Η γνωριμία μου με τον Λουίς Σεπούλβεδα έγινε στα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια. Ανάμεσα στα διαβάσματα της εποχής, ένα φίλος τότε – που παραμένει φίλος- μου μίλησε για ένα βιβλίο εντυπωσιασμένος. Θυμάμαι τα λόγια του: «Πολύ δυνατό βιβλίο». Στην πρώτη ευκαιρία το αγόρασα. Ήταν το «Όνομα ταυρομάχου» και από εκείνη τη στιγμή αγάπησα και εγώ, όπως εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο τον Χιλιανό συγγραφέα.
Τις ιστορίες του για τη Λατινική Αμερική, τους ηττημένους ήρωές του, το αίσθημα της αδικίας που σου μετέδιδαν οι διηγήσεις του όταν μιλούσε για την αιώνια αδικημένη Λατινική Αμερική.
Πολυβραβευμένος συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης, και ακτιβιστής, ο Λουίς Σεπούλβεδα που έφυγε χθες από τη ζωή χτυπημένος από τον κορωνοϊό, ήταν μια από τις σημαντικότερες πένες της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Συνεργάτης της κυβέρνησης Αλιέντε, αντάρτης με τους Σαντινίστας στη Νικαράγουα, δημοσιογράφος στη Deutsche Welle και ακτιβιστής της Greenpeace, η ζωή του Σεπούλβεδα έμοιαζε με της ζωή των ηρώων στα βιβλία του που έχουν για κινητήριο δύναμη τους έναν ανώτερο ουμανισμό.
Το καλοκαίρι του 2011 τη χειρότερη ίσως μνημονιακή χρονιά για την Ελλάδα ο Λουίς Σεπούλβεδα είχε έρθει στην Αθήνα και συναντηθήκαμε μαζί με μια ομάδα δημοσιογράφων.
Ο Λουίς Σεπούλβεδα υπογράφει αφιέρωση στο βιβλίο που εκδόδηκε στον Ελλάδα το 2011 «Τελευταία νέα από τον Νότο» σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη
Η συνέντευξη που κάναμε τότε και που αποσπάσματά της αναδημοσιεύουμε σήμερα στο CNN Greece, έγινε για τον Ελεύθερο Τύπο και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα στις 17 Ιουνίου του 2011.
Ήταν μια ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά τον Σεπούλβεδα, και να μιλήσουμε γι αυτό που τότε μας απασχολούσε όλους. Την μετατροπή της Ελλάδας σε μια χώρα σαν αυτές που περιγράφει στα βιβλία του.
Δεμένες με χρέη που δεν θα ξεπληρώσουν ποτέ, με ξεπουλημένη την δημόσια περιουσία της και με τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ να κουνάν το δάχτυλο στον κόσμο που αγωνιζόταν στα τυφλά χωρίς πολιτική συνείδηση (με μόνο όπλο του το αίσθημα της αδικίας) , λέγοντας του: «μαζί τα φάγαμε».
«Η κρίση που αντιμετωπίζουν όχι μόνο η Ελλάδα άλλα και άλλες χώρες της Ευρώπης όπως η Ισπανία η Ιρλανδία και η Πορτογαλία είναι προϊόν του οικονομικού συστήματος, των χειρισμών των τραπεζιτών και των κερδοσκόπων και καλούνται τώρα οι πολίτες να πληρώσουν το τίμημα. Είναι μια κρίση που αποδεικνύει ότι αυτό που ονομάζουμε οικονομία της αγοράς δε λειτουργεί, γιατί ξεχνά κάτι θεμελιώδες. Τους πολίτες.
Στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, οι πολιτικοί ξέχασαν κάτι σημαντικό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κτίστηκε ως μια κοινωνία που θα έδινε μεγαλύτερο βάθος στα δικαιώματα των πολιτών. Το οικονομικό σύστημα όμως, οι τραπεζίτες και οι κερδοσκόποι, αποπειράθηκαν να μας πείσουν ότι δεν θα πρέπει να είμαστε πολίτες αλλά καταναλωτές. Σήμερα όλες οι πιθανές λύσεις που προτείνει το σύστημα δεν μας αντιμετωπίζουν ως πολίτες αλλά ως καταναλωτές. Πλέον δεν γίνεται λόγος για το δικαίωμα στην εργασία αλλά για το δικαίωμα στο να «καταναλώσεις» μια θέση εργασίας, ή να καταναλώσεις ιατρικές υπηρεσίες».
«Να καταναλώσεις ιατρικές υπηρεσίες…». Ποιος να του το έλεγε τότε ότι σήμερα, σχεδόν δέκα χρόνια μετά, ακόμη και αυτοί που είχαν θεοποιήσει την ελεύθερη αγορά θα παραδέχονταν ότι κάποια πράγματα όπως η υγεία δεν μπορούν να αφεθούν στις ορέξεις τις αγοράς. Και ότι η παράδοση των ιατρικών υπηρεσιών στην αγορά όλα τα τελευταία χρόνια αποδυνάμωσε τα υγειονομικά συστήματα επιβάλλοντας σε γιατρούς να επιλέγουν ποιος θα μπει σε αναπνευστήρα ανάλογα με την ηλικία και τις πιθανότητες επιβίωσης.
