Ήταν προφανές, σχεδόν από αρχή της κρίσης, ότι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ετοιμαζόταν ή είχε συμφωνηθεί καλύτερα, μια μεγάλη και σοβαρή αλλαγή. Αυτό φαινόταν τόσο στην ανησυχία που μπορούσε να διακρίνει κανείς στα λόγια των Αρμενίων αλλά κυρίως στη σιωπή της Ρωσίας που έμοιαζε παρατηρητής.
Η συμφωνία που υπέγραψαν Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Ρωσία, για τερματισμό του πολέμου στο Καραμπάχ έχει τη σφραγίδα του Βλαντιμίρ Πούτιν, επιστρέφει στο Αζερμπαϊτζάν ένα κομμάτι των εδαφών που κατείχαν οι αρμενικές δυνάμεις από το 1994, υποχρεώνει την Αρμενία να δώσει διάδρομο που θα ενώνει το Αζερμπαϊτζάν με το Ναχιτσεβάν, αποστρατικοποιεί την περιοχή, ρωσικές δυνάμεις αναλαμβάνουν ρόλο ειρηνευτικό, και το πέρασμα του Λατσίν που ενώνει Αρμενία με το Καραμπάχ μπαίνει υπό τον έλεγχο και τις εγγυήσεις του ρωσικού στρατού.
Για την Αρμενία είναι ένας οδυνηρός συμβιβασμός αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί και έναν νέο στάτους στην περιοχή που πλέον μπαίνει κάτω από ρωσικές εγγυήσεις. Το μεγαλύτερο μέρος των περιοχών που ήλεγχε η Δημοκρατία του Αρτσάχ όπως ονομάζεται η αυτοδιοικούμενη περιοχή παραμένει υπό τον έλεγχό της διοικητικά.
Το Αζερμπαϊτζάν είναι σαφώς κερδισμένο από το αποτέλεσμα αλλά δεν παίρνει πίσω το Καραμπάχ, όπως θα ήθελε. Οι μαξιμαλισττικοί στόχοι, γνώριζαν και γνωρίζουν και οι δύο πλευρές ότι δεν θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν από τη στιγμή που η Ρωσία έχει τον τελικό λόγο.
Και οι Ρώσοι επιβάλουν μια σολομώντεια λύση την οποία η αρμενική πλευρά θα έπρεπε να περιμένει. Το μη αναμενόμενο ήταν η εμπλοκή της Τουρκίας σε τέτοιο βαθμό που πλέον παίρνει και αυτή θέση στον Καύκασο, δημιουργώντας μαζί με τη Ρωσία μια νέα αρχιτεκτονική για τον έλεγχο της περιοχής, και εμβαθύνει τη συνεργασία που μπορεί να δούμε να επεκτείνεται και αλλού.
Εξάγονται λοιπόν κάποια συμπεράσματα από τον πόλεμο που κράτησε σχεδόν 40 μέρες και έληξε «άδοξα» για τους Αρμένιους. Όχι όμως τόσο άδοξα όπως το παρουσιάζουν ήδη από το πρωί κάποιοι. Οι Ρώσοι μπορεί να «πούλησαν» τους Αρμένιους σε σχέση με τις μαξιμαλιστικές τους επιδιώξεις, ωστόσο τους εξασφαλίζουν και ένα σχέδιο ειρήνης και ένα νέο στάτους κβο που τους επιτρέπει να κρατούν το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που κατείχαν.
Συμπέρασμα 1ο. Αποδεικνύεται ότι η συνεργασία Τουρκίας - Ρωσίας έχει πολύ περισσότερο βάθος απ' ότι πιστεύουν κάποιοι και έχουμε μια συνεργασία στην ευρύτερη περιοχή μας που επεκτείνεται διαρκώς.
Ως χώρα θα την βρούμε μπροστά μας αργά η γρήγορα και ο τρόπος που χειριστήκαμε τις σχέσεις μας με τη Ρωσία τα προηγούμενα χρόνια δημιούργησαν ένα κενό που έχει πλέον καλύψει άλλος.
Συμπέρασμα 2ο. Με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης πολλοί θεώρησαν ότι τελείωσαν και οι σφαίρες επιρροής. Λάθος τραγικό για κάποιους λαούς της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ότι οι πολύχρωμες ή βελούδινες επαναστάσεις έχουν κόστος. Η Γεωργία έχασε την Οσετία, η Ουκρανία, την Κριμαία και το Ντονμπάς, και η Αρμενία το μισό Καραμπάχ. Η κυβέρνηση της Αρμενίας είχε την ψευδαίσθηση ότι θα κάνει ανοίγματα στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ χωρίς να εξοργίσει τους Ρώσους. Η τιμωρία της Ρωσίας είναι παραδειγματική και σε αυτή την περίπτωση και αυτό περιμένει όποια χώρα στην πίσω αυλή της Ρωσίας τολμήσει να σκεφτεί μια άλλη εξωτερική πολιτική. Τίποτα το περίεργο. Είναι ακριβώς αυτό που κάνουν οι υπερδυνάμεις. Το τραγικό στην περίπτωση αυτή είναι ότι οι Αρμένιοι είναι βαθιά φιλορωσικός λαός αλλά τα συμφέροντα δεν κοιτούν συναισθηματισμούς.
