Διαβάζουμε συχνά ότι η κρίσιμη καμπή για την ιστορία μεταπολεμικά ήταν η πτώση του τείχους και η συνακόλουθη επικράτηση του καπιταλισμού εκεί που κάποτε κυριαρχούσε το σφυροδρέπανο. Φυσικά δεν αμφισβητεί κανένας τη σπουδαιότητα των γεγονότων της διετίας 1989-90, ωστόσο στην πραγματικότητα ο μετασχηματισμός του σύγχρονου καπιταλισμού που έμελλε να κυριαρχήσει, ξεκινούσε δέκα χρόνια νωρίτερα στην Κίνα. Ο διάδοχος του Μάο, Ντενγκ Χσιάο Πίνγκ ήταν αυτός που πρώτος έκοψε τον ομφάλιο λώρο με τη" Μαοϊκή σκέψη" και έβαλε την Κίνα στο δρόμο της ελεύθερης αγοράς. Ο κινεζικός κομουνισμός ποτέ πια δεν θα ήταν ίδιος με αυτόν του Μάο. Ούτε φυσικά και ο καπιταλισμός, αφού το άνοιγμα της κινεζικής αγοράς θα έδινε ώθηση στην παγκοσμιοποίηση και διέξοδο στην υπερσυσσώρευση κεφαλαίου στη Δύση.
Η μεταπολεμική Κίνα έζησε ουσιαστικά μέχρι σήμερα τρεις μεγάλες επαναστάσεις. Την πρώτη επανάσταση του Μάο και το «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» που ακολούθησε λίγα χρόνια μετά την επικράτηση των κομουνιστών, την Πολιτιστική Επανάσταση στα τέλη της δεκαετίας του '60 με την οποία ο Μάο εκκαθάρισε τους πολιτικούς τους αντιπάλους και τέλος τη στροφή του Ντενγκ στη ελεύθερη αγορά από το 1979 μέχρι το θάνατό του το 1982.
Σήμερα 30 χρόνια μετά το θάνατο του Ντενγκ, το μοντέλο της ελεύθερης αγοράς με κινεζικά χαρακτηριστικά βρίσκεται στα όρια του και η χώρα είναι έτοιμη για ένα νέο, αλλά μετέωρο άλμα προς τα εμπρός.
Η δύσκολη αυτή δουλειά πέφτει στις πλάτες της νέας ηγεσίας που θα αναδειχθεί από το 18ο συνέδριο του ΚΚΚ το οποίο ξεκίνησε την Τετάρτη και θα ολοκληρωθεί μέσα στην εβδομάδα που έρχεται
Η διαδοχή στην πολιτική ηγεσία της Κίνας μπορεί να μην έχει τη λάμψη των αμερικανικών εκλογών, αλλά είναι εξίσου σημαντική για τις ισορροπίες στον πλανήτη τα επόμενα χρόνια.
Το δίδυμο που θα αντικαταστήσει τους Χου Τζιντάο και Γουέν Τζιαμπάο στην προεδρία και στην πρωθυπουργία της Κίνας έχει ήδη αποφασιστεί και με μια πρώτη ανάγνωση φανερώνει τον πολιτικό συμβιβασμό μεταξύ των δύο βασικών πολιτικών ομάδων που κυριαρχούν αυτή της στιγμή, των αποκαλούμενων "λαϊκιστών" των ανθρώπων δηλαδή που αναδείχτηκαν μέσα από τον πολιτικό τους αγώνα μακριά από τα μεγάλα πολιτικά κέντρα και μέσα από την κομουνιστική νεολαία , και των "ελιτιστών", των ανθρώπων δηλαδή που προέρχονται από τα παλιά "τζάκια" της κομματικής νομενκλατούρας.
Στην τελευταία κατηγορία ανήκει και ο νέος γραμματέας του ΚΚΚ που τον Μάρτιο θα γίνει και πρόεδρος, ο 59χρονος Σι Τζινπίνγκ που χαρακτηρίζεται μεταρρυθμιστής. Ωστόσο ο χαρακτηρισμός μεταρρυθμιστής στην Κίνα δεν έχει να κάνει τόσο με το από ποια πολιτική ομάδα προέρχεται κάποιο στέλεχος. Η ανάδειξη σε κορυφαία αξιώματα είναι αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και πολιτικών συσχετισμών που έχουν να κάνουν με τη νομή της εξουσίας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πρώην δελφίνος και άλλοτε πανίσχυρο στέλεχος του ΚΚΚ Μπο Σιλάι, ο οποίος βγήκε από τη μέση της διεκδίκησης μιας θέσης στο νέο politi buro, καθώς κατηγορήθηκε για διαφθορά και ανάρμοστες σεξουαλικές σχέσεις.
Ο Μπο αν και προερχόταν από την "ελιτίστικη" ομάδα ανήκε στους νεομαοϊκούς και στην επαρχία που ήταν κυβερνήτης είχε εφαρμόσει ένα σύγχρονο νεομαοικό μοντέλο οικονομίας. Άλλο ένα στέλεχος που βγήκε από τη μέση με την κατηγορία της ανάμιξης σε οικονομικό σκάνδαλο ήταν ο Λινγκ Τζιουά, δεξί χέρι του σημερινού προέδρου Χου Τζιντάο.
