Με άρθρο που έφερε τον τίτλο: «Μηχανισμός στήριξης: Παράνοια ή πραγματικότητα» υποδέχθηκε την Παρασκευή η ισπανική εφημερίδα El Pais την είδηση ότι μέσα στο Σαββατοκύριακο η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι επρόκειτο να υποβάλει επίσημο αίτημα στην ΕΕ για οικονομική στήριξη προς τις τράπεζές της.
Ο δρόμος που οδηγεί στον μηχανισμό στήριξης –έστω και αν αυτό είναι μόνο για τις τράπεζες – έχει ανοίξει στη χώρα της Ιβηρικής εδώ και αρκετούς μήνες και για αρκετούς αναλυτές αυτό ίσως να είναι μόνο η αρχή για να γίνει η Ισπανία τελικά το τέταρτο μέλος της ευρωζώνης που θα μπει στον μηχανισμό της ΕΕ και του ΔΝΤ, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Λάβρος ο ισπανικός τύπος αυτή την εβδομάδα με το δίδυμο Μερκοζί και την πολιτική που επέβαλε, καθώς πλέον γίνεται κατανοητό ότι το πρόβλημα της κρίσης χρέους δεν ήταν ελληνική ή ιρλανδική αποκλειστικότητα και τώρα «ο διάβολος» τους χτυπάει την πόρτα, σε μία στιγμή που όλοι οι οικονομικοί δείκτες πάνε από το κακό στο χειρότερο.
Για όποιον το έχει ζήσει μια φορά, είναι σαν η ιστορία να επαναλαμβάνεται, Μέχρι και ο γερμανικός τύπος αυτή την εβδομάδα εφαρμόζει τακτικές ανάλογες με αυτές που εφάρμοσε για την περίπτωση της Ελλάδας με την Sueddeutsche Zeitung να γράφει χαρακτηριστικά για τις παθογένειες του ισπανικού συστήματος για την κρίση σαν αποτέλεσμα του «αντι-οικονομικού συλλογικού συνειδητού» των Ισπανών που «δεν του αρέσει η δουλειά» και που κρατάει από την εποχή του Φερδινάνδου και της Ισαβέλας…
Η φούσκα των ακινήτων
Η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης είναι πλέον με το ένα πόδι μέσα στο μνημόνιο και για να καταλάβει κανείς πως έφτασε σε αυτή την κατάσταση θα πρέπει να κάνει μια σύντομη αναδρομή από το 1996 (την πρώτη εκλογή του συντηρητικού Χοσέ Μαρία Αθνάρ) για να καταλάβει πως δημιουργήθηκαν τα δύο μεγάλα βάρη που τράβηξαν την ισπανική οικονομία στον γκρεμό. Την φούσκα των ακινήτων και τον ιδιωτικό δανεισμό.
Στην περίοδο 1996 -2004 εισέρευσαν στην Ισπανία 150 δισεκατομμύρια ευρώ από τα ευρωπαϊκά ταμεία με σκοπό να χρηματοδοτούν έργα υποδομής και παραγωγικές μονάδες. Η Ισπανία ωστόσο βιαζόταν να εκμοντερνιστεί, στην ουσία να φαίνεται μοντέρνα, και τα χρήματα αυτά σε μεγάλο ποσοστό – και με τις ευλογίες του Αθνάρ- αντί να επενδυθούν στην παραγωγή έγιναν τσιμέντο στις αμμώδης ακτές της Ανδαλουσίας και της Βαλένθια και τις Καταλονίας.
Ο κατασκευαστικός πυρετός σάρωσε την Ισπανία από άκρη σ’ άκρη και τα δάνεια τόσο στους κατασκευαστές όσο και στους πολίτες δίνονταν με κλειστά μάτια.
Οι Ισπανοί ένιωθαν τόσο σίγουροι για την οικονομία τους που οι κατασκευαστές δανείζονταν διπλάσια χρήματα από το κόστος των έργων τους και οι ιδιώτες για να αγοράσουν τα πανάκριβα πλέον ακίνητα δανείζονταν με όριο αποπληρωμής μέχρι και 60 χρόνια υποθηκεύοντας το μέλλον των παιδιών τους.
Όλα πήγαιναν καλά, ο προϋπολογισμός είχε πλεόνασμα το δημόσιο χρέος βρισκόταν κάτω από το 60% και μετά ήρθε το 2008.
Η κυβέρνηση του Χοσέ Θαπατέρο είδε το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια της.
Η φούσκα των ακινήτων έσκασε, το πλεόνασμα έγινε έλλειμμα, τα κτίρια στις ακτές χάσκουν άδεια σαν φαντάσματα και οι τράπεζες βρέθηκαν με μια τεράστια μαύρη τρύπα και τοξικά δάνεια γραμμένα στους ισολογισμούς τους ύψους πολλών δισεκατομμυρίων.
Το τρίτο τρίμηνο του 2008 η Ισπανία μπαίνει σε ύφεση και στις αρχές του 2009 χάνει την άριστη ΑΑΑ αξιολόγησή της.
Το πρώτο μνημόνιο
Ο Θαπατέρο αναλαμβάνει δράση και εκπονεί ένα πρόγραμμα ενίσχυσης της οικονομίας που έφτανε στο 5% του ΑΕΠ συμπεριλαμβανομένου και 8 δισεκατομμυρίων ευρώ για έργα υποδομής. Τα προβλήματα του τραπεζικού τομέα όμως αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια. Η Τράπεζα της Ισπανίας αναγκάζεται να σώσει την Caja Madrid και λίγο αργότερα να δημιουργήσει το Ταμείο Συντεταγμένης Τραπεζικής Αναδιάρθρωσης (FROB) δίνοντάς του προίκα 99 δισεκατομμύρια ευρώ.
Στο πρώτο τρίμηνο του 2010 η Ισπανία βγαίνει από την ύφεση αλλά τον Απρίλιο η Ελλάδα μπαίνει στον μηχανισμό στήριξης δίνοντας νέες διαστάσεις στην κρίση. Το ισπανικό έλλειμμα έχει φτάσει στο 11% του ΑΕΠ.
Τρομοκρατημένη η κυβέρνηση Θαπατέρο ανακοινώνει τα πρώτα μέτρα λιτότητας
Και στους επόμενους μήνες, αυξάνει φόρους, μειώνει συντάξεις, αυξάνει το όριο συνταξιοδότησης και ξεκινά τη μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας.
Στα μέσα του 2011 ο Θαπατέρο υπό το βάρος της κρίσης, του ελλείμματος που βρίσκεται κοντά στο 9%, της ανεργίας που έχει φτάσει στο 21% αλλά κυρίως λόγο του ότι η επιβολή ενός σκληρού μνημονίου φαίνεται πλέον αναπόφευκτη, ο Θαπατέρο προκηρύσσει πρόωρες εκλογές για τον Νοέμβριο και όπως ήταν αναμενόμενο τις χάνει.
Ο κεντροδεξιός Μαριάνο Ραχόι που πήρε τα ηνία, εμφανίζεται αρχικά πιστός στην πολιτική λιτότητας της Μέρκελ και διατείνεται ότι μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή. Πριν καλά καλά αναλάβει καθήκοντα εξαγγέλλει μέτρα που θυμίζουν Ελλάδα με περικοπές 8,9 δισεκατομμυρίων και αύξηση των φόρων.
Το σπιράλ της κρίσης όμως οδηγεί της Ισπανία ακόμη βαθύτερα στην Άβυσσο. Το 2011 τελειώνει με το ένα τέταρτο του ενεργού πληθυσμού εκτός αγοράς εργασίας. Τον Μάρτιο, πιστός στη γραμμή Μέρκελ, ο Ραχόι ανακοινώνει νέο πακέτο λιτότητας ύψους 27 δισεκατομμυρίων ευρώ και η οικονομία επιστρέφει στην ύφεση. Η χαριστική βολή έρχεται τελικά τον προηγούμενο μήνα με την τράπεζα Bankia να φτάνει στα όρια χρεοκοπίας και την κυβέρνηση να υποχρεώνεται να την κρατικοποιήσει. Η φούσκα των ακινήτων δεν είναι πλέον δυνατό να καλυφθεί και σύμφωνα με μετριοπαθείς εκτιμήσεις της ΕΕ οι ανάγκες του τραπεζικού τομέα της Ισπανίας σήμερα ανέρχονται σε 40 έως 60 δισεκατομμύρια ευρώ. . Σε όλο αυτό το διάστημα τα ισπανικά σπρεντς ανεβαίνουν διαρκώς καθιστώντας τον εξωτερικό δανεισμό αδύνατο. Πριν δύο εβδομάδες ξεπέρασαν τις 530 μονάδες (η Ελλάδα μπήκε στο μηχανισμό στήριξης με 507 μονάδες) ενώ το δημόσιο χρέος έφτασε στο 80% του ΑΕΠ. Την περασμένη εβδομάδα, απελπισμένη πλέον η Ισπανική κυβέρνηση αναγνώρισε ότι οι αγορές έχουν κλείσει τις στρόφιγγες για την Μαδρίτη. Το επόμενο στάδιο για την τον κύριο Ραχόι πιθανότατα θα είναι να μεταβεί σε κάποιο νησί των Βαλεαρίδων και είδει άλλου Καστελορίζου και να ανακοινώσει από εκεί την ολοκληρωτική προσφυγή της χώρας στον μηχανισμό στήριξης.
Δημοσιεύθηκε στον Ελεύθερο Τύπο 10-06-12