Ο πρώτος κύκλος του σήριαλ με τίτλο «Δημοσιονομικός γκρεμός» που εδώ και μερικούς μήνες παιζόταν στις ΗΠΑ ολοκληρώθηκε ανήμερα την πρωτοχρονιά αφήνοντας τους «θεατές» σε αναμονή για τα επόμενα επεισόδια, που αναμένονται πολύ πιο συναρπαστικά.
Την 1η Ιανουαρίου επρόκειτο να ξεκινήσει ταυτόχρονα η αύξηση της φορολογίας σε διάφορες κατηγορίες εισοδημάτων, να αποσυρθούν μιας σειρά φοροαπαλλαγές για υψηλά εισοδήματα που είχαν θεσπιστεί επί προεδρίας Τζορτζ Μπους και να τεθούν σε εφαρμογή μια σειρά περικοπές στις κρατικές δαπάνες.
Η ταυτόχρονη εφαρμογή των παραπάνω θα δημιουργούσε ξαφνική αφαίμαξη της αμερικανικής οικονομίας γεγονός που θα βύθιζε τις ΗΠΑ στην ύφεση με απρόβλεπτες συνέπειες και για την παγκόσμια οικονομία. Η υπηρεσία Προϋπολογισμού του Κογκρέσου είχε υπολογίσει ότι αν η χώρα έπεφτε στον «δημοσιονομικό γκρεμό» η οικονομία κινδύνευε να βυθιστεί στην ύφεση το πρώτο εξάμηνο του 2013, που μεταφράζεται σε απώλεια δύο εκατομμυρίων θέσεων εργασίας και σε αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 9,1% από 8% που είναι σήμερα.
Πρωταγωνιστές στο σήριαλ ήταν από τη μία μεριά ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα και οι Δημοκρατικοί που επιδιώκουν την αύξηση των κρατικών εσόδων κυρίως μέσω της φορολογίας και από την άλλη οι Ρεπουμπλικανοί που όντας «αλλεργικοί» σε οτιδήποτε περιλαμβάνει μέσα τη λέξη «φόρος» ζητούσαν μεγαλύτερες περικοπές στις κρατικές δαπάνες και ιδιαίτερα στο κοινωνικό κράτος. Η καρδιά της αντιπαράθεσης βρίσκεται στο πώς θα μειωθεί το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ που αυτή τη στιγμή πλησιάζει τα 16,4 τρισεκατομμύρια δολάρια που αποτελεί και το πλαφόν στο οποίο έχει συμφωνήσει το κογκρέσο. Για να γίνει κατανοητή η ουσία της αντιπαράθεσης θα πρέπει να πάμε μερικούς μήνες πίσω όταν Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί διαπραγματεύονταν την αύξηση του πλαφόν του δημοσίου χρέους. Στις ΗΠΑ το όριο του χρέους καθώς και της φορολογίας, καθορίζεται από το Κογκρέσο. Ο ομοσπονδιακός δανεισμός, δηλαδή η έκδοση ομολόγων από το κράτος και η ανταλλαγή τους με δολάρια που τυπώνει η ομοσπονδιακή τράπεζα δεν μπορεί να υπερβεί το όριο που προαναφέραμε.
Το περασμένο καλοκαίρι ο δανεισμός της κυβέρνησης είχε φτάσει αυτό το όριο καθώς το κράτος δανειζόταν διαρκώς τεράστια ποσά για να στηρίξει την οικονομία και τις προβληματικές τράπεζες. Θα έπρεπε επομένως να αυξηθεί το όριο του χρέους διαφορετικά το κράτος θα ξέμενε από χρήματα θα τεχνικά θα πτώχευε. Φυσικά δεν υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι οι ΗΠΑ θα πτώχευαν. Η αύξηση του πλαφόν του χρέους είναι μια τυπική διαδικασία που γίνεται κατά τακτά διαστήματα αλλά που στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή λειτούργησε σας μοχλός εκβιασμού από τους Ρεπουμπλικανούς για να προωθήσουν τη δική τους οικονομική ατζέντα και να υποχρεώσουν το πρόεδρο να μειώσει το έλλειμμα, ώστε να μειωθεί και το χρέος.
