Πόσες ελληνικές όπερες έχουν γραφτεί; Πιθανότατα περισσότερες από όσες γνωρίζουμε. Μια χαμένη μέχρι πρόσφατα ελληνική όπερα, που βρέθηκε τυχαία στα υπόγεια του Ωδείου Αθηνών, θα ακουστεί για πρώτη φορά στις 28 Νοεμβρίου στο θέατρο Ολύμπια στην Αθήνα. Η «Ανδρονίκη», του Αλέξανδρου Γκρέκ, είναι ένα μοναδικό σε ποιότητα και σημασία έργο της ελληνικής λόγιας μουσικής που θεωρείτο χαμένο.
Πίσω από την αναβίωσή του όμως, υπάρχει μια καταπληκτική ιστορία συμπτώσεων και σκληρής δουλειάς. H ιστορία της «Ανδρονίκης» είναι συνυφασμένη με την ιστορία του αρχείου του Ωδείου Αθηνών.Για πολλά χρόνια το πολυτιμότερο μουσικό αρχείο στην Ελλάδα, βρισκόταν αταξινόμητο και σε ακατάλληλες συνθήκες στα υπόγεια του Ωδείου. Το Φθινόπωρο του 2013, η κυρία Στέλλα Κουρμπανά, ως μέλος του εργαστηρίου ελληνικής μουσικής του Ιονίου Πανεπιστημίου ανέλαβε να ταξινομήσει και να προστατεύσει το αρχείο.
Με την βοήθεια της ασκούμενης τότε φοιτήτριας Τατιάνας Παπαστουίτση άρχισαν να ψάχνουν το υλικό και σε ένα από τα υπόγεια βρήκαν ένα κουτί, που περιείχε ένα σπαρτίτο (Είναι η μεταγραφή ενός έργου μόνο για πιάνο). Ήταν το σπαρτίτο της «Ανδρονίκης», της όπερας του Αλέξανδρου Γκρεκ, που μέχρι τότε θεωρείτο χαμένη. Από δημοσιεύματα κι άλλα αρχεία, ήταν γνωστό ότι ο Γκρεκ είχε γράψει τη συγκεκριμένη όπερα, την οποία όμως δεν είχε καταφέρει ποτέ να την ανεβάσει στην Ελλάδα ολόκληρη. Οι ερευνητές γνώριζαν την ύπαρξη της, αλλά η παρτιτούρα δεν υπήρχε πουθενά.
Αλέξανδρος Γκεκ. Πηγή: Αρχείο Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας
Η «Ανδρονίκη», είναι ένα σημαντικό έργο της ελληνικής λόγιας μουσικής που γράφτηκε από τον Γκρεκ στις αρχές του προηγούμενο αιώνα, περίπου το 1904. Γράφτηκε σε μία περίοδο που άρχισε να καλλιεργείται η ιδέα της εθνικής σχολής από τον Μανώλη Καλομοίρη.
Η Εθνική Ελληνική Σχολή με πρωτεργάτη τον Μανώλη Καλομοίρη ήταν ουσιαστικά ένα καλλιτεχνικό ρεύμα που προωθούσε την ιδέα η ελληνική λόγια μουσική να αποκτήσει ένα ιδιαίτερο ύφος που να ξεχωρίζει από την υπόλοιπη δυτική μουσική και αυτό το ύφος θα έπρεπε να αναζητηθεί στην ελληνική λαϊκή και παραδοσιακή μουσική.
Αυτό υπήρχε ήδη βέβαια στην ελληνική λόγια μουσική από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα αλλά με τον Καλομοίρη πήρε μια συγκροτημένη μορφή. Ο Αλέξανδρος Γκρέκ διεκδικούσε μια θέση σε αυτή τη σχολή, πριν ακόμη τις κινήσεις του Καλομοίρη.
Η «Ανδρονίκη»είναι ένα έργο που βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα της εποχής, «Η Ηρωίς της Ελληνικής Επαναστάσεως» του Στέφανου Ξένου, που εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1861. Ήταν πολύ δημοφιλές στην εποχή του και διαβαζόταν ως η ιστορία της ελληνικής επανάστασης γιατί ενσωμάτωνε στη μυθοπλασία πολλά ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα.
Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, η ενορχήστρωση της «Ανδρονίκης» έχει χαθεί. Με τη βοήθεια του Ιδρύματος Κωστοπούλου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Ωδείου Αθηνών, Νίκος Αθηναίος, ανέλαβε να κάνει εκ νέου μια ενορχήστρωση του έργου, το οποίο θα παρουσιαστεί συναυλιακά στο θέατρο Ολύμπια στην Αθήνα στις 28 Νοεμβρίου.
Δημοσιεύθηκε στο CNN Greece 27/11/2021