Οι ξένοι ανταποκριτές που βρέθηκαν στην Παραγουάη το 2008 μετάδωσαν ότι ένας 56άρης πρώην καθολικός επίσκοπος με τη στήριξη των φτωχών αγροτών έγινε πρόεδρος, βάζοντας τέλος στην 61χρονη κυριαρχία του συντηρητικού κόμματος Colorado που περιλάμβανε και την περίοδο της 35χρονης δικτατορίας του Αλφρέντο Στρέσνερ.
Σε μία χώρα που μόνο το 2% των 6,4 εκατομμυρίων κατοίκων της είναι ιδιοκτήτες του 80% της γης, επιτέλους γινόταν πρόεδρος ένας άνθρωπος που υποσχόταν αγροτική μεταρρύθμιση.
Ο νέος πρόεδρος, Φερνάντο Λούγκο έβαλε για λίγο τη χώρα ξανά στον χάρτη. Η Παραγουάη ωστόσο από εκεί και πέρα εμφανιζόταν στα μέσα ενημέρωσης κάθε φορά που ο πρόεδρος αναγνώριζε κάποιο νόθο παιδί. Η πρώτη φορά ήταν το 2009 και η δέυτερη πριν ένα μήνα. Μεσολάβησαν άλλες δύο περιπτώσεις γυναικών που ζήτησαν από τον Λούγκο να αναγνωρίσει την πατρότητα των παιδιών τους αλλά το τεστ DNA ήταν αρνητικό. Και τα δύο παιδιά γεννήθηκαν όταν ο Λούγκο ήταν ακόμη επίσκοπος. Την ίδια περίοδο λάμβανα χώρα και οι ερωτικές του περιπέτειες. Ωστόσο αυτό δεν του στοίχισε πολιτικά. Η Παραγουάη στη διάρκεια του πολέμου της «τριπλής συμμαχίας» τον προπερασμένο αιώνα, κόντρα στη Βραζιλία, την Ουρουγουάη και την Αργεντινή, έχασε το 90% του αντρικού πληθυσμού της. Η κοινωνία της χώρας -προφανώς για λόγους αυτοσυντήρησης- έγινε πολύ ανεκτική με τα εξώγαμα παιδιά» ακόμη και όταν οι πατεράδες ήταν κληρικοί. Αυτή η ανοχή, υπάρχει ακόμη και σήμερα.
Το πρόβλημα του Λούγκο όμως ήταν ότι αν και κέρδισε τις εκλογές δεν είχε την πλειοψηφία στο κογκρέσο. Το κόμμα του ήταν ένας συνασπισμός μικρότερων κομμάτων και κάθε φορά που ήθελε να περάσει ένα νέο νόμο έπρεπε να στηρίζεται στις ψήφους του Colorado και του Φιλελεύθερου κόμματος. Έτσι ήταν αδύνατο να νομοθετήσει όσα υποσχέθηκε στους φτωχούς αγρότες ενώ ακόμη και για ζητήματα ελάσσονος σημασίας έπρεπε να κάνει παραχωρήσεις στα δεξιά κόμματα που έφταναν μέχρι υπουργοποίηση των μελλών τους.
Η αφορμή
Δεν είναι λίγοι αυτοί που εκτιμούν ότι το αριστερόστροφο μοντέλο διακυβέρνησης στη Λατινική Αμερική έχει αρχίσει να εξαντλείται και ότι σύντομα οι πρόεδροι των χωρών θα βρεθούν προ αδιεξόδου. Η περίπτωση του Λούγκο είναι ίσως χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πριν από δύο εβδομάδες το κογκρέσο της Παραγουάης με διαδικασίες εξπρές –κάτι που χαρακτηρίσθηκε ως κοινοβουλευτικό πραξικόπημα- καθαίρεσε τον πρόεδρο ορίζοντας αντικαταστάτη του τον αντιπρόεδρο Φεντερίκο Φράνκο του Φιλελεύθερου κόμματος και ουσιαστικά αντιπάλου του Λούγκο.
Πρόκειται για μια ανατροπή δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου που η Λατινική Αμερική είχε πολλά χρόνια να αντιμετωπίσει και θεωρούσε ότι έχει τελειώσει πλέον οριστικά με την εποχή των πραξικοπηματιών.
Αιτία για την αποπομπή ήταν το μακελειό με 17 νεκρούς σε συγκρούσεις της αστυνομίας με ακτήμονες αγρότες σε έκταση που είχαν καταλάβει η τελευταίοι και ανήκει σε μία από τις πλουσιότερες οικογένειες της Παραγουάης.