Καταλαβαίνει κανείς λοιπόν ότι πίσω από τις κλειστές πόρτες των κομματικών γραφείων γίνεται μια σκληρή μάχη εξουσίας για το ποια ομάδα θα κυριαρχήσει και τα πρόσωπα παίζουν σημαντικό ρόλο.
Πρωθυπουργός στη θέση του σημερινού πρωθυπουργού Γουέν Τζιαμπάο, θα είναι Λι Κεσιάνγκ που προέρχεται από την παλαιά φρουρά δηλαδή τους "λαικιστές" ο οποίος είχε και τη στήριξη του σημερινού προέδρου Γουεν Τζιαμπάο.
Ο Σι θα έχει ένα δύσκολο έργο μπροστά του. Πρώτον πρέπει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις στην οικονομία και να τα καταφέρει το ίδιο καλά όσο και ο Γουέν και από την άλλη να αντιμετωπίσει το πολιτικό ζήτημα του "ενός κόματος και μίας αρχής" σε μια Κίνα που ζητεί περισσότερη δημοκρατία και κοινωνικά δικαιώματα.
Όπως σημείωνε ο Economist σε πρόσφατο άρθρο του για την Κίνα η δεκατία του Γουέν Τζιαμπάο ήταν μια επιτυχημένη περίοδος για την οικονομία. Το ΑΕΠ τετραπλασιάστηκε και σήμερα το κράτος προσφέρει ασφαλιστική κάλυψη στο 95% των Κινέζων από μόλις 15% το 2000. Με την παγκόσμια οικονομική κρίση όμως και τα τελευταία χρόνια με την κρίση της Ευρώπης το μοντέλο του Γουέν έδειξε τα όριά του. Ήδη η οικονομία της Κίνας επιδεικνύει σημάδια επιβράδυνσης, η αγορά ακινήτων έχει διογκωθεί παίρνοντας χαρακτηριστικά φούσκας ενώ η χώρα χάνει σε ανταγωνιστικότητα καθώς το εργατικό κόστος αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό 20% τα τελευταία χρόνια.
Ο Σι θα πρέπει να αντιμετωπίσει ακόμη τις τεράστιες ανισότητες που προκάλεσε η ασύμμετρη εκβιομηχάνιση της χώρας η οποία, παρά την δημιουργία μεγάλων πλεονασμάτων δεν έχει αφήσει στη Κίνα την απαραίτητη τεχνογνωσία για να προχωρήσει μόνη της, χωρίς δηλαδή τις ξένες πολυεθνικές, στα επόμενα χρόνια. Οι ανισότητες μεταξύ των μεγάλων αστικών κέντρων και της υπαίθρου παραμένουν ενώ το περιβαλλοντικό πρόβλημα μοιάζει με βόμβα έτοιμη να εκραγεί
Παράλληλα, υπάρχει όπως προείπαμε και το πολιτικό ζήτημα.
Καλείται λοιπόν να ικανοποιήσει τις ανάγκες της μεγαλύτερης απειλής για το πολιτικό σύστημα : Της ανερχόμενης μεσαίας και μεσοαστικής τάξης που αντιδρά στον πλουτισμό της νομενκλατούρας του κόμματος και ζητεί περισσότερη δημοκρατία. Η κινεζική μεσαία τάξη ταξιδεύει, ενημερώνεται, αντιδρά στις αναίτιες φυλακίσεις και υπερασπίζεται – άλλοτε ενεργά και άλλοτε σιωπηρά- τους υπό διωγμό ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σε αυτό το πλαίσιο καταλαβαίνει κανείς γιατί είναι σημαντικό το ποιά πρόσωπα θα στελεχώσουν την πανίσχυρη Διαρκή Επιτροπή και το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΚ.
Στην Κίνα μπορεί να επικρατεί η αρχή του ενός κόμματος αλλά όπως ήδη αναφέραμε το κόμμα δεν είναι ένας μονολιθικό κέντρο εξουσίας.
Οι δύο κυρίαρχες ομάδες αποτελούν εγγύηση σταθερότητας και εγγύηση για το ότι η χώρα δεν θα ξαναγυρίσει στο προσωπομετρικό μοντέλο εξουσίας που επικράτησε μέχρι και τον θάνατο του Ντένγκ.
Το μοίρασμα της εξουσίας μεταξύ "ελιτιστών" και "λαικιστών" που αποτυπώνεται με την ανάδειξη του Σι και του Λι στις δύο κορυφαίες θέσεις θα αποτυπωθεί και στη Διαρκή Επιτροπή που από εννέα μέλη που είναι σήμερα θα μειωθεί στα επτά.
Για τον Σι το ζήτημα του εκδημοκρατισμού θα γίνει εντονότερο στο επόμενο διάστημα καθώς τα οικονομικά προβλήματα θα γίνονται πιο πιεστικά και σίγουρα θα προχωρήσει σε κάποιες μεταρρυθμίσεις
Αυτοί που ωστόσο περιμένουν μια αποκαθήλωση της "Μαοϊκής σκέψης" από τον πολιτικό προσανατολισμό της νέας ηγεσίας και ρήξη με τη πολιτική δομή της «αρχής του ενός κόμματος», μάλλον θα απογοητευτούν καθώς όπως παρατηρούν ξένοι αναλυτές «αν αφαιρέσεις τον Μάο από το πολιτικό σύστημα, δεν θα μείνει τίποτα που να το νομιμοποιεί».
Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής 11-11-2012