“Η πιο σοβαρή συνέπεια της απόφασης για επιστροφή φόρων από την Apple στην Ιρλανδική κυβέρνηση, φοβάμαι ότι θα είναι να δούμε μεγάλες εταιρίες να κληθούν να πάρουν αποφάσεις αν θα αποσυρθούν από την ευρωπαϊκή αγορά και αν θα αναζητήσουν έδρες σε άλλες χώρες με ευνοϊκότερο φορολογικό σύστημα”, λέει στο CNN Greece από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ο κ. Γιώργος Δουκίδης, διευθυντής του “Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου και Επιχειρείν” του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Μερικές ώρες νωρίτερα ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Τουρκίας Μεχμέτ Σιμσέκ με ανάρτησή στο λογαριασμό του στο twitter, καλούσε την Apple να αφήσει την Ευρώπη και τη “γραφειοκρατία της” και να εγκατασταθεί στην Τουρκία, τονίζοντας ότι θα είναι χαρά του να προσφέρει στην Apple ένα πιο “γενναιόδωρο φορολογικό καθεστώς...”
Με ανάρτησή του στο twitter o αναπληρωτής πρωθυπουργός την Τουρκίας Μεχμέτ Σιμσέκ καλεί την Apple να αφήσει τη "γραφειοκρατική" Ευρώπη και να "μετακομίσει" στην Τουρκία
Το αν θα πάει βέβαια η Αpple στην Τουρκία, είναι ένα άλλο ζήτημα που δεν είναι της παρούσης και μάλλον έχει πάρα πολλούς λόγους για να μην πάει. Πάντως και μόνο η κίνηση του Σιμσέκ, ανεξάρτητα των προθέσεών της και ως πρόθεση εδώ μπορούμε να την εντάξουμε στο βαρύ κλίμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ Άγκυρας και ΕΕ μετά το πραξικόπημα στην Τουρκία, δείχνει ξεκάθαρα ότι για τις πολυεθνικές, εκτός της Ευρώπης υπάρχουν κι άλλες χώρες που θα έδιναν γη και ύδωρ για να τις έχουν στο έδαφός τους.
Πως φτάσαμε στην απόφαση
Για να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο ιστορικό της υπόθεσης Apple, να πούμε ότι η εταιρία κλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού της οποίας επικεφαλής είναι η κυρία Μαργκρίτ Βεστάγιερ, να πληρώσει φόρους αναδρομικά στην Ιρλανδία 13 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η Επιτροπή κατηγόρησε την Ιρλανδία ότι επέτρεψε στην Apple να εισάγει ουσιαστικά, κέρδη εκατομμυρίων ευρώ από δραστηριότητες της σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες δεν πλήρωσε φόρους ή πλήρωσε ελάχιστα και μάλιστα αυτό έγινε κατόπιν συμφωνίας με την Ιρλανδική κυβέρνηση ότι ο αμερικανικός κολοσσός θα διατηρήσει στη χώρα τις δραστηριότητες της και τις περίπου 6.000 θέσεις εργασίας που έχει σήμερα. Η συμφωνία και κατά συνέπεια, η φοροαποφυγή της Apple, έγινε με βάση το φορολογικό νόμο της Ιρλανδίας που αφήνει αυτό το ανοιχτό παραθυράκι.
Επιχειρηματικός φόρος 12,5%
Eπιπλέον, η χώρα έχει ένα από τα ευνοϊκότερα φορολογικά καθεστώτα στην Ευρώπη με φορολογικό συντελεστή για τις επιχειρήσεις 12,5% που την καθιστά έναν από τους “αγαπημένους” προορισμούς των πολυεθνικών.
Στην Ιρλανδία έχουν ακόμη έδρα οι Google, ebay, twitter, Facebook και άλλες πολλές. Αυτός ο φορολογικός συντελεστής έχει γίνει αγκάθι για την ΕΕ. Θα θυμηθούμε στο σημείο αυτό ότι όταν ξέσπασε η κρίση στην Ιρλανδία και η χώρα ήταν έτοιμη να μπει σε μνημόνιο, ένα από τα μέτρα που ζητούσε η Γερμανία ήταν η αναμόρφωση του φορολογικού της συστήματος, ουσιαστικά δηλαδή, να μπει τέλος σε αυτό το 12,5% που έδινε στη χώρα πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές.
Ούτε η τότε κυβέρνηση, το 2010, ούτε το φιλελεύθερο κόμμα που τη διαδέχθηκε και που σήμερα είναι ξανά στην κυβέρνηση σε συνεργασία με τους Ανεξάρτητους διαπραγματεύτηκε ποτέ τον επιχειρηματικό φόρο. Και όπως φάνηκε, αυτό ήταν και το μεγάλο της όπλο για να βγει σύντομα από την κρίση.
