Αν το 2016 οι καταγραφές ασυνόδευτων ανηλίκων συνεχιστούν με τον ίδιο ρυθμό όπως ήταν τον Ιανουάριο, τότε φέτος ο αριθμός τους θα υπερδιπλασιαστεί με ότι αυτό σημαίνει για τις δομές φιλοξενίας και τις δυνατότητές τους. Τον Ιανουάριο καταγράφηκαν 395 ανήλικα ενώ ο αριθμός τους τον Ιανουάριο του 2015 ήταν μόλις 75. Αυτό βέβαια δεν είναι το μόνο πρόβλημα.

Το ότι τα περισσότερα ανήλικα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα ούτε καν εντοπίζονται από τις ελληνικές αρχές δεν πρόκειται να σας το πει ανοιχτά, κανένας από τους αρμόδιους φορείς. Αν ρίξουμε όμως μια ματιά στα στατιστικά που κρατά το Εθνικό κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), θα διαπιστώσουμε ότι μάλλον αυτό συμβαίνει.

Το 2015 το ΕΚΚΑ δέχθηκε 2.248 αιτήματα για να προωθήσει ασυνόδευτους ανήλικους στις δομές φιλοξενίας που λειτουργούν υπό την εποπτεία και διαχείριση κυρίως Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
Τον αμέσως προηγούμενο χρόνο ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων που βρήκε κατάλυμα σε κάποια από αυτές τις δομές ήταν 2.390.

Βλέπουμε δηλαδή ότι ενώ το 2015 οι εισροές προσφύγων πενταπλασιάστηκαν, ο αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων που καταγράφηκαν ήταν μικρότερος. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι σταμάτησαν να έρχονται ανήλικα με τις βάρκες του θανάτου στα ελληνικά νησιά, αλλά μάλλον ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν μπορούν να τα εντοπίσουν.

Όπως μας λέει ο κ. Χρήστος Δημόπουλος, κοινωνικός λειτουργός στο ΕΚΚΑ, "ένα πρόβλημα είναι ότι μπορεί να μην υπάρχει σωστή καταγραφή. Να είναι δηλαδή τόσο μεγάλος ο αριθμός των προσφύγων που περνάνε ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα να καταγραφούν και να παραπεμφθούν στο ΕΚΚΑ όλοι. Ένας άλλος λόγος είναι να κάνουν πολύ γρήγορη διέλευση γιατί στα σύνορα οι αρχές δεν μπορούν να τους ελέγξουν όλους. Άρα μπορεί να μπουν στη χώρα και μετά από δύο μέρες να φύγουν και να μην εντοπιστούν ποτέ. Οποιοδήποτε ανήλικο εντοπιστεί στην Ελλάδα θα πρέπει να παραπεμφθεί σε εμάς για να τοποθετηθεί σε ξενώνα."

Θεωρία και πράξη
Αυτή βέβαια είναι η τυπική διαδικασία η οποία ωστόσο στην πράξη ανατρέπεται. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία τα ασυνόδευτα ανήλικα δεν θα πρέπει να βρίσκονται σε κέντρα φιλοξενίας με άλλους ενήλικες πρόσφυγες. Στην ουσία όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει γιατί ο εντοπισμός και η εξακρίβωση των στοιχείων που δηλώνει ο ανήλικος καθυστερεί, ως επί τω πλείστον λόγω κακής οργάνωσης. Και είναι κοινό μυστικό ότι στα κέντρα φιλοξενίας σήμερα, για παράδειγμα στον Ελαιώνα ή στο Ελληνικό, υπάρχουν ανήλικοι που περιμένουν εβδομάδες την τοποθέτησή τους σε ξενώνες ανηλίκων.

Στο Ελληνικό για παράδειγμα συνάντησα τον Μπασίρ, έναν δεκαεξάχρονο από τη Σομαλία ο οποίος την ήμερα τουλάχιστον που τον είδα εγώ, είχε κλείσει εκεί τρεις εβδομάδες. Ο εκ των υπευθύνων του κέντρου κ. Μάριος Καραγιανόπουλος μου είπε ότι συμβαίνει να υπάρχουν ανήλικοι σε Κέντρα φιλοξενίας και η παραμονή τους εξαρτάτε από το χρόνο που θα χρειαστεί να εξακριβωθούν τα στοιχεία και η ηλικία τους.