Συμπέρασμα 3ο. Όταν αναβάλεις μια συμφωνία γιατί τη θεωρείς μειοδοτική τότε η επόμενη που θα έρθει μπορεί να είναι χειρότερη. Το 1997 υπήρχε η δυνατότητα συμφωνίας για το Καραμπάχ. Η Αρμενία θα επέστρεφε 5 από τις 7 επαρχίες στο Αζερμπαϊτζάν, (από αυτές που είχε καταλάβει και ήλεγχε μέχρι σήμερα), θα άνοιγε διάδρομο για το Ναχιτσεβάν, θα δημιουργείτο ένα ειδικό καθεστώς για το πέρασμα του Λατσίν που ενώνει Αρμενία και Καραμπάχ, και θα αναπτύσσονταν ρωσική ειρηνευτική δύναμη. Η Ρωσία θα εγγυόταν την ειρήνη και τη συνεργασία στην περιοχή. Αυτό ήταν το «step by step solution» ανάλογο με το σχέδιο Λαβρόφ σήμερα. Τότε ο πρόεδρος της Αρμενίας Λεβόν Τερ Πετροσιάν θεώρησε ότι ήταν ένα καλό σχέδιο αλλά οι σκληροπυρηνικοί στην Αρμενία το θεώρησαν προδοτικό. Το Αζερμπαϊτζάν τότε το είχε αποδεχθεί.
Ο Πετροσιάν, διορατικός, έλεγε ότι αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να πετύχουμε αλλά λίγο αργότερα παραιτήθηκε ή καλύτερα αναγκάστηκε σε παραίτηση. Σήμερα το ρωσικό σχέδιο εφαρμόζεται με χειρότερους όρους για τους Αρμένιους, με πολλές εκατοντάδες νεκρούς, με το Αζερμπαϊτζάν να έχει πετύχει μια νίκη που δημιουργεί προηγούμενο, με τη ομάδα του Μινσκ να είναι πλέον μια πεθαμένη υπόθεση, με το μίσος μεταξύ των δύο λαών να είναι πια αγεφύρωτο και την Αρμενία να μπαίνει σε μια βαθιά πολιτική κρίση
Συμπέρασμα 4ο. Οι Ρώσοι είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι. Πρώτον επιστρέφουν στρατιωτικά στην περιοχή. Κάτι που ήθελαν από το 1994 αλλά οι Ευρωπαίοι έφερναν εμπόδια. Αναλαμβάνουν τον έλεγχο στην περιοχή και σύντομα θα κλείσουν νέες συμφωνίες για πώληση όπλων στις δύο χώρες που θα χρειαστούν να ανανεώσουν το οπλοστάσιο που μόλις έχασαν.
Η Ρωσία θα ξαναγίνει ο πρώτος πωλητής όπλων στο Αζερμπαϊτζάν που σημαίνει αρκετά δις δολάρια. Δείχνει στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο ότι ο Καύκασος παραμένει η πίσω αυλή της ξεφτιλίζοντας στην ουσία τους ομοτράπεζούς της στην ομάδα του Μινσκ. Κάνει την Αρμενία πιο εξαρτημένη από τη Ρωσία και δίνει έναν δώρο στον Αλίεφ λέγοντας του ουσιαστικά: «έφτασες μέχρι εδώ επειδή εγώ το επέτρεψα. Κανόνισε την πορεία σου και σε σχέση με την Τουρκία γιατί μπορεί να αλλάξω γνώμη.»
Συμπέρασμα 5ο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση για μία ακόμη φορά είναι απούσα. Με δεδομένους τους στόχους της ΕΕ να ενισχύσει τη συνεργασία με τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, και τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις σε κάποιες χώρες, (πχ Λευκορωσία), το αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας θα ενισχύσει το καθεστώς στο Αζερμπαϊτζάν και θα υπονομεύσει, αν όχι θα διαλύσει τις φιλοδυτικές, φιλοευρωπαϊκές τάσεις στην Αρμενία. Τέλος το εδαφικό είναι μόνο ένα ζήτημα. Θα πρέπει να θεωρείται πια νεκρή κάθε προσπάθεια συμφιλίωσης μεταξύ Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία.