Λίγο πριν ανατραπεί ο πάλαι ποτέ πανίσχυρος ηγέτης της Λιβύης, βλέποντας τα καθεστώτα στην Τυνησία και στην Αίγυπτο να καταρρέουν είχε πει δημοσίως ότι, αν ποτέ έχανε την εξουσία, η Βόρειος Αφρική θα βυθίζονταν στο χάος και στη τζιχάντ. "Οι άνθρωποι του Μπιν Λάντεν θα καταλάβουν την περιοχή" είχε πει χαρακτηριστικά.
Δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της αραβικής Ανοιξης, η προφητεία του Καντάφι αποκτά νέα βαρύτητα. Από τη μια πλευρά, ο πόλεμος στη Συρία που κλιμακώνεται συνεχώς προκαλώντας μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση, η Αίγυπτος που βρίσκεται και πάλι σε τροχιά αναταραχής και από τη άλλη πλευρά, το Σαχέλ, η περιοχή της Βορειοδυτικής Αφρικής που τείνει να γίνει ο νέος πονοκέφαλος για τα διεθνή κέντρα λήψης αποφάσεων.
Στην Αίγυπτο, την ευφορία του εκδημοκρατισμού ακολουθεί η αγωνία για το αύριο, καθώς είναι φανερό, ότι η αραβική άνοιξη δεν έχει ακόμη ουσιαστικά, φανεί. Η επέτειος των δύο χρόνων σημαδεύτηκε με επεισοδιακές διαδηλώσεις, δακρυγόνα και μολότοφ στην εμβληματική πλατεία Ταχρίρ –όπου εκατοντάδες διαμαρτυρόμενοι για την απουσία δημοκρατικών θεσμών συγκρούσθηκαν με τη αστυνομία.
Η Αλ Κάιντα του Μαγκρέμπ μετρά ήδη αρκετά χρόνια δράσης με επίκεντρο την Αλγερία αλλά τους τελευταίους μήνες η εξάπλωση των ισλαμικών κινημάτων στη περιοχή του Σαχέλ, (μια ζώνη που καλύπτει τη νότια Σαχάρα από τη Μαυριτανία και τη Σενεγάλη μέχρι το Σουδάν ) αποδεικνύει ότι ο Καντάφι δεν προσπαθούσε απλώς να σώσει το κεφάλι του.
Το πρώτο σοβαρό επεισόδιο στην περιοχή μετά την πτώση του Καντάφι ήταν ο θάνατος του Αμερικανού πρέσβη στη Βεγγάζη της Λιβύης, και ακολούθησε η προέλαση και τελικά η κατάληψη του Βόρειου Μαλί από τους ισλαμιστές αντάρτες.
Ήταν η πρώτη σοβαρή κρίση σε αυτή την πλευρά της σαχελιακής ζώνης εδώ και δύο δεκαετίες ενώ τις τελευταίες εβδομάδες παρακολουθήσαμε την εμπλοκή του γαλλικού στρατού με αεροπορία και πεζικό στο Μαλί και την επίθεση ενόπλων της Αλ Κάιντα σε μονάδα εξόρυξης φυσικού αερίου στην Αλγερία που έληξε με τον θάνατο δεκάδων ξένων εργαζομένων. Πριν μερικές ημέρες Βρετανία και Γερμανία εξέδωσαν οδηγία με την οποία καλούν τους υπηκόους τους να εγκαταλείψουν τη Βεγγάζη καθώς αποτελούν στόχο ενόπλων ισλαμιστών ενώ επίσης αυτή την εβδομάδα η Γαλλία έστειλε ειδικές δυνάμεις να προστατεύουν τα ορυχεία ουρανίου στο Νίγηρα (επίσης εντός ζώνης του Σαχέλ) , λόγω του φόβου να γίνουν στόχος ισλαμιστών ανταρτών.
