε ένα δεύτερο επίπεδο μπορεί να διαβαστεί σαν μια γέφυρα μεταξύ, τέχνης, που είναι το κεφάλαιο που εγώ ξέρω, και ιστορικού ντοκουμέντου. Και είναι και για μένα ένα τρόπος να διαχειριστώ αυτό το κεφάλαιο της μνήμης, το οποίο είναι πολύ οδυνηρό και με βοηθάει η ίδια μου η τέχνη να τολμήσω να συνομιλήσω με τους επιζώντες να ακούσω την ιστορία τους, να την καταγράψω."

H έκθεση συνοδεύεται από φωτογραφίες εγγράφων, πιστοποιητικά υπηκοότητας, αλληλογραφία, διαβατήρια των επιζώντων με ισπανική υπηκοότητα, καθώς και βιβλία που έχουν γράψει οι επιζώντες σε διάφορες γλώσσες. Όσοι πέρασαν από το Άουσβιτς πόζαραν με το ένα μανίκι σηκωμένο για να φαίνεται το τατουάζ με τον αριθμό που είχαν σαν κρατούμενοι στο στρατόπεδο.


Η Άρτεμις Αλκαλάη έχει πολλές ιστορίες να θυμάται από τις συζητήσεις με τους επιζώντες και μια από αυτές είναι η ιστορία της Ματίκας Αζαριά από τη Θεσσαλονίκη.

"Η Ματίκα Αζαριά ήταν στο στρατόπεδο όταν κάποια στιγμή της είπαν πως την επόμενη μέρα θα σκότωναν μια ομάδα ανθρώπων στους θαλάμους αερίων και μέσα σε αυτή την ομάδα ήταν και η αδερφή της.

Τη νύχτα παρέβλεψε τις οδηγίες και τις απαγορεύσεις να βγει από το θάλαμο, και με κίνδυνο της ζωής της πήγε να αποχαιρετήσει την αδερφή της. Στο δρόμο συναντά το διοικητή του στρατοπέδου ο οποίο ήταν έτοιμος να σκοτώσει την ίδια αλλά με μια τρομερή περιέργεια πως αυτό το κοριτσάκι παρέβλεψε τις απαγορεύσεις τη ρώτησε που πήγαινε. Του απάντησε αυτή ότι θέλει να πάει να χαιρετήσει την αδερφή της και ότι η αγάπη της γι αυτή ήταν μεγαλύτερη από το φόβο να χάσει τη ζωή της. Του είπε ακόμη ότι η είναι μια γερή γυναίκα που μπορεί να κάνει ότι δουλειά της ζητήσουν και τον παρακάλεσε να τη σώσει λέγοντάς του ότι ο αριθμός της είναι ίδιος με τον δικό της εκτός από το τελευταίο νούμερο.


Και εκεί έγινε αυτό το άνοιγμα που εγώ ονομάζω θαύμα, γιατί δεν υπάρχει καμία λογική εξήγηση. Ο διοικητής του στρατοπέδου πήγε έβγαλε την αδερφή από το θάλαμο και την έσωσε. Επιβιώσαν και οι δύο, γύρισαν στη Θεσσαλονίκη, και έζησαν μέχρι τα βαθειά τους γεράματα."