Ο τρόπος με τον οποίο αποπέμφθηκε ο Λούγκο δημιουργεί πολλά ερωτήματα καθώς κατηγορήθηκε ως υπεύθυνος για το μακελειό και του δόθηκαν μόλις δύο ώρες για να ετοιμάσει την υπεράσπισή του.
Η ουσία της όλης υπόθεσης όμως βρίσκεται σε αυτό που περιγράψαμε παραπάνω. Στο γεγονός ότι το αριστερόστροφο μοντέλο διακυβέρνησης έφτασε στα όρια του και ότι αυτό που ανέτρεψε τον πρόεδρο ήταν αυτό που υποσχέθηκε προεκλογικά και τελικά δεν έκανε: Μια δίκαιη διανομή της γης, σε μία χώρα που η αγροτική παραγωγή χαρακτηρίζεται από μεγάλα λατιφούντια και φεουδαρχικές σχέσεις αγρότη κτηματία.
Δημοσίευμα της ισπανικής εφημερίδας El Pais αναφέρει ότι ο θάνατος των αστυνομικών και των αγροτών δεν προήλθε από μεταξύ τους πυρά αλλά από πυρά ελεύθερων σκοπευτών. Ήταν δηλαδή μια προβοκάτσια για να προκληθεί πολιτική αναταραχή και να πέσει όλο το βάρος στις πλάτες του Λούγκο.
Από την άλλη όμως ο Λούγκο ήταν αδύνατο να κάνει όσα υποσχέθηκε. Είχε απέναντί του τα υπόλοιπα συντηρητικά κόμματα, τους επιχειρηματίες –που χαιρέτησαν αμέσως την ανατροπή του- την εκκλησία, μια βαθειά ριζωμένη έχθρα σε ότι θυμίζει αριστερή πολιτική, και φυσικά το σύνολο των μέσων ενημέρωσης που διαρκώς επέσειαν το φάντασμα του «τσαβισμού». Επιπλέον, όπως αποκαλύφθηκε η αμερικανική πρεσβεία στην χώρα ( wikileaks 28-3-2009) είχε έτοιμο το σχέδιο ανατροπής του Λούγκο, κατευθυνόμενο από δύο ηγέτες της δεξιάς με πρόβλεψη για αντικατάσταση του προέδρου από τον Φράνκο
Οι χώρες της Νοτίου Αμερικής καταδίκασαν ομόφωνα την καθαίρεση του προέδρου και δεν αναγνωρίζουν τον νέο πρόεδρο. Όλες τους ανακάλεσαν τους πρέσβεις τους, η Αργεντινή έκανε λόγο ευθέως για πραξικόπημα ενώ η Βενεζουέλα έκοψε και τις εξαγωγές πετρελαίου. Στην πρόσφατη σύνοδο γης MERCOSUR (Ζώνης οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας μεταξύ Αργεντινής, Βραζιλίας, Ουρουγουάης και Παραγουάης) η κυβέρνηση Φράνκο δεν προσκλήθηκε και οι τρεις χώρες αποφάσισαν να θέσουν εκτός της Παραγουάη χωρίς ωστόσο να επιβάλουν οικονομικές κυρώσεις. Η πιο φτωχή από τις χώρες της περιοχής μπαίνει ξανά σε επικίνδυνα αντιδημοκρατικά μονοπάτια και κινδυνεύει να βρεθεί απομονωμένη. Πολύ περισσότερο όμως κινδυνεύει από βαθύ διχασμό. Ο Λούγκο προς το παρόν έχει συστήσει σκιώδη κυβέρνηση και θα επιδιώξει σύμφωνα με τις εκτιμήσεις να διεκδικήσει και πάλι την προεδρία στις εκλογές που θα γίνουν του χρόνου.
Το εγχείρημα δύσκολα θα είναι επιτυχημένο καθώς οι Φιλελεύθεροι που ελέγχουν πλέον την κυβέρνηση θα έχουν όλο το χρόνο να προετοιμαστούν. Και όπως έχει δείξει η εμπειρία στην Παραγουάη, το πλεονέκτημα στις εκλογές το έχει αυτός που ελέγχει –και προφανώς μπορεί να εξαγοράσει - το δημόσιο τομέα.
Γράφτηκε για τον Τύπο της Κυριακής