Το χάος που επικρατεί στο Σαχέλ και η αστάθεια μετά την Αραβική Άνοιξη στις χώρες του Μαγκρέμπ είναι αλληλένδετα.
Η κρίση στο Μάλι δεν φαίνεται ότι θα τελειώσει σύντομα και αυτό θα θέσει σε μεγάλη δοκιμασία την κυβέρνηση της Λιβύης που στην ουσία δεν ελέγχει ούτε τον δικό της στρατό. Οι ένοπλες ομάδες της Λιβύης θα παραμείνουν για τουλάχιστον ενάμιση χρόνο ακόμη ημιαυτόνομες μέχρι να ενταχθούν στον εθνικό στρατό της χώρας. Το γεγονός αυτό προκαλεί έντονα προβλήματα καθώς η κυβέρνηση δεν μπορεί να ελέγξει το λαθρεμπόριο όπλων που ανθεί στα σύνορα με την Αλγερία και το Τσάντ.
Παράλληλα η ξένη παρουσία ξυπνά μνήμες από την εποχή των αποικιών και πυροδοτούν ισλαμικά κινήματα που προβάλλονται ως οι θεματοφύλακες τις εθνικής ανεξαρτησίας .
Η ισχυροποίηση της Αλ Κάιντα του Μαγκρέμπ στην Αλγερία και η πτώση του Καντάφι στη Λιβύη - γεγονός που άνοιξε τα σύνορα επιτρέποντας σε λαθρέμπορους να φέρουν στον Νίγηρα και στο Μάλι τεράστιες ποσότητες όπλων - έχει δημιουργήσει στην περιοχή έναν ισλαμικό πυρήνα που είναι δύσκολο να ελεγχθεί. Διαφορετικές ομάδες, που συχνά δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, με διαφορετικά εθνικά χαρακτηριστικά, δρουν σε όλη την περιοχή προκαλώντας πονοκέφαλο στη Δύση. Η περίπτωση του θανάτου του Αμερικανού πρέσβη στη Λιβύη έφερε στο φως -όπως αποδείχθηκε και από τις έρευνες στη συνέχεια του Στέιτ Ντιπάρτμεντ - την άγνοια που έχουν ακόμη και οι ΗΠΑ για τις πάμπολλες ισλαμικές ομάδες της περιοχής και τον τρόπο δράσης τους.
Ο πόλεμος στο Μάλι και τα πρόσφατα γεγονότα στην Αλγερία είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της πτώσης του Καντάφι ο οποίος όπως και οι υπόλοιποι ισχυροί τοπικοί ηγέτες μπορούσε να ελέγχει τους τοπικούς φυλάρχους είτε υποχρεώνοντας τους να συνεργαστούν μαζί του είτε καταστέλλοντας κάθε φωνή αντίδρασης στις επιλογές του.
Οι ισλαμιστές Τουαρέγκ που πήραν τον έλεγχο του Βόρειου Μάλι πολέμησαν ως μισθοφόροι στο πλευρό του Καντάφι και μετά την πτώση του υποχώρησαν παίρνοντας μαζί τους ένα μεγάλο τμήμα του οπλοστασίου του πρώην Λίβυου ηγέτη. Παράλληλα όμως τοπικοί άρχοντας που για χρόνια δρούσαν σε μια περιοχή χωρίς νόμο έχουν συγκεντρώσει μέσω του λαθρεμπορίου τεράστια χρηματικά ποσά και έχουν φτιάξει πάνοπλους και καλά εκπαιδευμένους στρατούς. Σε πρόσφατο άρθρο τους oι Νew York Times εκτιμούσαν ότι οι επιχειρήσεις των Γάλλων στο Μαλί θα σπρώξουν πολλούς αντάρτες έξω από τα σύνορα και συγκεκριμένα α στην Αλγερία αναζωπυρώνοντας τον εκεί ισλαμικό εξτρεμισμό.
Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 27-1-2013