Από την άλλη, την παραμονή ανηλίκων στα Κέντρα φιλοξενίας παραδέχθηκε και ο κ. Δημόπουλος κάνοντας λόγω για καθυστέρηση στην διαδικασία αιτήματος παραπομπής. Η ουσία είναι ότι κάποιος φταίει που οι ανήλικοι περνούν τόσο χρόνο σε ακατάλληλες συνθήκες, κάτι για το οποίο προφανώς δεν φταίει αυτός που λαμβάνει το αίτημα αλλά αυτός έχει την υποχρέωση να το συντάξει το ταχύτερο δυνατό.

Ο Μπασίρ μάλιστα μου είπε ότι δεν γνώριζε καν ότι δεν πρέπει να μένει στον συγκεκριμένο χώρο (από εμένα το έμαθε) ενώ όταν ρώτησα τη συντονίστρια του Κέντρου μου είπε ότι έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες να πάει σε ξενώνα.

Επιπλέον τώρα δημιουργείται ένα ακόμη πρόβλημα, που είναι ο μεγάλος αριθμός ανηλίκων. Όπως είπαμε στην εισαγωγή, τον Ιανουάριο καταγράφηκαν 395 έναντι 75 το 2015 τον ίδιο μήνα. Έτσι, όπως μου εξήγησε ο κ. Δημόπουλος, σύντομα θα αρχίσει να εμφανίζεται κάτι που μέχρι στιγμής δεν υπήρχε. Η λίστα αναμονής. Ο ξενώνες δεν έχουν απεριόριστο χώρο και έτσι τα ανήλικα θα πρέπει να περιμένουν κάποιο χρονικό διάστημα για να τοποθετηθούν σε ξενώνες. Από την άλλη, το θετικό είναι ότι η τεράστια αύξηση του αριθμού των ανηλίκων τον Ιανουάριο δείχνει ότι το σύστημα της καταγραφής έχει αρχίσει να λειτουργεί καλύτερα.

Στόχος το ταξίδι
Τα παιδιά όμως ακόμη και όταν εντοπιστούν και τοποθετηθούν σε ξενώνες δεν μένουν πολύ.
"Δυστυχώς τα παιδιά φεύγουν από τις δομές φιλοξενίας γιατί ζητούμενο είναι η συνέχιση του ταξιδιού, δηλαδή το όνειρο είναι κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα και όχι η παραμονή στην Ελλάδα, μας λέει η κυρία Μαριέλλα Μιχαηλίδου συνεργάτης στο Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας ΟΗΕ για τους πρόσφυγες σε θέματα προστασίας των παιδιών.

"Ο μέσος όρος παραμονής αν δείτε τα στατιστικά στοιχεία του Κέντρου Κοινωνικής αλληλεγγύης το 2014 ήταν 51 μέρες. Υπάρχουν παιδιά που φεύγουν σχεδόν αμέσως αλλά και παιδιά που παραμένουν μήνες μέχρι να γίνει η επανένωσή με τις οικογένειές τους και υπάρχουν και παιδιά που μένουν μέχρι να ενηλικιωθούν."

-Και πότε ένα παιδί φεύγει; ρωτάμε τον κ. Δημόπουλο.

"Ένα παιδί μπορεί να φύγει αυθημερόν. Μπαίνει στον ξενώνα και μετά από μία ώρα φεύγει. Είναι οι άτυπες φυγές όπως τις λέμε. Τι μπορεί να σημαίνει άτυπη φυγή; Σημαίνει ότι αυτό το παιδί θέλει να συνεχίσει το ταξίδι του, συνήθως είναι γύρω στα 16 με 17 οπότε το συνεχίζει το ταξίδι του, είτε με κάποιον που κάνει παράνομα αυτή τη δουλειά, είτε μόνος του, με στόχο να φτάσει σε κάποια κεντροευρωπαϊκή ή σκανδιναβική χώρα. Άρα. μπαίνοντας στον ξενώνα, οργανώνεται και μετά από μερικές ημέρες τον εγκαταλείπει."