Να το μειώσει όμως με τον τρόπο που ήθελαν αυτοί δηλαδή με μείωση των κοινωνικών δαπανών (και όχι των αμυντικών δαπανών που πρότεινε μεταξύ άλλων ο Ομπάμα) ώστε να μην αυξηθούν οι φόροι. Η Ρεπουμπλικανοί είχαν το πάνω χέρι καθώς ελέγχουν τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Χωρίς την θετική ψήφο τους δηλαδή δεν επρόκειτο να προχωρήσει το θέμα. Μετά από διαπραγματεύσεις, τα δύο κόμματα ήρθαν σε συμβιβασμό όχι όμως για οριστική λύση αλλά μια ενδιάμεση κατάσταση που θα έδινε στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να δανειστεί για λίγο ακόμη, με τον όρο ότι ο πλαφόν του χρέους θα ξανάμπαινε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τον Φεβρουάριο του 2013. Δηλαδή τον επόμενο μήνα.
Ο δημοσιονομικός γκρεμός ήταν το πρώτο στάδιο αυτής της διαπραγμάτευσης που επίσης δεν κατέληξε σε οριστική λύση.
Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να αναβάλουν για δύο μήνες τις περικοπές στις δαπάνες και να αυξήσουν μόνο κάποιους από τους φόρους που είχαν μπει στο τραπέζι.Βάσει της συμφωνίας η έναρξη εφαρμογής των περικοπών στις δαπάνες μετατίθεται για τις αρχές Μαρτίου και ανανεώνεται η εφαρμογή των φοροαπαλλαγών Μπούς με ανώτερο ωστόσο εισοδηματικό όριο.
Συγκεκριμένα:
Οι φοροαπαλλαγές Μπους επεκτείνονται χρονικά για όσους έχουν ετήσιο εισόδημα μέχρι 400.000 δολάρια, αντί για 250.000 που ήθελε αρχικά ο Ομπάμα. Αυξάνεται ο φόρος κληρονομιάς από 35% σε 39,6%. Αυξάνεται ο φόρος κεφαλαίου στο 20% και όχι στο 39% που αρχικά είχε προταθεί. Τα επιδόματα και οι παροχές για τους ανέργους διατηρούνται για έναν ακόμη χρόνο Επεκτείνονται για μια ακόμη πενταετία οι φοροδιευκολύνσεις για τις φτωχότερες οικογένειες και τέλος αναστέλλονται οι μισθολογικές αυξήσει ύψους 900 δολαρίων το μήνα για τα μέλη του Κογκρέσου.
Ο Αμερικανός πρόεδρος είναι παγιδευμένος γιατί ξέρει καλά πως θα πρέπει να μειώσει το έλλειμμα και το χρέος αλλά θέλει να γίνει με τον δικό του τρόπο. Την ώρα που η Ευρώπη ακολουθεί πιστά τη «Μερκελιανή» πολιτική της λιτότητας οι ΗΠΑ δεν μπορούν να συνεχίζουν στη λογική του άκρατου δανεισμού. Το αμερικανικό χρέος ήδη δέχθηκε μια υποβάθμιση το καλοκαίρι με αφορμή το αδιέξοδο για το πλαφόν και τώρα ήδη έχουν αρχίσει ξανά οι προειδοποιήσεις, συγκεκριμένα από τη Moody’s.Το επόμενο ενάμιση μήνα ο Αμερικανός πρόεδρος θα κάνει ότι μπορεί για να περάσει την πολιτική του από το Κογκρέσο και να πάρει όσα περισσότερα μπορεί από τους πλούσιους μέσω φορολογίας αλλά θεωρείται βέβαιο ότι θα κάνει και αρκετούς συμβιβασμούς. Με δεδομένο ότι το έλλειμμα πρέπει να μειωθεί και ο Ομπαμα δεν έχει την απόλυτη εξουσία στο Κογκρέσο το μόνο σίγουρο, όπως έγραφε πρόσφατα και ο Economist είναι ότι σύντομα οι ΗΠΑ θα μπουν και αυτές στον αστερισμό της –έστω μιας ήπιας- λιτότητας.
Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 6-1-2012