Όταν αποφάσισα πριν από μερικές εβδομάδες να κάνω ένα θέμα για το Τατόι και ζήτησα άδεια από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου πολιτισμού για γυρίσματα στο χώρο, η πρώτη αίσθηση που αποκόμισα ήταν ότι κάποιοι νιώθουν λίγο άβολα με το συγκεκριμένο θέμα. Πριν δυο δεκαετίας θα το θεωρούσα δικαιολογημένο καθώς το πολιτικό προσωπικό της χώρας πάντα απέφευγε ζητήματα που συνδέονται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με τη μοναρχία, ίσως γιατί θεωρούσε ότι μπορεί να έχει πολιτικό κόστος.

Προσωπική μου άποψη; Πολιτικές ανοησίες! Από το 2002, το κτήμα Τατοΐου με ότι έχει μέσα είναι περιουσία του ελληνικού λαού που ρημάζει λόγω της αδιαφορίας των κυβερνήσεων που πέρασαν και παραμένει αναξιοποίητο, με τα 42 κτίριά του να καταρρέουν αργά και βασανιστικά. Όσον αφορά στο παρελθόν του κτήματος, σχετικά με την πρώην βασιλική οικογένεια, αυτό πια ανήκει στην ιστορία της Ελλάδας, είτε το θέλουμε είτε όχι. Με το να αφήνεις το Τατόι να ρημάζει, πάντως, ούτε την ιστορία αλλάζεις ούτε τη διαγράφεις.


Το ότι το υπουργείο Πολιτισμού νιώθει λίγο άβολα με το θέμα του Τατοΐου, φάνηκε και από το γεγονός ότι περίμενα ενάμιση μήνα για να πάρω την άδεια για τα γυρίσματα στα χέρια μου. Για να μην είμαι άδικος, ωστόσο, θα πρέπει να πω ότι η Υπηρεσία Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων έκανε ότι μπορούσε για να με εξυπηρετήσει. Ίσως τελικά αυτό που κάνει τους αρμόδιους να νιώνουν άβολα είναι τα χάλια στα οποία βρίσκεται το κτήμα, για τα οποία δεν έχει απάντηση κανείς.


Γιατί ασχολούμαστε ξαφνικά με το Τατόι σήμερα; Η απάντηση είναι γιατί, σύμφωνα μει πληροφορίες, υπάρχει έντονη κινητικότητα για το θέμα ως προς την αξιοποίησή του κτήματος, κάτι το οποίο έχει αρκετό παρασκήνιο, και επίσης το υπουργείο Πολιτισμού έχει πλέον στα χέρια του οκτώ μελέτες για την αποκατάσταση κτιριακών εγκαταστάσεων - δηλαδή, με λίγα λόγια, ένα ισχυρό εργαλείο για να διεκδικήσει χρήματα και να μπορέσει να εντάξει την αξιοποίηση του κτήματος σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα.

Οι μελέτες υπάρχουν αλλά όχι τα χρήματα
Το τελευταίο βέβαια έχει μια προϊστορία. Πριν από πέντε χρόνια ιδρύθηκε ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου, η κερδοσκοπική οργάνωση η οποία στόχο είχε να κινητοποιήσει τους πολίτες για τη διάσωση του κτήματος και να πιέσει το υπουργείο Πολιτισμού προς την κατεύθυνση της συντήρησης και αποκατάστασης των κτιρίων.


Μέχρι σήμερα, ο σύλλογος έχει παραδώσει στο υπουργείο Πολιτισμού δύο μελέτες και οσονούπω θα παραδώσει άλλες δύο για συντήρηση τεσσάρων κτιρίων, ενώ ετοιμάζει και μια νέα αρχιτεκτονική μελέτη για το οινοποιείο του κτήματος, που έχει σχεδόν καταρρεύσει.

"Ο σύλλογος έχει κάνει με δικούς του πόρους μελέτες για τέσσερα κτίρια. Η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής έχει άλλες τρεις μελέτες έτοιμες και έχουμε και την Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η οποία έχει κάνει την τεχνική μελέτη αποκατάστασης της ιστορικής διαδρομής μέσα στο Τατόι προς τη λίμνη Κιθάρα και έτσι φτάνουμε τις οκτώ μελέτες, τις οποίες το υπουργείο έχει έτοιμες για να τις εντάξει σε χρηματοδοτούμενα προγράμματα" μας λέει ο κ Βασίλης Κουτσαβλής, πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου.


"Αν το υπουργείο δεν σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, ο Σύλλογός μας δεν είναι διατεθειμένος να συνεχίσει τη σύνταξη μελετών, τις οποίες κάνει σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες, κινητοποιώντας όλη την κοινωνία προκειμένου να βρεθούν χρήματα να πληρωθούν τα αρχιτεκτονικά γραφεία. Πουλάμε μπλουζάκια, κάρτες, κονκάρδες, κάνουμε εκδηλώσεις και μαζεύουμε πολύ δύσκολα τα χρήματα. Ο σύλλογος είναι διατεθειμένος να εκπονήσει το σύνολο των μελετών συντήρησης των κτιρίων, με την προϋπόθεση ότι το υπουργείο Πολιτισμού θα κινητοποιηθεί για να βρει τους αναγκαίους πόρους."