Στη συνάντησή μας τότε η κουβέντα γύριζε γύρω από τη λογοτεχνία αλλά πως μπορείς να έχεις απέναντί σου τον Σεπούλβεδα και να μη μιλάς για πολιτική;
-Ποιο θα είναι το επόμενο στάδιο του ανθρώπου μετά τον άνθρωπο καταναλωτή, Λουίς;
“Πιθανότατα να είναι ο σκουπιδοτενεκές της ιστορίας όπως είχε πει ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν, γιατί όταν μας θεωρούν καταναλωτές η ζωή μας αρχίζει να καθοδηγείται όχι από ηθικούς κανόνες αλλά από τους νόμους της αγοράς και της ζήτησης.”
-Και ποια είναι η λύση νομίζεις;
“Πιστεύω ότι η λύση έρχεται από την τελευταία επανάσταση η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη. Την «επανάσταση της φαντασίας». Πρέπει να φανταστούμε τι κοινωνία θέλουμε και κυρίως να φανταστούμε αν θέλουμε να είμαστε πολίτες ή καταναλωτές.”
Ο Λουίς Σεπούλβεδα με τον συντάκτη του CNN Greece Κώστα Πλιάκο τον Ιούνιο του 2011
Η επανάσταση της φαντασίας για την οποία μιλούσε ο Σεπούλβεδα διαδραματιζόταν τότε στις πλατείες της Ευρώπης. Μπορεί να μην κατέληξε πουθενά αλλά άφησε το ίχνος της στην εμπειρία των ανθρώπων. Και η εμπειρία των ανθρώπων είναι η συνείδησή τους όπως έλεγε ο Μαρξ.
Όπως οι δεκαετίες αγώνων των “από κάτω” στη Λατινική Αμερική έφεραν φιλολαϊκές κυβερνήσεις που άντεξαν για πάνω από μια δεκαετία και έκαναν για πρώτη φορά τόσο εκτεταμένη αναδιανομή του πλούτου χωρίς να παρεκκλίνουν από τους νόμους της αγοράς.
“Οι ηγέτες της τελευταίας δεκαετίας στη Λατινική Αμερική κατάφεραν να δώσουν μια προοπτική, βάζοντας συγκεκριμένους στόχους για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών” μου έλεγε ο Σεπούλβεδα, αναφερόμενος στον Λούλα στη Βραζιλία και στον Μοράλες στη Βολιβία. Πίστευε ότι για τη Λατινική Αμερική, στην κατάσταση που βρισκόταν η μακροοικονομία δεν ήταν σημαντική.
“Η πραγματικότητα στη Λατινική Αμερική δείχνει ότι η μακροοικονομία δεν είναι τόσο σημαντική και ότι το σύστημα μπορεί να είναι αποτελεσματικό, παρά τις αντιφάσεις του...”
Αλλά δεν πίστευε ότι στη Λατινική Αμερική θα μπορούσε να επαναληφθεί μία Ένωση, στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
“Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν μεγάλες διαφορές και ότι πάει κόντρα σε αυτή τη διαφορετικότητα είναι επικίνδυνη. Μπορούν να γίνουν συνεργασίες μόνο συγκυριακά αλλά καμία χώρα δεν θα αποποιηθεί την εθνική της αξιοπρέπεια.”
Σε κάποιο σημείο η κουβέντα πήγε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία είχε χάσει την πίστη του.
Έλεγε: “Η Ενωμένη Ευρώπη γεννήθηκε σαν οικονομική Ένωση. Στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μια οντότητα που μπορούσε να επηρεάσει τις διεθνείς εξελίξεις και να βρει χώρο ανάμεσα στα δύο μπλόκ, πριν την πτώση του τείχους. Κατάφερε να αποδείξει με το κοινωνικό της κράτος ότι το οικονομικό της σύστημα είναι καλύτερο από τον κομουνισμό και δικαιότερο από τον καπιταλισμό τύπου ΗΠΑ. Με την πτώση του τείχους όμως και την επιβολή ενός μόνο οικονομικού συστήματος, οι πολίτες δεν έδωσαν σημασία στο τι είναι αυτό το σύστημα. Και κάποια στιγμή η ισχύς της οικονομίας έπαψε να εξυπηρετεί το συμφέρον των πολιτών.”
Η συνάντησή μου με τον Σεπούλβεδα και η κουβέντα μας είναι από αυτές τις στιγμές που μένουν χαραγμένες στη μνήμη για πάντα.
Πιθανόν να έχει συμβεί και σε άλλους ανθρώπους, ο καθένας μας για τους δικούς του λόγους. Και όσο μεγαλώνεις οι λόγοι για τους οποίους θυμάσαι μια τέτοια γνωριμία γίνονται περισσότεροι. Σε τέτοιες συναντήσεις δεν έχει και μεγάλη σημασία η συνέντευξή καθαυτή αλλά τα όσα λέγονται στα μεσοδιαστήματα, σε μια τετ α τετ κουβέντα στο μπαλκόνι καπνίζοντας ένα από τα αγαπημένα του πουράκια, όσα δεν γράφτηκαν στη συνέντευξη, οι μνήμες που ζωντανεύουν από την ανάγνωση μιας ιστορίας.
Αποχαιρετούμε τον Λουίς Σεπούλβεδα όσοι τον αγαπήσαμε μέσα από τις ιστορίες που μας άφησε κληρονομιά, θα τις ξαναδιαβάζουμε, θα τον θυμόμαστε και θα δώσουμε τα βιβλία του στα παιδιά μας να τον γνωρίσουν και αυτά.