Ο μεγάλος Αργεντινός συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες έλεγε ότι δεν υπάρχει αυτό που λέμε λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία. Το μόνο που ένιωθε να τον συνδέει με τις γειτονικές χώρες ήταν η ισπανική γλώσσα. Θεωρούσε μάλιστα την έννοια της Λατινικής Αμερικής «κάπως αφηρημένη». Η παρατήρηση του Μπόρχες θα ταίριαζε απόλυτα και για την σημερινή αριστερά της Νοτίου Αμερικής. Η πρόσφατη νίκη του πρώην καθολικού επισκόπου Φερνάντο Λούγκο στις εκλογές της Παραγουάης χαρακτηρίσθηκε σαν ένα ακόμη επεισόδιο στην αριστερή στροφή που εδώ και δέκα χρόνια πραγματοποιείται σταδιακά στο ταλαιπωρημένο Νότιο ημισφαίριο της Αμερικανικής Ηπείρου. Για ποια αριστερά όμως μιλάμε;
Η νίκη του κ. Λούγκο επιβεβαιώνει εν μέρει κάποια παλιότερα συμπεράσματα και γίνεται αφορμή για να επαναπροσδιοριστεί ο όρος αριστερά στη Λατινική Αμερική.
Καταρχήν αποδεικνύεται ότι η Θεολογία της Απελευθέρωσης που τόσο λυσσαλέα πολέμησε ο «Βοϊτιλισμός» δεν πέθανε και ότι η εκκλησία σε αυτές τις χώρες είναι η εκκλησία των απόκληρων και απολαμβάνει την εμπιστοσύνη του λαού.
Δεύτερον ότι η πολιτική μάχη για την εξουσία είναι πολιτική μάχη για τους φυσικούς πόρους της κάθε χώρας. Είναι χαρακτηριστική η παρέμβαση του προέδρου της Βραζιλίας κ. Λούλα Ντα Σίλβα του οποίου, η δεύτερη κουβέντα μετά τα συγχαρητήρια στον κ. Λούγκο, ήταν ότι δεν θα διαπραγματευτεί τις τιμές του ηλεκτρικού που παίρνει η Βραζιλία από την Παραγουάη. Το ίδιο είχε συμβεί και στη Βολιβία. Οι πρώτοι που επισκέφτηκαν τη χώρα μετά την εκλογή του κ. Μοράλες ήταν οι υπεύθυνοι της Petrobras, της κρατικής εταιρίας πετρελαίου της Βραζιλίας.
Τρίτο συμπέρασμα είναι ότι για μια ακόμη φορά, όπως συνέβη και στη Χιλή αλλά και στη Βραζιλία, την πλειοψηφία στην νέα κυβέρνηση έδωσε ένα ετερογενές εκλογικό σώμα, που δείχνει ότι ο εχθρός δεν είναι ο ιμπεριαλισμός, οι ΗΠΑ και το ελεύθερο εμπόριο αλλά η διαφθορά, οι πολιτικές ελίτ, ο αυταρχισμός και ο πατερναλισμός.
Η επικράτηση της αριστεράς στη Λατινική Αμερική οφείλεται σε τρεις βασικούς λόγους.
Πρώτος λόγος είναι η απώλεια του γεωπολιτικού στίγματος της παλιάς ριζοσπαστικής αριστεράς. Με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης η αριστερά χειραφετήθηκε ενώ η Ουάσιγκτον δεν μπορούσε πια να την κατηγορήσει ότι αποτελεί δορυφόρο της Μόσχας. Δεύτερον η αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού να αμβλύνει τις αντιθέσεις και οι οικονομικές κρίσεις που ακολούθησαν σε αρκετές χώρες, και τρίτον ο «θάνατος» ή η ενσωμάτωση στο πολιτικό establishment των αντάρτικων κινημάτων και η εμπιστοσύνη που έδειξαν οι πολίτες στις δημοκρατικές διαδικασίες. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των χωρών αυτών έδειχναν ότι αργά η γρήγορα η αριστερά θα επικρατούσε.
Όπως και έγινε. Αν εξαιρέσει κανείς την Κολομβία και το Περού, οι υπόλοιπες χώρες έχουν κάνει αριστερή στροφή κάθε μία όμως έχει τα δικά τις χαρακτηριστικά.
Υπάρχει η λαϊκίστικη αριστερά που λοξοκοιτάζει, (για λόγους συμβολισμού περισσότερο) στο καστρικό μοντέλο, όπως η Βενεζουέλα, η Βολιβία και ο Ισημερινός, υπάρχουν οι μετριοπαθείς (στης Ευρώπη τους λέμε σοσιαλδημοκράτες) που είναι αντικομουνιστές πιστοί στις μακροοικονομικές πολιτικές των προκατόχων τους αλλά επίσης λαϊκιστές όταν χρειάζεται και τέτοιοι είναι ο Βραζιλιάνος κ. Λούλα, ο πρόεδρος της Ουρουγουάης κ. Βάσκες και οι περονιστές Κίρχνερ στην Αργεντινή και τέλος υπάρχει η περίπτωση της Χιλής με την περίεργη συγκατοίκηση σοσιαλιστών και χριστιανοδημοκρατών στην κυβέρνηση.
Σε ποιο απ' όλα τα στρατόπεδα ανήκει ο κ. Λούγκο; Οι συμμαχίες θα είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη δοκιμασία για τον νέο πρόεδρο της Παραγουάης. Το σίγουρο είναι ότι ο κ. Λούγκο αργά ή γρήγορα θα έρθει σε ρήξη με τους δυο ισχυρούς γείτονές του, Αργεντινή και Βραζιλία για την ενέργεια που τους παρέχει από τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια του Ιταϊπού και του Γιασιρετά. Οι συμβάσεις που είχε υπογράψει ο πρώην δικτάτορας της Παραγουάης Αλφρέντο Στρέσνερ με τους πρώην δικτάτορες της Αργεντινής και της Βραζιλίας, ήταν τόσο εξευτελιστικές που ο κ. Λούγκο είπε κάποια στιγμή ότι θα πρέπει να αυξήσει τις τιμές με τις οποίες πουλάει ρεύμα στους γείτονές του έως 500% για να φτάσουν τις τρέχουσες τιμές τις αγοράς.
Όσο για τη πιθανότητα μιας περιφερειακής ενοποίησης της Νοτίου Αμερικής στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα σημάνει και την απαγκίστρωση της ηπείρου από τις ΗΠΑ την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ η αναφορά της και μόνο μοιάζει με φάρσα.
Και αυτό γιατί πρώτων, δεν μπορεί να υπάρξει ενοποίηση αν δεν υπάρξει ενσωμάτωση των κοινωνικών τάξεων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο περιθώριο λόγω της συγκέντρωσης του πλούτου σε λίγους. Το εκλογικό σώμα που εκλέγει αυτές τις κυβερνήσεις είναι ανομοιογενές και τέλος η ριζοσπαστική αριστερά σε όλες αυτές τις χώρες είναι πού αδύναμη για να αλλάξει τις δομές τις κοινωνίας και να τα βάλει με την πολιτική ελίτ.
Αλλά και πέρα από τα κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά μια περιφερειακή ενοποίηση θα απαιτούσε ικανούς και έτοιμους γι αυτό ηγέτες. Μόνο που ο Τσάβες δεν είναι Φιντέλ Κάστρο αλλά ένας Περόν με πετρέλαιο. Ο Μοράλες δεν είναι Τσε Γκεβάρα αλλά ένας επιδέξιος λαϊκιστής, ο Λούλα είναι πολύ νεολφιλελεύθερος και η κ. Κίρχνερ είναι απλά μια περονίστρια και περήφανη γι αυτό…
Δημοσιεύτηκε στον Ελεύθερο Τύπο 04-05-2008