Άγνωστο που θα βρεθούν τα χρήματα
Είναι δυνατό να βρεθούν αυτά τα χρήματα και μάλιστα εν μέσω κρίσης; ρωτάμε την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων, κυρία Αμαλία Ανδρουλιδάκη:
"Το υπουργείο Πολιτισμού στο πρόγραμμα δράσης έβαζε κάθε χρόνο έναν προϋπολογισμό με την προοπτική ότι κάποια στιγμή θα προκηρυχθεί η μελέτη και θα ξεκινήσει το έργο.
Δυστυχώς, δεν έχουν υπάρξει αυτά τα χρήματα. Τώρα, το πού θα βρεθούν δεν μπορώ να σας απαντήσω.


-Υπάρχει περίπτωση να το εντάξετε σε κάποιο ΕΣΠΑ;
"Επειδή πλέον η χρηματοδότηση εξαρτάται απόλυτα από τις περιφέρειες, θα πρέπει να απευθυνθούμε σε άλλους φορείς, έξω από το υπουργείο Πολιτισμού.
Δεν έχει το υπουργείο πολιτισμού επιχειρησιακό πρόγραμμα στο νέο ΕΣΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι αν η χρηματοδότηση είναι από ευρωπαϊκά κονδύλια, εξαρτάται από άλλους φορείς, την Περιφέρεια, για παράδειγμα, ή το υπουργείο Οικονομικών" καταλήγει η κυρία Ανδρουλιδάκη.

"Πόλεμος" για τις χρήσεις των κτιρίων
Τα χρήματα είναι το ένα ζήτημα. Το άλλο ζήτημα είναι το σχέδιο αξιοποίησης του κτήματος, το οποίο εκπονήθηκε το 2011 και από τότε περιφέρεται από γραφείο σε γραφείο, καθώς για το κτήμα εμπλέκονται τέσσερα υπουργεία (Περιβάλλοντος, Πολιτισμού, Οικονομικών και Αγροτικής Ανάπτυξης.)
Το 2011, το υπουργείο Περιβάλλοντος, μέσω του καταργηθέντος σήμερα Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, προκήρυξε διαγωνισμό για να αναθέσει σε αρχιτεκτονικό γραφείο το σχέδιο για την αξιοποίηση του κτήματος. Το σχέδιο αυτό παρουσιάστηκε στα συναρμόδια υπουργεία και υπήρξαν αντιδράσεις ως προς τις χρήσεις συγκεκριμένων κτιρίων στοΤατόι από το υπουργείο Πολιτισμού αλλά και από το Αγροτικής Ανάπτυξης.

Μέσα στις αντιδράσεις περιλαμβάνονται και οι αντιδράσεις του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου και της Ελληνικής Εταιρίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Αυτή η διαφωνία σήμερα αποτελεί και τον ανασταλτικό παράγοντα για να μπορέσει να υπογραφεί η κοινή υπουργική απόφαση και από τα τέσσερα υπουργεία.


"Η βασική μας διαφωνία είναι ο πολύ μεγάλος αριθμός χώρων εστίασης, η μετατροπή του κτιρίου του παλιού ξενοδοχείου σε εστιατόριο και του νέου βουστασίου σε συνεδριακό κέντρο" μας λέει ο κ. Κουτσαβλής. Τα κτίρια δεν είναι ικανά να φιλοξενήσουν ταβέρνες και καφετέριες και δεν είναι στην αισθητική κανενός να μετατρέψουμε το Τατόι σε ταβέρνα και καφετέρια.

Η μελέτη του σχεδίου αξιοποίησης ολοκληρώθηκε το 2012 και προβλεπόταν ότι θα ερχόταν σε δημόσια διαβούλευση. Επί δύο χρόνια παρέμενε στα συρτάρια και τελικά ήρθε σε δημόσια διαβούλευση το 2014. Τελικά συντάχθηκε η κοινή υπουργική απόφαση και εστάλη στα αρμόδια υπουργεία για υπογραφή, αλλά οι χρήσεις των χώρων δεν είχαν αλλάξει και αναμένεται τώρα να γνωμοδοτήσουν οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου πολιτισμού.
Το περίεργο ήταν ότι η κοινή υπουργική απόφαση προωθήθηκε να ψηφιστεί το καλοκαίρι που μας πέρασε με υπηρεσιακή κυβέρνηση, κάτι το οποίο φυσικά δεν έγινε κατόπιν αντιδράσεων.
Κόστος αποκατάστασης
"Αν υπογραφεί η κοινή υπουργική απόφαση, θα ανοίξει ο δρόμος για την αξιοποίηση του κτήματος με όλα τα προβλήματα που αναφέραμε, μέσα από την βάρβαρη εκμετάλλευσή του με τόσους χώρους εστίασης. Οι ιδιώτες θα θέλουν να κερδίσουν οπότε θα εγκαταλειφθεί κάθε έννοια ιστορικότητας του χώρου και θα μετατρέψουμε το κτήμα σε Ντίσνεϊλαντ" μας λέει ο κ. Κουτσαβλής.