Το σχήμα που ακολούθησε η Apple και που ακολουθούν και άλλες εταιρίες και όχι μόνο στην Ιρλανδία, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο αλλά για να πάρουμε μια ιδέα, λειτουργεί στην εξής βάση:
Η Apple και πολλές άλλες, εκμεταλλεύονται το φορολογικό καθεστώς μεταφέροντας τα κέρδη από μια χώρα σε άλλη. Για παράδειγμα η έδρα της εταιρίας που βρίσκεται σε ένα φορολογικό παράδεισο, εκχωρεί στο υποκατάστημά της που είναι στην χώρα Α την άδεια να πουλά προϊόντα. Το υποκατάστημα στην χώρα Α εκχωρεί στα υποκαταστήματά σε άλλες χώρες, ας τις πούμε Β, το δικαίωμα να πουλούν προϊόντα αλλά σε μία τιμή που αφήνει ελάχιστο κέρδος στα υποκαταστήματα Β. Η εταιρία τελικά μεταφέρει κάποια από τα κέρδη στην χώρα Α η οποία έχει ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς (πχ Ιρλανδία), και τον μεγάλο όγκο των κερδών στα κεντρικά της γραφεία.
Όπως είναι προφανές οι χώρες Β μισούν αυτή την πρακτική γιατί ουσιαστικά τα υποκαταστήματα δεν πληρώνουν φόρους.
Η Επιτροπή λοιπόν έβαλε στο στόχαστρο την Apple και στο παρελθόν είχε βάλει και τη Starbucks γι αυτές τις πρακτικές, (και τώρα ερευνά και την McDonalds) όμως στην ουσία το πρόβλημά της δεν είναι η Apple αλλά η ιρλανδική κυβέρνηση που διατηρεί τα παράθυρα στο φορολογικό της νόμο. Η Apple δραστηριοποιείται καθ' όλα νόμιμα. Φυσικά – όπως γνωρίζουμε πολύ καλά και στην Ελλάδα- το νόμιμο δεν σημαίνει και ηθικό. Υπολογίστηκε ότι για κάθε εκατομμύριο δολάρια που εισέπραττε η Apple πλήρωνε φόρο 50 δολάρια.
Η Apple δεν είναι η μόνη
“Τους τελευταίους μήνες είχαμε κι άλλες τέτοιες αποφάσεις και πιο πρόσφατα μια απόφαση για σουηδική εταιρία που αφορά την κυβέρνηση του Βελγίου. Άσχετα αν δεν έγιναν γνωστές ευρύτερα” θα μας πει ο κ. Δουκίδης.
“Φαίνεται ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει αποφασίσει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση καθώς η εικόνα που έχουμε είναι ότι πολλές χώρες προσπαθούν με διάφορους τρόπους να προσελκύσουν μεγάλες εταιρίες για να έχουν τις έδρες τους εκεί, αλλά κυρίως και αυτό είναι το σημαντικό, να δημιουργήσουν κέντρα έρευνας και ανάπτυξης. Σε αυτό το σημείο τίθενται ζητήματα ανταγωνισμού που προκαλούν την παρέμβαση της Επιτροπής” καταλήγει ο κ Δουκίδης.
Πλήγμα για την Ιρλανδία
Πάμε τώρα στις συνέπειες.
Βασικά η απόφαση πλήττει την Ιρλανδία. Η κυβέρνηση θεωρεί απαράδεκτη την απόφαση και προτίθεται να την οδηγήσει στα δικαστήρια. Ειδικά μάλιστα σε μια χρονική στιγμή που έχει συμφωνήσει με την Apple στη δημιουργία ενός data center που θα ολοκληρωθεί στα επόμενα χρόνια και θα δώσει τουλάχιστον άλλες 200 θέσεις εργασίας.
Το πρόβλημα της Ιρλανδικής κυβέρνησης είναι τεράστιο και η απόφαση μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε πτώση της. Η Ιρλανδία αυτή της στιγμή έχει κυβέρνηση μειοψηφίας αποτελούμενη από to φιλελεύθερο Fine Gael και έξι βουλευτές της Ανεξάρτητης Συμμαχίας. Αν δεν δεχθούν οι ανεξάρτητοι την πρόταση του υπουργού οικονομικών Μάικλ Νούναν για έφεση τι γίνεται;
Άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης ήδη λένε ότι αυτά τα χρήματα θα πρέπει να επιστραφούν στην Ιρλανδία ενώ ο ιρλανδικός τύπος χθες είχε μεγάλα ρεπορτάζ για το τι θα μπορούσε να κάνει η Ιρλανδία αν είχε 13 δις επιπλέον. Και η απάντηση ήταν, από το να κτίσει 20 νοσοκομεία μέχρι να καταργήσει για 26 χρόνια το φόρο ακίνητης περιουσίας. Καταλαβαίνει κανείς επομένως ότι δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα για τους Ιρλανδούς.
