Τρεις μόλις μέρες έμειναν για να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών στο κογκρέσο, ώστε να αποφύγει η αμερικανική οικονομία τον αποκαλούμενο «δημοσιονομικό γκρεμό».
Αν δεν υπάρξει συμφωνία, την πρώτη Ιανουαρίου παύουν αυτόματα οι φοροαπαλλαγές που θεσπίστηκαν επί προεδρίας Τζόρτζ Μπους για τα υψηλά εισοδήματα και ταυτόχρονα ξεκινά η εφαρμογή μιας σειράς περικοπών στις δαπάνες που αγγίζουν τουλάχιστον εκατό εκατομμύρια Αμερικανούς. Η ταυτόχρονη αυτή εφαρμογή των προαναφερόμενων μέτρων –που ορίζεται ως δημοσιονομικός γκρεμός -σημαίνει στην ουσία ότι θα βγουν από την αγορά περίπου 670 δισεκατομμύρια δολάρια, γεγονός που θα βυθίσει, σύμφωνα με εκτιμήσεις, την αμερικανική οικονομία στην ύφεση.
Η μόνη λύση για να αποφευχθεί «ο γκρεμός» είναι η προσωρινή αναβολή των μέτρων η οποία όμως προϋποθέτει τη συμφωνία του προέδρου Ομπάμα με τους Ρεπουμπλικανούς που διατηρούν την πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Το σημερινό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Ομπάμα έχει τις ρίζες του στο 2001 όταν ο Τζορτζ Μπους επιχείρησε να περάσει ένα νομοσχέδιο που θέσπιζε φοροαπαλλαγές ύψους 1,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τα υψηλά εισοδήματα. Οι αντιστάσεις που βρήκε στο κογκρέσο, υποχρέωσαν τον τότε πρόεδρο σε αναδίπλωση και τελικά το νομοσχέδιο πέρασε αλλά με ημερομηνία λήξης το 2011. Όταν εξελέγη πρόεδρος ο Ομπάμα το 2008 δεσμεύτηκε να κρατήσει τον νόμο Μπους άλλα δύο χρόνια, δηλαδή μέχρι το τέλος του 2012, προσθέτοντας παράλληλα νέες αλλαγές στο φορολογικό νομοσχέδιο. Τώρα ήρθε η ώρα της απόσυρσης του νόμου Μπους και της παράλληλης περικοπής δαπανών.
Έλλειμμα
Στις ΗΠΑ, το ύψος των κρατικών δαπανών για άμυνα, κοινωνική ασφάλιση κτλ. Δεν καθορίζεται αυθαίρετα από το υπουργείο οικονομικών αλλά αποτελεί απόφαση, συνολικά του κογκρέσου. Το ίδιο ισχύει και για το ύψος των φόρων. Ο πρόεδρος αν και έχει δικαίωμα βέτο δεν αποφασίζει μόνος του και οι προτάσεις θα πρέπει να ψηφιστούν από το κογκρέσο.
Τέλος τα δύο αμερικανικά νομοθετικά σώματα αποφασίζουν ποιο θα είναι το όριο του κρατικού δανεισμού.
Όταν το κογκρέσο ελέγχεται από το κόμμα που είναι στην κυβέρνηση τα πράγματα είναι εύκολα. Όταν όμως, όπως γίνεται τώρα, Βουλή και Γερουσία ελέγχονται από διαφορετικά κόμματα, ο συμβιβασμός είναι δύσκολος αλλά απαραίτητος.
Για παράδειγμα ο Ομπάμα αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να ξεπεράσει το πρόβλημα αν έδινε εντολή για αύξηση του κρατικού δανεισμού. Δεν μπορεί όμως ούτε αυτό να κάνει καθώς θα ξεπεραστεί το όριο χρέους των 16 τρις δολαρίων για το οποίο μετά πολλών κόπων κα βασάνων κατάφεραν συμφωνήσουν το περασμένο καλοκαίρι Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι.
Ο υπουργός οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ παρουσίασε μια εναλλακτική πρόταση με μια σειρά περικοπών δαπανών ύψους 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα καθυστερήσουν άλλους δύο μήνες το να φτάσει ο Ομοσπονδιακός δανεισμός το όριο των 16 δις που προαναφέραμε.