-Αλλά από το να μείνει το Τατόι έτσι παρατημένο όπως είναι δεν θα ήταν καλύτερο να αξιοποιηθεί και ας υπάρχουν μερικά εστιατόρια παραπάνω; ρωτάω τον κ. Κουτσαβλή.
"Η θέση μας είναι ότι προτιμούμε το Τατόι να παραμείνει όπως είναι σήμερα , όπως το ξέρει ο κόσμος με αυτή την γοητεία της μελαγχολίας και ης παρακμής, παρά να το μετατρέψουμε σε κάτι που δεν του ταιριάζει και το προσβάλλει. Βέβαια, κανένας δεν έχει την υποχρέωση να ακούσει τον σύλλογο, παρ' όλο που έχει 3.000 μέλη, έντονη δραστηριότητα και είναι πλέον μια υπολογίσιμη φωνή. Αν προχωρήσει το σχέδιο με αυτό τον τρόπο δεν μας μένει άλλο παρά το να προσφύγουμε στη δικαιοσύνη κατά του δημοσίου" καταλήγει ο κ Κουτσαυλής.


Ο κ. Κουτσαβλής, αλλά και πηγές στο υπουργείο Πολιτισμού, αμφισβητούν το κόστος αποκατάστασης του κτήματος που απορρέει από το σχέδιο αξιοποίησης και το οποίο φτάνει τα 100 εκατομμύρια ευρώ.
"Κατά τη γνώμη μας είναι πολύ ψηλό το κόστος. Με τις μελέτες που ο Σύλλογος ολοκληρώνει και τις δωρίζει στο υπουργείο Πολιτισμού, καλύπτουμε ίσως το ένα τρίτο του κόστους των μελετών τις οποίες αναθέτουμε με τιμές ιδιωτών. Έχω την εντύπωση ότι το κόστος και ο προϋπολογισμός έχουν υπερεκτιμηθεί. Πιστεύουμε ότι το Τατόι μπορεί να αποκατασταθεί με τα μισά χρήματα. Για να δώσουμε μια τάξη μεγέθους, το σχέδιο του δημοσίου υπολογίζει το κόστος της μελέτης του βουτυροκομείου στα 40.000 ευρώ.

Ο Σύλλογος Φίλων Τατοΐου ολοκλήρωσε τη μελέτη, η οποία πέρασε ομόφωνα από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, με 13.000 ευρώ. Οπότε μπορείτε να έχετε μια αναλογία του κόστους που υπολογίζεται στο σχέδιο και του κόστους που αξίζει μια μελέτη."
Είναι αμφίβολο αν η κινητικότητα που παρατηρείται γύρω από το κτήμα του Τατοΐου καταλήξει σύντομα σε ένα αποτέλεσμα για την αξιοποίησή του. Και βέβαια το βασικό ερώτημα είναι, αξιοποίηση με τί στόχο και προοπτική; Μέχρι τότε τα κτίρια θα παραμένουν έρμαια των καιρικών συνθηκών, αντικείμενα της βασιλικής οικογένειας θα παραμένουν σφραγισμένα στο παλιό βουστάσιο τους συγκροτήματος, τα βασιλικά αυτοκίνητα θα σκουριάζουν και το Τατόι θα παραμένει μια μικρή πόλη φάντασμα που για να την επισκεφθεί κανείς θα πρέπει να πηδάει κάγκελα και συρματοπλέγματα.

Σύντομη αναδρομή στην πρόσφατη ιστορία του κτήματος Τατοΐου
1. Δεκέμβριος του 1967 γράφεται ο επίλογος της παρουσίας της βασιλικής οικογένειας στην Ελλάδα και στο Τατόι. Ξεκινά το αντιπραξικόπημα του Κωνσταντίνου, αποτυγχάνει και η βασιλική οικογένεια φεύγει από την Ελλάδα. Το κτήμα σφραγίζεται από τη χούντα.
2. 1974. Με το δημοψήφισμα, τελειώνει η βασιλευόμενη δημοκρατία.
3. 1980 -1990. Είναι η περίοδος που έγιναν οι μεγαλύτερες λεηλασίες στο κτήμα.
4. 1994. Ψηφίζεται ο νόμος που προβλέπει την απαλλοτρίωση υπέρ του ελληνικού λαού του συνόλου της περιουσίας της πρώην βασιλικής οικογένειας. Είναι ο νόμος κατά του οποίου προσέφυγε η τέως βασιλική οικογένεια στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
5. 2002. Υπάρχει η τελική γνωμάτευση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που προβλέπει ότι η τέως βασιλική οικογένεια θα αποζημιωθεί και θα απαλλοτριωθεί το Τατόι.
6. Το 2003, ο βασικός πυρήνας του κτήματος (6.000 στρέμματα) χαρακτηρίζεται, νεώτερο μνημείο. Τα υπόλοιπα 36.000 στρέμματα περνούν ως δασικές εκτάσεις στην αρμοδιότητα της δασικής υπηρεσίας.