Ένας ακόμη λόγος που τα ανήλικα δεν εντοπίζονται είναι ότι δηλώνονται ως ενήλικες.
"Παιδιά που είναι στην ηλικία των 16 ή 17 χρονών και θέλουν διακαώς να συνεχίσουν το ταξίδι τους θα δηλωθούν 19 ή 20 ώστε να ξεπεράσουν τη γραφειοκρατεία και να φύγουν μια ώρα αρχύτερα." μας λέει η κ. Μιχαηλίδου.

"Εμείς το βλέπουμε πάρα πολύ έντονα αυτό στην Ειδομένη υπογραμμίζει η κυρία Ίριδα Πανδίρη, υπεύθυνη του ξενώνα ανηλίκων της ΜΚΟ "Άρσις", στο Ωραιόκαστρο της Θεσσαλονίκης. "Περνά πολύ μεγάλος αριθμός παιδιών τα οποία βλέποντας τα υπηρεσιακά τους έγγραφα, είτε είναι κάποιος άλλος συνοδός, είτε έχει δηλωθεί με μεγαλύτερη ηλικία.... Δηλαδή έχουμε φέρει παιδί εδώ που φαίνεται τριάντα χρονών και είναι 16..... Και έχει διαβατήριο που φαίνεται ότι είναι 16 το οποίο δεν παρουσίασε ποτέ στις αρχές. Γιατί ξέρει ότι θα πρέπει να περιμένει σε κράτηση, μέχρι να μπει σε δομή φιλοξενίας."

Τα παιδιά δεν έχουν ταξιδιωτικά έγραφα ή και αν έχουν δεν τα δείχνουν σε κανέναν ακριβώς γιατί δεν θέλουν να "κολλήσουν" στην Ελλάδα. Ο βασικός λόγος που βιάζονται να φύγουν είναι οι ίδιες τους οι οικογένειες.

"Τα παιδιά δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα. Έχουν μια συγκεκριμένη χώρα ως στόχο προορισμού και γνωρίζοντας την κατάσταση στην Ελλάδα, την οικονομική κατάσταση, δεν θέλουν να μείνουν" μας λέει η κυρία Πανδήρη. Συνήθως οι οικογένειες οι ίδιες τα ωθούν να φτάσουν κάπου και δυστυχώς, δουλεύοντας πάρα πολλά χρόνια με αυτά τα παιδιά μας λένε ότι το να μείνει στην Ελλάδα είναι μια αποτυχία για τις οικογένειες που μένουν πίσω. Δηλαδή ο ξάδερφος του τάδε που έχει πάει στη Σουηδία είναι πετυχημένος ενώ το παιδί που έμεινε εδώ είναι αποτυχημένο."

"Τα παιδιά που μένουν εδώ δυστυχώς δέχονται πάρα πολύ μεγάλη πίεση, από τους γονείς τους και από τους οικείους τους" συμπληρώνει ο κ. Κωνσταντίνος Κολοβός, υπεύθυνος του ξενώνα ανηλίκων της ΜΚΟ "Πράξις" στα Πετράλωνα. "Τα πιέζουν να συνεχίσουν το ταξίδι, βλέπουν την κατάσταση στην Ελλάδα με την κρίση , οπότε ενώ έχουμε παιδιά εννέα και δέκα χρονών και θέλουν να μείνουν εδώ, τους αρέσει που πηγαίνουν σχολείο και έχουν κάνει παρέες, παίρνουν αντιφατικά μηνύματα. Βλέπουν και την κατάσταση στα σύνορα και θέλουν να μείνουν εδώ, όμως, η πίεση που δέχονται από τους οικείους τους είναι τέτοια, που τα κάνει να συνεχίσουν."