Η δεύτερη συνέπεια έχει να κάνει με τις σχέσεις Ιρλανδίας Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επιτροπή ανταγωνισμού με την απόφαση, βάλει ευθέως κατά του φορολογικού καθεστώτος της Ιρλανδίας η οποία υπεραμύνεται του δικαιώματός της να καθορίζει μόνη της τη φορολογική πολιτική της, αλλά ταυτόχρονα δημιουργείται σοβαρό θέμα και με τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Από τη στιγμή που η Apple αναγκαστεί να πληρώσει τους αναδρομικούς φόρους – έστω κι αν αυτό γίνει μετά από κάποια χρόνια και αρκετά δικαστήρια – το ερώτημα που τίθεται ήδη, είναι γιατί όλα αυτά τα δισεκατομμύρια που θα έπρεπε αν έχουν πληρωθεί σε όλες τις χώρες που δραστηριοποιήθηκε όλα αυτά τα χρόνια η Apple, να πάνε μόνο υπέρ των Ιρλανδών φορολογουμένων.
Η Ιρλανδία θα υπερασπιστεί με κάθε μέσο το 12,5% και οι συνεχείς πιέσεις από την Επιτροπή αργά η γρήγορα θα δημιουργήσουν εχθρικό κλίμα απέναντι στις Βρυξέλλες όπως σημειώνει σε ανάλυσή του ο Ίαν Κινγκ του Sky News.
Ένταση στις σχέσεις ΕΕ - ΗΠA
Η τρίτη συνέπεια είναι ότι προκαλείται πρόβλημα στις σχέσεις ΗΠΑ και ΕΕ. Η Ουάσινγκτον ήδη αντέδρασε, έκανε λόγο για μονομερείς αποφάσεις που δεν βοηθούν καθόλου τις επιχειρήσεις και με τον εκπρόσωπο τύπου του Λευκού Οίκου να λέει ότι η απόφαση “αδικεί τους Αμερικανούς φορολογουμένους γιατί πιθανός η εταιρία να διεκδικήσει αυτά τα χρήματα από τις ΗΠΑ ως φορολογικές εκπτώσεις.” Να πούμε βέβαια ότι η Apple πληρώνει ελάχιστους φόρους στις ΗΠΑ γιατί το φορολογικό τους σύστημα δεν φορολογεί τα κέρδη που προέρχονται από άλλες χώρες και έτσι όλα αυτά τα λεφτά μένουν εκτός ΗΠΑ. Και ούτε προς το παρόν υπάρχουν κινήσεις για ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση σε περίπτωση επαναπατρισμού κεφαλαίων. Έτσι αυτή τη στιγμή οι Αμερικανικές εταιρίες κρατούν στο εξωτερικό περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια εκ των οποίων τα 187 δισ είναι της Apple...
Να πούμε βέβαια σε αυτό το σημείο ότι η στάση των Αμερικανών δεν μπορεί εύκολα να δικαιολογηθεί από τη στιγμή που για χρόνια το αμερικανικό υπουργείο οικονομικών κυνηγά τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τις φορτώνει πρόστιμα για διάφορους λόγους. Αρκεί να θυμηθούμε τις περιπτώσεις των Volkswagen, HSBC, Deutsche Bank, BNP Paribas κα.
Κάποιοι θα σκεφτούν να "φύγουν"
H τελευταία συνέπεια έχει να κάνει με το μέλλον των επενδύσεων στην Ευρώπη. “Η απόφαση της επιτροπής ανταγωνισμού πλήττει την αξιοπιστία της Ιρλανδίας” όπως μας λέει ο κ. Δουκίδης και ταυτόχρονα δημιουργεί νευρικότητα σε δεκάδες άλλους επιχειρηματικούς κολοσσούς. Σύμφωνα με τον κ. Δουκίδη “η Επιτροπή εμφανίζεται πολύ ανελαστική όσων αφορά τα θέματα ανταγωνισμού”, τα οποία για παράδειγμα θα μπορούσαν να έχουν έναν ανασταλτικό χαρακτήρα για μια μικρή περίοδο για χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική κρίση όπως για παράδειγμα η Ελλάδα.
Τέλος αν οι πολυεθνικές αποφασίσουν να κοιτάξουν αλλού για έδρα ή για κέντρα έρευνας, “οι χώρες αυτές σίγουρα δεν θα είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά στην περιφέρειά της”, καταλήγει ο κ. Δουκίδης. Αυτό όμως προϋποθέτει και μια πολιτική σταθερότητα και όπως βλέπουμε προς το παρόν, δεν υπάρχουν και πολλές επιλογές.