Αν δεν γίνει αυτό, το αμερικανικό κράτος δεν θα έχει χρήματα να πληρώσει τις υποχρεώσεις του και τεχνικά χρεοκοπεί. Και αυτό όμως θέλει την σύμφωνη γνώμη του Κογκρέσου, με λίγα λόγια ο Μπαράκ Ομπάμα βρίσκεται με τα χέρια δεμένα.
Η υπηρεσία Προϋπολογισμού του Κογκρέσου προειδοποιεί ότι αν η χώρα πέσει στον «δημοσιονομικό γκρεμό» η οικονομία κινδυνεύει να βυθιστεί στην ύφεση το πρώτο εξάμηνο του 2013 που θα σημάνει την απώλεια δύο εκατομμυρίων θέσεων εργασίας και την αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 9,1% από 8% που είναι σήμερα.
Από την άλλη όμως το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα μειωνόταν στο 4% του ΑΕΠ από 7,3% που είναι σήμερα φτάνοντας τα 641 δισεκατομμύρια δολάρια από 1,13 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αν η κυβέρνηση Ομπάμα διατηρήσει τις περικοπές δαπανών ως έχουν και διατηρήσει και τις φοροαπαλλαγές η ανεργία θα παραμείνει στα σημερινά επίπεδα αλλά το έλλειμμα θα εκτιναχθεί πάνω από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια καθιστώντας την δημοσιονομική θέση της χώρας προβληματική και σύντομα θα υπάρξουν νέες συγκρούσεις μεταξύ των δύο κομμάτων για την αύξηση του ορίου του χρέους.
Φυσικά δεν υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι η Αμερική μπορεί να χρεοκοπήσει με αυτό τον τρόπο. Το όριο του χρέους αποτελεί ένα καθαρά τυπικό, τεχνικό ζήτημα που απασχολεί περιοδικά το αμερικανικό κογκρέσο και που πάντα λύνεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Η κατάσταση όμως όπως έχει διαμορφωθεί τώρα, με το χρέος στα ύψη, τις φοροαπαλλαγές να λήγουν και τις περικοπές να ξεκινούν αυτόματα –αφού εγκρίθηκαν και από τα δύο κόμματα- αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους Ρεπουμπλικανούς να περάσουν τη δική τους οικονομική ατζέντα που ευνοεί τα υψηλά εισοδήματα, ακυρώνοντας κάθε προσπάθεια κοινωνικής πολιτικής του Ομπάμα και να απαξιώσουν τον πρόεδρο πριν καλά καλά ξεκινήσει τη δεύτερη θητεία του.
Οι Ρεπουμπλικανοί ζητούν να διατηρηθούν οι φοροαπαλλαγές για τους πλουσίους, να μην περικοπούν οι αμυντικές δαπάνες –το λόμπι της πολεμικής βιομηχανίας παραδοσιακά ένιωθε πάντα καλύτερα με τους Ρεπουμπλικανούς- και να περισταλούν οι κοινωνικές δαπάνες. Μάλιστα ζητούν ακόμη μεγαλύτερες περικοπές στο σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, το «Αμερικανικό ΕΣΥ» με λίγα λόγια, που αποτελεί το μεγαλύτερο επίτευγμα του Ομπάμα. Ο Ομπάμα ήδη έχει κάνει ένα βήμα πίσω προτείνοντας άρση όλων των φοροαπαλλαγών για τα εισοδήματα μόνο άνω τον 250.000 δολαρίων
Οι δύο πλευρές έχουν τρεις μέρες ακόμη για να καταλήξουν σε συμφωνία βάζοντας και οι δύο όμως «νερό στο κρασί τους». Το ζήτημα όμως είναι ποιος από τους δύο θα βάλει περισσότερο και ποιος θα ρισκάρει να χρεωθεί έναν δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Το πιθανότερο είναι Ρεπουμπλικανοί και Δημοκρατικοί να καταλήξουν σε μια προσωρινή λύση ώστε να εξετασθεί ξανά το θέμα την άνοιξη.